Ο Γιάννος και οι προεδρικές του 1998

Γιατί ο Γιάννος Κρανιδιώτης δεν κατέστη δυνατόν να είναι υποψήφιος στις Προεδρικές Εκλογές του 1998; Με βάση τη δική μου γνώση επί του θέματος, σημειώνω τα εξής:

Ο Γ. Κρανιδιώτης ήθελε να είναι υποψήφιος, εκτιμούσε ότι ο χρόνος ήταν ευνοϊκός για μια ενδεχόμενη υποψηφιότητά του. Ωστόσο, την εξαρτούσε από το ενδεχόμενο να υποστηριχθεί τόσο από το ΑΚΕΛ, όσο και την ΕΔΕΚ. Στο πλαίσιο αυτό και με βάση τη ρεαλιστική εκτίμηση ότι κλειδί ήταν η στάση του ΑΚΕΛ ως μέλος της ΚΕ του ΣΚ ΕΔΕΚ, έκανα δύο συναντήσεις με τον τότε ΓΓ του ΑΚΕΛ Δ. Χριστόφια και μια με τον τότε ΚΕ του ΑΚΕΛ Α. Χρίστου, ένα χρόνο πριν τις Προεδρικές Εκλογές του 1998. Δεν υπήρξε καμμιά, εκ των προτέρων, ενημέρωση δική μου προς τον Γ. Κρανιδιώτη, ήταν μια απολύτως προσωπική πρωτοβουλία για να προσπαθήσω να διερευνήσω το πού ακριβώς πήγαιναν τα πράγματα.

Στη συνάντηση με τον Α. Χρίστου άκουσα το σημαντικό ότι το κόμμα του ΑΚΕΛ κατείχε δημοσκόπηση που έδειχνε ότι δύο πρόσωπα νικούσαν την υποψηφιότητα Κληρίδη στις ερχόμενες προεδρικές εκλογές: ο Γ. Κρανιδιώτης και ο Τ. Παπαδόπουλος. Ο συνομιλητής μου δεν έδειξε καμμιά ευνοϊκή διάθεση σε μια πιθανή υποψηφιότητα Παπαδόπουλου. «Ωστόσο, το θέμα το χειρίζεται ο Γενικός Γραμματέας, μίλησε μαζί του», ήταν η εισήγηση Χρίστου. Το έπραξα. Στις δύο συναντήσεις με τον Δ. Χριστόφια έμεινα με τη βέβαιη εντύπωση ότι η υποψηφιότητα Γ. Κρανιδιώτη δεν περνούσε από το ΑΚΕΛ, με το πρόσχημα ότι «δεν ζει στην Κύπρο». Ήταν σαφής η προτίμηση Δ. Χριστόφια στην υποψηφιότητα Γ. Ιακώβου, παρά το γεγονός ότι οπαδοί του ΑΚΕΛ τού εξέφραζαν τον προβληματισμό τους για την επιλογή αυτή.

Πολύ αργότερα, έτυχε να μάθω ότι το θέμα μπήκε στο τότε ΠΓ του ΑΚΕΛ, έγινε σχετική ψηφοφορία στην οποία η μεγάλη πλειοψηφία που έλεγχε ο Δ. Χριστόφιας, ψήφισε την υποψηφιότητα Γ. Ιακώβου, ενώ λίγες ψήφους έλαβε η υποψηφιότητα Κρανιδιώτη, παρά το γεγονός ότι υποστηρίχηκε από δύο πολύ ισχυρά στελέχη του.

Σε συνάντησή μας στην Αθήνα, επεσήμανα στον Γ. Κρανιδιώτη ότι η δική του υποψηφιότητα δεν περνά από το ΑΚΕΛ, συνεπώς μια λύση υπήρχε: να μιλήσει με τον Βάσο (Λυσσαρίδη) και να κατέβει ως υποψήφιος Πρόεδρος με το ΣΚ ΕΔΕΚ. Υποστήριξα την άποψή μου αυτή με το εξής επιχείρημα: «το ΑΚΕΛ θα κατέβει με τον Ιακώβου, ο Γιάννος με την ΕΔΕΚ, στις δημοσκοπήσεις θα λαμβάνει ο Γιάννος συνεχώς και μεγαλύτερα αριθμούς, ο Ιακώβου διαρκώς και λιγότερους. Έτσι στο τέλος το ΑΚΕΛ θα υποχρεωθεί να αποσύρει την υποψηφιότητά Ιακώβου και θα έρθει στην επιλογή Κρανιδιώτη». Το επιχείρημά μου δεν άλλαξε τη σκέψη του Γιάννου. Στη δική του εκτίμηση το σωστό θα ήταν όπως ο Β. Λυσσαρίδης κάνει τα σχετικά βήματα, να δείξει ότι το θέλει και να πάρει εκείνος μια πρωτοβουλία. Η εκτίμηση βασιζόταν στην πίστη του Γιάννου ότι οι αλλαγές στην Κύπρο μπορεί να προκύψουν μόνο με κινήσεις από τα πάνω, και ότι χωρίς αυτές οι αλλαγές δεν ολοκληρώνονται εξαιτίας της δομής του πολιτικού μας συστήματος.

