Ο Ν. Κοτζιάς σε δύο κύκλους
Σταχυολογώ και σχολιάζω αποσπάσματα από συνέντευξη του Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας Ν. Κοτζιά στο ΑΠΕ στις 22 Ιουλίου. Με αναφορές στη συμφωνία των Πρεσπών ανάμεσα στην Αθήνα και τα Σκόπια.
Α. Ν.Κ. : «Οι συνθήκες όταν είναι ώριμες σημαίνει ότι αυτό που μπορεί να κάνεις πρέπει να το κάνεις. Υπάρχει η δεύτερη σχολή που λέει άσ’ τα τα προβλήματα για να τρεφόμαστε από τα προβλήματα… Θέλουμε μια χώρα η οποία να σταθεροποιηθεί και θα είναι δεμένη μαζί μας οικονομικά, γεωγραφικά, κοινωνικά ή θέλουμε μια χώρα η οποία να μας βλέπει σαν εχθρό και να προσβλέπει στη συνεργασία με άλλες χώρες που δεν θα μας ήτανε και πολύ ευχάριστο;»
Σχόλιο: θεωρώ την προσέγγιση ρεαλιστική. Πράγματι είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας δίπλα της να έχει «μια χώρα η οποία…να προσβλέπει στη συνεργασία». Στη δική μου κρίση, η συμφωνία των Πρεσπών υπηρετεί αυτό το στόχο.
Β. Ν. Κ. «Ότι μπορούσε κανείς να κάνει μία καλύτερη συμφωνία, αν εσείς και εγώ καθόμασταν στο σπίτι και φτιάχναμε μια συμφωνία χωρίς να υπάρχει η άλλη πλευρά, εντάξει. Όπως, έτσι δεν θα τη λέγαμε Βόρεια Μακεδονία, θα τη λέγαμε Βόρεια Αλάσκα…»
Σχόλιο: η ελληνική εξωτερική πολιτική βασίζεται, κατά κανόνα στην εσωστρέφεια και τον απομονωτισμό. Για να λύσεις προβλήματα σημαίνει να έχεις κουλτούρα συμβιβασμού, να λαμβάνεις υπόψη λογικές ανησυχίες της άλλης πλευράς ώστε όταν οι δύο πλευρές επιτύχουν μια λύση να ανεβάζουν το επίπεδο της συνεργασίας τους και να οικοδομούν σχέσεις καλής γειτονίας.
Γ. Ν. Κ. «Αλλά εμείς έχουμε δύο ζητήματα: ένα, ότι πρέπει να συμφωνήσει και η άλλη πλευρά, διότι δεν την καταλάβαμε διά πολέμου για να της υπαγορεύσουμε το τι θέλουμε εμείς. Θέλουμε η άλλη πλευρά να πείσει και τη δικιά της κοινωνία, να κερδίσει στη Βουλή την πλειοψηφία, το δημοψήφισμα, να αναθεωρήσει το Σύνταγμά της, να κάνει δύσκολα πράγματα».
Σχόλιο: Κρίσιμης σημασίας παρατήρηση ότι «πρέπει να συμφωνήσει και η άλλη πλευρά», συνεπώς για να κάνει (και εκείνη) το αναγκαίο βήμα χρειάζεται «να πείσει και τη δικιά της κοινωνία».
Δ. Ν. Κ. «Δεύτερον, εμείς βρήκαμε τετελεσμένα και με αυτά τα τετελεσμένα δεν μπορείς να συνεχίσεις μια διαπραγμάτευση χωρίς να τα πάρεις υπόψη σου. Αυτά που κάναμε ήταν ότι τα διορθώσαμε όσο μπορούσαμε…»
Σχόλιο: Η συμφωνία των Πρεσπών πέτυχε το στόχο της. Το ζήτημα έχει μια διαδρομή ήδη από το 1991, δεν έγινε στις Πρέσπες παρθονογένεση του σκοπιανού. Συνεπώς βρίσκω λογική τη βάση του συλλογισμού: «βρήκαμε τετελεσμένα, δεν μπορείς να συνεχίσεις μια διαπραγμάτευση χωρίς να τα πάρεις υπόψη σου». Τι πέτυχε η συμφωνία; «διορθώσαμε όσο μπορούσαμε…»
Ε. Ν.Κ « Νομίζω ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων, όπως και εγώ, συναισθηματικά λένε καλά θα ήταν να μην χρειάζεται να κάνουμε καμία συμφωνία. Επίσης, νομίζω ότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης λίγο θρέφονται από τη μη λύση».
Σχόλιο: με συναισθηματική στάθμιση των δεδομένων, δεν λύνεις κανένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής. Συμφωνώ με την παρατήρηση ότι «κόμματα της αντιπολίτευσης λίγο θρέφονται από τη μη λύση». Προσθέτω ότι αυτό δεν αφορά μόνο την αντιπολίτευση. Χάριν παραδείγματος αναφέρω την πρωτοτυπία με τους ΑΝΕΛ, που τυγχάνει να είναι κυβερνητικοί εταίροι του ΣΥΡΙΖΑ και οι οποίοι θεωρούν τη συμφωνία κάκιστη. Αναφέρω επίσης την παλαιότερη Πολιτική Άνοιξη του Α. Σαμαρά, όπως συμβαίνει (σήμερα) με τμήματα και σε άλλα κόμματα.
