Ο άνθρωπος του ενός βιβλίου

Στο Μόναχο έγινε ακόμη μια διαπίστωση. Τα βιβλία ιστορίας που διδάσκονται στα σχολεία των Ε/Κ και των Τ/Κ πρέπει να αλλάξουν. Τους αποδίδονται μηχανισμοί προκαταλήψεων, είναι σελίδες που οικοδομούν αντί τη συμφιλίωση των κοινοτήτων, τη δημιουργία εθνικιστικού μίσους της μιας κοινότητας κατά της άλλης. Επειδή η ιστορία με τα ιστορικά εγχειρίδια είναι παλιά, η συστηματική επανάληψή της φανερώνει πως υπάρχει η θέληση, για πιέσεις για κάποιες αλλαγές, η δημιουργία κλίματος για να γίνει κάτι. Ο καθηγητής στο Κυπριακό Πανεπιστήμιο Οζντεμίρ Οζκιούρ σε δηλώσεις του στο ΒΗΜΑ της Κυριακής είπε «ότι είναι καλή ιδέα εάν οι δύο πλευρές έχουν την πολιτική βούληση για να κάνουμε μια επιτροπή. Μερικά πράγματα που μυρίζουν προκατάληψη, να μην εμφανίζονται (στα σχολεία). Να γράφονται με μετριοπάθεια και τεκμηριωμένα».

Αυτές οι προσπάθειες τείνουν να εξελιχθούν σε μια ρομαντική περιπέτεια σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, επειδή ξεχνούν την πιο ρεαλιστική άποψη για την ιστορία. Ότι δηλαδή την ιστορία τη γράφουν οι νικητές σε κάθε ιστορικό κύκλο! Στο Βυζάντιο εάν νικούσε στις εσωτερικές συγκρούσεις ο αυτοκράτορας Ιουλιανός, ούτε Παραβάτης θα ονομαζόταν, ούτε Αποστάτης. Θα επέβαλλε ως κυρίαρχη την «ειδωλολατρική» του θρησκευτική άποψη, αλλά όλοι εμείς, αιώνες πιο ύστερα, πάλι «ορθόδοξοι» θα δηλώναμε! Και ο Ιουλιανός θα ανακηρυσσόταν από την Εκκλησία είτε Μέγας, είτε Ισαπόστολος! Τώρα, που έχασε τη μάχη, οι νικητές τον βάφτισαν Παραβάτη, και επέβαλαν τη δική τους εκδοχή στα πράγματα.

Στη σημερινή κυπριακή πραγματικότητα ο καθηγητής Ο. Οζκιούρ (ΒΗΜΑ, 5/6) κάνει λόγο για το παράδειγμα της Μικρασιατικής Καταστροφής, «όπου τα βιβλία των Τούρκων είναι όλα κατά των Ελλήνων, και των Ελλήνων όλα κατά των Τούρκων». Ασφαλώς και τα πράγματα δεν είναι έτσι. Στην Ελλάδα και τότε (1922) και κυρίως πιο ύστερα, αναπτύχθηκε μια σοβαρή κριτική στάση για τη συμπεριφορά των ελληνικών κυβερνήσεων για τα γεγονότα του 1919/22. Σημαντικοί Έλληνες ιστοριογράφοι τεκμηριώνουν σημαντικά λάθη για την Αθήνα στην περίοδο αυτή. Άρα, στην Ελλάδα, πέρα από την επίσημη (ή σχολική) άποψη, συνυπάρχουν οι ανεπίσημες. Ελεύθερα οι ιστορικοί ερευνητές διατυπώνουν τις κριτικές τους σκέψεις και θέσεις, πάνω σε όλο το φάσμα των Ε/Τ σχέσεων, αλλά και γενικότερα. Αυτό το πνεύμα αναμφισβήτητα δεν συμβαίνει στην Τουρκία, όπου ο καταθλιπτικός έλεγχος του κράτους πάνω στην ελεύθερη επιστημονική σκέψη είναι ιδιαίτερα σκληρός. Στην Τουρκία, η Κεμαλική άποψη για την ιστορική εξέλιξη με επίκεντρο τη θεωρία «Γκιουνές» τυρανεί την επιστημονική σκέψη, επιβάλλει το ένα βιβλίο ως το μόνο επιτρεπόμενο να υπάρχει, δημιουργεί σταδιακά ότι πιο αναχρονιστικό παράγει η σύγχρονη Τουρκία- τον άνθρωπο του ενός βιβλίου!

Και στα ελληνικά σχολικά βιβλία θα συναντήσει κανείς σοβαρά μεθοδολογικά προβλήματα, με πιο σοβαρό εκείνο που αφορά την απουσία των διαφορετικών εκδοχών επί ενός ιστορικού συμβάντος, ώστε ο μαθητής να ασκηθεί στην ποικιλία των εκδοχών και σταδιακά στη δική του κριτική στάση απέναντι στα γεγονότα. Ωστόσο, η ιστορία ως μοναδικό και ανεπανάληπτο γεγονός, είναι μόνο μια! Οι προσεγγίσεις τους, οι σχολές ερμηνείας είναι διαφορετικές ως αποτέλεσμα της ύπαρξης διαφορετικών ιστορικών σχολών – ιδεαλιστική, μαρξιστική, «ενδιάμεση». Αντικειμενική, ουδέτερη ιστορία δεν υπάρχει. Τα γεγονότα είναι μοναδικά και ανεπανάληπτα, άρα δεν μπορούμε σήμερα να αλλάξουμε αυτό που έγινε χθες. Δεν μπορούμε να γράφουμε κατά παραγγελίαν ιστορίες! Μπορούμε, όμως, να αλλάξουμε άλλα πράγματα, όπως λ.χ. την ένταξη στη διδακτική διαδικασία διαφορετικών εκτιμήσεων, για το ίδιο γεγονός (π.χ. 1922). Πώς είδε το ίδιο γεγονός η μια πλευρά, πώς η άλλη, ώστε να σπάσει ο πάγος της «μονολιθικής» ιστοριογραφίας. Ο μεγάλος λατινοαμερικανός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο είναι συμβολικά επίκαιρος: «η ιστορία είναι ο προφήτης των περασμένων…»

Εφημερίδα, ΤΟ ΒΗΜΑ, 1996