Ο Γ. Κρανιδιώτης και το Κυπριακό

Ο Γ. Κρανιδιώτης υλοποίησε ένα πρωτοποριακό σχέδιο δράσης με στόχο την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Έως τις 14 Σεπτεμβρίου 1999, μέσα σε 15 χρόνια, βήμα με βήμα, σε ένα μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, άλλαξε συσχετισμούς και άνοιξε το δρόμο για την πλήρη ένταξη. Ο Γ. Κρανιδιώτης εξηγεί το σκεπτικό της επιδίωξης ενταξιακής στρατηγικής:

«Αν η Κύπρος ενταχθεί στην ΕΕ, η κοινοτική νομική παράδοση, θα εφαρμοστεί και στο νησί. Και ένας αριθμός από σημαντικά θέματα και διαστάσεις του κυπριακού θα μπορούσαν να ρυθμιστούν σύμφωνα με αυτές τις πρόνοιες -δημοκρατία, ελευθερία, ελευθερία δικίνησης, σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες, σεβασμός στην πολιτιστική ταυτότητα και παράδοση κάθε κοινότητας. Η ενταξιακή πορεία θα λειτουργούσε ως κίνητρο για τις κοινότητες της Κύπρου να επιδείξουν μετριοπάθεια και καλή θέληση και να συνεργαστούν για ένα δίκαιο και διαρκή συμβιαβασμό».

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Γ. Κρανιδιώτης το 1996 εισηγήθηκε άξονες δράσης για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα της Ένωσης (CFSP) με στόχο την ενδυνάμωση του πολιτικού ρόλου της ΕΕ στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο:

1. «Διορισμός Συντονιστή για το κυπριακό ζήτημα.
2. Μέτρα και προγράμματα που να καλλιεργούν τη συνεργασία ε/κ και τ/κ μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
3. Προγράμματα εναρμόνισης της νομοθεσίας, της οικονομίας της νήσου μέσα στο πλαίσιο της ΕΕ.
4. Ευρωπαϊκή διάσκεψη για το κυπριακό.
5. Ευρωπαϊκό σχέδιο για την επίλυση του κυπριακού που θα λαμβάνει υπόψιν το κεκτημένο και την προοπτική της ένταξης»

Το πακέτο αυτό υιοθετήθηκε από τον Εισηγητή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Γιαν Μπερτένς, μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ο εισηγητής την περιέλαβε στην Έκθεσή του και ως ψήφισμα υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ταυτόχρονα η Ελλάδα με την σκέψη του Γ. Κρανιδιώτη συνέδεσε την πρόοδο των σχέσεων Τουρκίας-ΕΟΚ με το κυπριακό πρόβλημα. Το 1988 αυτή η πολιτική έγινε πολιτική της Κοινότητας. Τον Απρίλιο του 1988 στα Συμπεράσματα του Συμβουλίου πέρασε η φράση «το κυπριακό επηρεάζει τις ευρωτουρκικές σχέσεις». Η φράση που επανελήφθη σε επόμενα Συμβούλια.

Ο Γ. Κρανιδιώτης έβλεπε την ΕΕ ως τον καταλύτη για να λύσουμε το κυπριακό ζήτημα. Έγραψε:
«Η ευρωπαϊκή επιλογή στοχεύει στο να ενισχύσει τον κυπριακό ελληνισμό και την ακεραιότητα της Κύπρου. Αλλά κυρίως για να διευκολύνει την πολιτική λύση του κυπριακού. Η ΕΕ θα λειτουργήσει υπέρ των δύο κοινοτήτων- και της τ/κ και της ε/κ- και θα αποτελέσει εγγύηση και ασφάλεια για τη συμβίωση μεταξύ τους».
Ο Γιάννος Κρανιδιώτης υπήρξε κατ` εξοχήν «βενιζελικός» πολιτικός. Οικοδομούσε ισορροπίες συμφερόντων, ώστε μέσα από τις διασυνδέσεις να πηγαίνει μπροστά ένας στρατηγικός στόχος. Περιγράφει ο ίδιος το στόχο:
«Η Κύπρος να αναδειχθεί σε χώρο ειρήνης, σταθερότητας και συνεργασίας στην περιοχή».
Πώς προωθούνται οι στόχοι μιας επιτυχημένης εξωτερικής πολιτικής; Έγραψε:
«Οι στρατηγικοί στόχοι δεν προωθούνται με ρητορική, βερμπαλισμούς και αφορισμούς. Η εσωστρέφεια, η αυτάρεσκη περιχαράκωση οδηγούν σε   απομονωτισμό. Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση, αντιμετώπιση των θεμάτων, πρωτοβουλίες και πρόγραμμα», (1997).