Στ. Ν.Κ. «Αν στην εξωτερική πολιτική δεν κάνεις τίποτα, συνήθως δεν υπάρχει θέμα. Μόλις όμως αρχίζεις να λύνεις προβλήματα, ο καθένας λέει πώς θα μπορούσε να ήταν καλύτερη ή χειρότερη λύση».
Σχόλιο: αυτό λειτουργεί ως κανόνας στην κομματική ζωή της Ελλάδας. Για δεκαετίες κυριαρχεί ο νόμος της κομματικής αντιπαλότητας. Όταν λύνεις προβλήματα φέρνεις στην επιφάνεια κρυμμένα συμφέροντα και αντιφατικές επιδιώξεις.
Ζ. Ν. Κ. «Λέγονται τρομερά πράγματα για τη συμφωνία… αυτοί που σκόπιμα, προκειμένου να προωθήσουν το αντιπολιτευτικό τους λόγο, υπονομεύουν μια συμφωνία, που όπως θα είδατε, έγκυρες εφημερίδες του εξωτερικού την χαρακτηρίζουν αριστούργημα διπλωματικής συμφωνίας».
Σχόλιο: έτσι έχουν τα πράγματα. Κατά καιρούς τα κόμματα της αντιπολίτευσης τα βλέπουν όλα μαύρα και όταν είναι στην εξουσία τα βλέπουν αλλιώς.
Η. «Αυτό που είπαμε είναι ότι οι πολίτες αυτής της χώρας (Σκόπια) έχουν το δικαίωμα να αυτοπροσδιορίζονται όπως θέλουν. Είναι ένα παγκόσμιο δικαίωμα που δεν μπορούμε να το αλλάξουμε…»
Σχόλιο: πολύ σωστή προσέγγιση, το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού είναι μια κατάκτηση της ανθρώπινης εξέλιξης, δικαίωμα που κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ οφείλει να σέβεται.
Θ. ΝΚ. «Mακεδόνες καλύτερα ή πολίτες του Βορείου Μακεδονίας; Αυτή είναι η εναλλακτική. Και βέβαια η ονομασία «πολίτες της Βορείας Μακεδονίας» είναι πολύ καλύτερο. Και θα πρέπει πάντα να θυμόσαστε ότι δεν κάναμε πόλεμο απέναντί τους, δεν τους καταλάβαμε, δεν τους επιβάλλουμε κατοχικό σύνταγμα, αλλά κάναμε φιλική διαπραγμάτευση».
Σχόλιο: Ο Ν.Κ θέτει το δίλημμα κατά τρόπο ρεαλιστικό. Σκέτο «Μακεδόνες ή πολίτες του Βορείου Μακεδονίας»;
Ι. Ν.Κ. «Εμείς θέλουμε τη φιλία. Θέλουμε την κοινή πορεία για να συμβάλλουμε να αναπτυχθεί αυτή η περιοχή και αυτή η περιοχή να συμβάλλει στην ανάπτυξη όλων των Βαλκανίων…
Σχόλιο: Η συμφωνία των Πρεσπών «συμβάλλει στην ανάπτυξη όλων των Βαλκανίων…»
Ο ίδιος Ν. Κοτζιάς την προηγούμενη ημέρα σε συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» κάνει αναφορές και στο κυπριακό:
Α. Ν.Κ. «Υπάρχει η δεύτερη σχολή που λέει άσ’ τα τα προβλήματα για να τρεφόμαστε από τα προβλήματα» (ΑΠΕ).
Σχόλιο: αυτή η σχολή (που τρέφεται από τη μη λύση στο κυπριακό) είναι πασίγνωστη στην Κύπρο! Γι’ αυτή τη σχολή ο ΝΚ δεν κάνει καμμιά αναφορά, την παραγνωρίζει δημιουργώντας σύγχυση ως προς την ουσία της αναφοράς του.
Β. Ν.Κ. : «πάμε στη νέα διαπραγμάτευση με καλύτερους όρους από αυτούς που είχε ετοιμάσει ο κύριος Εϊντε. Πάμε με τις προτάσεις του πολύ σοβαρού Γ.Γ. του ΟΗΕ, όπως αυτές διατυπώθηκαν στο τέλος των συζητήσεων στο Κραν Μοντανά. Πάμε έχοντας ως κρατούμενο τη θέση ότι οι συνθήκες των εγγυήσεων και της συμμαχίας δεν θα μπορούν, πλέον, να διατηρηθούν».