Έτσι κάτω από την άρνηση το ΑΚΕΛ και τη σιωπή της ΕΔΕΚ κατά τον ουσιώδη χρόνο, το θέμα πήρε λάθος διαστάσεις με αποτέλεσμα ο Γ. Κρανιδιώτης να κάνει δημόσια δήλωση ότι δεν ενδιαφέρεται να είναι υποψήφιος. Στράβωσε το όλο εγχείρημα και ο Γιάννος απέσυρε το ενδιαφέρον του. Στη συνέχεια και, εκ του ασφαλούς, η ΕΔΕΚ συμπάθησε την υποψηφιότητα Κρανιδιώτη όταν ήταν βέβαιη πως το ΑΚΕΛ ήταν αρνητικό και ότι και ο Γ. Κρανιδιώτης ήθελε τα δύο κόμματα να υποστηρίξουν ενδεχόμενη υποψηφιότητά του απέναντι στην υποψηφιότητα Γ. Κληρίδη. Η αντίληψη ότι «δεν ήταν ακόμα η ώρα του Γιάννου», αλλά διαχρονικά η «ώρα του Βάσου» περέμεινε μια κυρίαρχη τάση μέσα στην ηγετική ομάδα στην ΕΔΕΚ, παρά το γεγονός ότι μια υποψηφιότητα του Γιάννου θα αγκαλιαζόταν με ενθουσιασμό από τον κόσμο της ΕΔΕΚ και θα έβαζε το ΕΔΕΚ στο κέντρο των εξελίξεων.

Δεν γνωρίζω τον πραγματικό λόγο της άρνησης Χριστόφια απέναντι σε μια ενδεχόμενη υποψηφιότητα Γ. Κρανιδιώτη. Πιθανώς, μια «εφάπαξ» υποψηφιότητα Ιακώβου να διευκόλυνε μια μελλοντική υποψηφιότητα Χριστόφια, κάτι που δεν ήταν βέβαιος πως θα εξασφάλιζε με μια βέβαια νίκη Κρανιδιώτη. Διατυπώνω επίσης τη σκέψη την οποία και τότε διατύπωσα σε φίλους της υποψηφιότητας του Γιάννου: «αν τα δύο κόμματα στήριζαν τον Γιάννο, δεν είμαι βέβαιος ότι ο Γ. Κληρίδης, ο οποίος έτρεφε εκτίμηση στο πρόσωπο του Γιάννου, θα παρέμεινε στην εκλογική κούρσα μέχρι το τέλος…».

Βεβαίως η ιστορία δεν γράφεται με τα εάν και ίσως. Τα πράγματα πήραν άλλη τροχιά, αλλά μια ευρύτερη αποτίμηση του συγκεκριμένου θέματος, εμπεριέχει μια διδακτική σημασία. Μια μεγάλη ευκαιρία για τη νίκη του εκσυγχρονισμού χάθηκε καθώς ο μικροκομματισμός και οι μικροδιευθετήσεις έδειξαν ακόμα μια φορά την ισχύ τους. Ο Γιάννος, δεν εγκατέλειψε την ιδέα να εργαστεί για να είναι υποψήφιος στις επόμενες Προεδρικές Εκλογές του 2003. Έκανε σχετικές επαφές και πίστευε ότι ο χρόνος και οι ευρωπαϊκές εξελίξεις, στις οποίες ήταν ο μεγάλος πρωταγωνιστής, θα ευνοούσαν το βασικό του στόχο. Το μοιραίο Falcon στις 14 Σεπτεμβρίου 1999 διαμόρφωσε κατά τραγικό τρόπο το τέλος του Γιάννου.

Γνώριζα τον Γιάννο πολύ καλά. Αντιλαμβανόμουν διπλωματικές αβρότητες και χειρισμούς του. Πίσω από αυτή την εικόνα, «έκρυβε» το μεγάλο πάθος του για την Κύπρο, να την δει ελεύθερη, ενωμένη, ευρωπαϊκή. Έδωσε γι’ αυτό ιδέες, μάχες, αμέτρητο χρόνο, αφοσίωση, πάθος, την ίδια τη ζωή του. Εύκολα θα μπορούσε να αρνηθεί να λάβει μέρος στην πτήση με το μοιραίο Falcon στο Βουκουρέστι, τα θέματα στην σύνοδο αυτή δεν ήταν της δικής του αρμοδιότητας. Δεν απέρριψε την εισήγηση να πάει εκεί, γιατί γνώριζε ότι οι μάχες κερδίζονται βήμα βήμα, οι προσωπικές σχέσεις παίζουν το ρόλο τους όταν θα έρθει η ώρα για μια μεγάλη, δική σου, υπόθεση. Πίστευε ότι «η ΕΕ μπορεί να γίνει ο καταλύτης για τη λύση του κυπριακού». Έδωσε τον καλύτερο εαυτό του για να αλλάξουν οι συσχετισμοί και με δικές του εισηγήσεις ετοιμάστηκαν τα κείμενα στη Σύνοδο Κορυφής στο Ελσίνκι τον Δεκέμβριο τιου 1999-αποσύνδεση ένταξης από προηγούμενη λύση. Σήμερα, η συμμετοχή Βαν Νούφελ (αντιπροσώπου Γιούνκερ στις συνομιλίες για την επίλυση του κυπριακού) και η ουσιαστική συμβολή του στην πρόοδο των διαπραγματεύσεων οφείλεται στη μεγάλη νίκη της Συνόδου Κορυφής στο Ελσίνκι.