Προσθέτει στα πιο πάνω και τα εξής:

«Η εξωστρεφής αντίληψη της διεθνούς πολιτικής είναι αυτή που οδηγεί στην ενίσχυση της διεθνούς θέσης της χώρας. Δημιουργεί συμμαχίες, ταύτιση συμφερόντων και επιτρέπει πιο αποτελεσματικά και αξιόπιστα την προώθηση των στόχων της εξωτερικής πολιτικής», (1998).

Με τις γνώσεις, τη μεθοδικότητα και τη διορατικότητά του σχημάτισε μια δική του διπλωματική σχολή, αυτήν που ονομάζω «σχολή της διπλωματίας των διασυνδέσεων». Ο ορισμός της: πρόβλεψη των εξελίξεων, οικοδόμηση ενός πακέτου από ευρύτερα συμφέροντα, συμμαχίες με αξιοποίηση του κοινοτικού τρόπου σκέψης, λύσεις με κέρδη για περισσότερους του ενός, νέες ισορροπίες συμφερόντων που να συμβάλουν στην επίλυση του αμέσως επόμενου ζητήματος.

Τρία παραδείγματα:

– Μεσογειακή πολιτική της ΕΕ, με αντάλλαγμα το ξεπάγωμα της ενταξιακής πορείας της Κύπρου.
-Τελωνειακή Ένωση Τουρκίας-ΕΟΚ με αντάλλαγμα τον καθορισμό χρονοδιαγράμματος για έναρξη ενταξιακών για την Κύπρο.
-Η Τουρκία υποψήφιο μέλος με αντάλλαγμα την απρόσκοπτη ένταξη για την Κύπρο.

Η «διπλωματία των διασυνδέσεων» έθεσε τα θεμέλια για την ένταξη της νήσου στην ΕΕ. Με την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης στη Στοά του Αττάλου στις 16 Απριλίου 2003 και έτσι στην τελική ένταξη την 1η Μαίου 2004.

Ο Γ.  Κρανιδιώτης θεωρούσε ότι η Κύπρος μπορούσε να συμβαδίσει με τα νέα φαινόμενα και να εκσυγχρονίσει την πολιτική της ζωή. Έγραψε ότι,

«Η ένταξη της Κύπρου  στην ΕΕ θα αποδειχθεί ταυτόχρονα και η σημαντικότερη κίνηση για τον εκσυγχρονισμό της κυπριακής κοινωνίας. Η προοπτική αυτή δημιουργεί νέες συνθήκες, νέα δεδομένα που θα επηρεάσουν καθοριστικά και απόλυτα τη λειτουργία κάθε τομέα της κυπριακής ζωής».

Ένα μήνυμα του Γιάννου Κρανιδώτη, ιδιαίτερα σημαντικό για όλους τους κυπρίους, σήμερα:

«Η διχοτόμηση είναι η χειρότερη δυνατή εξέλιξη στο κυπριακό, όχι μόνο για λόγους εθνικούς διότι ένα κομμάτι στο οποίο για 3.000 χρόνια έχει ζήσει ο κυπριακός ελληνισμός θα εγκαταλειφθεί, αλλά διότι μια τέτοια εξέλιξη θα δημιουργήσει μια εκρηκτική κατάσταση στο νησί, θα υπάρχει ένα σύνορο εύθραυστο, εκατοντάδων χιλιομέτρων στην Κύπρο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ή μεταξύ δύο ανεξάρτητων κρατών το οποίο θα είναι επικίνδυνο και εστία σύγκρουσης, μια αντιπαράθεση που θα διαιωνίζεται, αποσταθεροποιητικός παράγοντας για όλη την ευρύτερη περιοχή. Στην περίπτωση αυτή  ο κυπριακός ελληνισμός πραγματικά θα κινδυνεύει, θα νομιμοποιηθεί  η τουρκική εισβολή και κατοχή. Μια τέτοια εξέλιξη  αντιστρατεύεται τις αρχές πάνω στις οποίες έχει οικοδομηθεί η μεταπολεμική και μεταψυχροπολεμική Ευρώπη…» (1997)

Λάρκος Λάρκου