Σχόλιο: αυτή η εκτίμηση δεν προκύπτει με βάση τα πραγματικά στοιχεία. Οι δύο πλευρές στην Κύπρο βρίσκοται μακρύτερα σε σχέση με πέρσι, η κοινή γνώμη έχασε την πίστη της στη λύση, η καχυποψία μεγάλωσε, η στροφή στη μη επικοινωνία κυριαρχεί, όπως δείχνουν μια σειρά από γεγονότα.
Γ. Στη συνέντευξη στο ΑΠΕ για τη συμφωνία των Πρεσπών έκανε μια σύντομη αναφορά στο κυπριακό: «δεν με ανησυχούν οι ελληνορωσικές σχέσεις, με ανησυχεί μια ανατροπή που αναπτύσσεται στη χώρα μας, που όταν εγώ ζητάω να φύγουν τα τουρκικά στρατεύματα από την Κύπρο, μου λένε όχι δεν είναι πατριωτικό αυτό, άφησε μερικά».
Σχόλιο: τι σημαίνει «όταν εγώ ζητώ;». Οι άλλοι Υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας τι ζητούσαν; Οι ηγέτες της Κύπρου τι ζητούσαν; Σαράντα και πλέον χρόνια πολλοί έχουν «ζητήσει» να φύγουν τα τουρκικά στρατεύματα. Το ζήτημα δεν είναι τι ζητάς, το ζήτημα είναι τι αποτέλεσμα μπορείς να καταγράψεις επί του εδάφους. Και το αποτέλεσμα για τώρα είναι: 35 χιλιάδες τουρκικού στρατού, άρα μηδέν εις το πηλίκον!
Δ. Σημειώνει για το σκοπιανό ότι «θέλουμε η άλλη πλευρά να πείσει και τη δικιά της κοινωνία, να κερδίσει στη Βουλή την πλειοψηφία, το δημοψήφισμα».
Σχόλιο: αυτά ισχύουν για το Ζάεφ, ασφαλώς ισχύουν και για τον ηγέτη της ε/κ κοινότητας. Ισχύουν για τον Μ. Ακιντζί; Αυτός δεν έχει την ευθύνη να πείσει μια πλειοψηφία;
Ε. Στο σκοπιανό ο ΝΚ εμφανίζει μια λογική συνέπεια, κάνει λογικές επισημάνσεις και η Συμφωνία των Πρεσπών το βεβαιώνει. Στο κυπριακό εμφανίζει μια αντιφατική λογική, εμφανίζει μια «υπεροψία» στις ερμηνείες του γιατί δεν γνωρίζει το βάθος του κυπριακού. Αυτό από μόνο του δεν είναι κακό καθ’ ότι ένας υπουργός εξωτερικών δεν μπορεί να γνωρίζει δεκάδες φακέλλους στην κάθε τους πτυχή σε πολλά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών το κυπριακό μόνο ο Γ. Κρανιδιώτης το γνώριζε σε πλήρες βάθος.
Στ. Στο κυπριακό ο ΝΚ παρατηρώ ότι αποφεύγει να μιλήσει για τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, την ομοσπονδιακή λύση, τις συμφωνίες κορυφής του 1977, του 1979, του 2006, του 2014, δηλαδή το «παράγωγο δίκαιο» που κατευθύνει τις διαπραγματεύσεις. Παρατηρώ ότι δεν κάνει καμμιά αναφορά στην τ/κ κοινότητα, παρά το γεγονός ότι ένας παλαιός του μέντορας συναντήθηκε το 2003 στη Λευκωσία με όλη την τ/κ αντιπολίτευση και μίλησε σε συγκέντρωση στο Λήδρα Palace ενώπιόν της. Παρατηρώ επίσης ότι αποφεύγει να μιλήσει για την ΕΕ και το ρόλο που μπορεί να παίξει στις διαπραγματεύσεις επίλυσης του κυπριακού.
Παρά ταύτα, αναγνωρίζω ότι συνέβαλε με το δικό του τρόπο να μπει στις διαπραγματεύσεις το ζήτημα της ασφάλειας με έναν πιο απαιτητικό τρόπο και στις τρεις πτυχές του: αποχώρηση στρατού κατοχής, τερματισμός επεμβατικών δικαιωμάτων, νέο σύστημα ασφάλειας που να ανταποκρίνεται στην ιδιότητα του νησιού ως μέλους της ΕΕ. Δεν γνωρίζω τις διαπραγματευτικές πτυχές/ λεπτομέρειες του θέματος. Αν ο τρόπος Κοτζιά πέρασε τη γραμμή του εφικτού και αν μπήκε στη ζώνη της ουτοπίας θα φανεί εκ του αποτελέσματος πολύ σύντομα.
Η ιστορία του κυπριακού είναι γραμμένη πάνω στις χαμένες «λεπτομέρειες» και πάνω στις κατακτημένες «αποχρώσεις». Με μια κίνηση αλλάζουμε τα δεδομένα, με μιαν άλλη σβήνουμε προοπτικές. Εξαρτάται τι ακριβώς διεκδικούμε.
Λάρκος Λάρκου