Οδικός χάρτης με αγκάθια

Ο Τ. Ερτογάν αμέσως μετά την κατάρρευση των συνομιλιών για επίλυση του κυπριακού στο Κρανς Μοντάνα:
«Οι αφιλοκερδείς προσπάθειες, οι ειλικρινείς και μετριοπαθείς κινήσεις της Τουρκίας δεν είχαν ανταπόκριση. Η αλήθεια είναι ότι αισθανόμαστε μεγάλη λύπη. Η εικόνα αυτή που φτάσαμε έπειτα από τις μεγάλες προσπάθειες έχει αποκαλύψει ότι είναι αδύνατο να βρεθεί λύση στο Κυπριακό εντός των παραμέτρων του ΟΗΕ. Πλέον δεν υπάρχει νόημα να επιμένουμε σε αυτές τις παραμέτρους. Η Τουρκία  ωστόσο και πάλι θα συνεχίσει να συνεχίσει να συμβάλλει στη λύση του Κυπριακού με διαφορετικές παραμέτρους. Αναμένουμε την ίδια στάση από όλες τις πλευρές. Σε περίπτωση που δεν γίνει, αναμφίβολα θα αρχίσουμε να σκεφτόμαστε το σχέδιο Β και το σχέδιο Γ. Οπωσδήποτε θα γίνουν οι απαραίτητες αξιολογήσεις σε αυτό το θέμα και θα ανακοινώσουμε το αποτέλεσμα στους συνομιλητές μας και την κοινή γνώμη».
Ο Μ. Τσαβούσογλου ως Υπουργός Εξωτερικών δηλώνει στις 8 Ιουλίου: «Τι θα γίνει από εδώ και πέρα και ποια βήματα θα κάνουμε, εμείς ως Τουρκία, θα κάνουμε τις αξιολογήσεις μας, θα διαβουλευθούμε και με την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου και θα λάβουμε την απόφαση μαζί για το ποια βήματα θα ακολουθήσουμε».

Ο Μ.  Τσαβούσογλου δηλώνει στις 13 Ιουλίου:

«Εμείς ενώ διεξήγαμε διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό, είδαμε η ε/κ πλευρά να φέρνει πλοίο στην περιοχή για εργασίες γεώτρησης. Είναι δείγμα της ανειλικρίνειας της ε/κ πλευράς στις διαπραγματεύσεις. Επειδή δεν ήταν ειλικρινής δεν υπήρξε αποτέλεσμα. Δεν μπορούμε να μην αντιδράσουμε. Είμαστε σε συνεργασία με τον Υπουργό Ενέργειάς μας για τα βήματα που θα κάνουμε μαζί. Έχουμε κι εμείς βήματα που θα κάνουμε έναντι αυτής της μονομερούς ενέργειας».

Ο Μ. Τσαβούσογλου στις 18 Ιουλίου:
«Δεν είναι σωστό η ε/κ διοίκηση να κάνει μονομερή βήματα. Επειδή για τα αποθέματα στα περίχωρα της Κύπρου έχει δικαιώματα και οι τ/κ… Το σχέδιό τους είναι να παρατείνουν τη διαδικασία και να την αναβάλουν. Απέναντι σε αυτό το βήμα που έκαναν μονομερώς η Τουρκία και η ‘τδβκ’ δεν θα μείνουν αμέτοχοι, θα κάνουν βήμα μαζί. Δίνοντάς το αυτό ως αφορμή θα εγκαταλείψουν το τραπέζι…Αλλά από δω και μπρος θα υπάρξουν άλλες διαδικασίες στην Κύπρο. Δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα αυτή η διαδικασία. Εμείς από τη μέρα που ήρθαμε στην εξουσία μέχρι σήμερα ήμασταν ένα βήμα μπροστά για τη λύση και δεν διστάσαμε καθόλου. Πήραμε και πολιτικά ρίσκα αλλά αν μια πλευρά δεν θέλει, τότε πρέπει να κοιτάξει κανείς το δικό του καλό. Σήμερα θα πάω στην «τδβκ» και εκεί θα διαβουλευτούμε. Θα καθορίσουμε τι οδικό χάρτη θα ακολουθήσουμε, θα διαβουλευτούμε και θα αποφασίσουμε».
Ο τ/κ ηγέτης Μ. Ακιντζί στις 19 Ιουλίου έδωσε έναν διαφορετικό τόνο στα πράγματα: «Είναι ξεκάθαρο το όραμά μας να γίνουμε ένας από τους ίσους εταίρους που με την λύση θα ενώσουμε μαζί την Κύπρο…οι τ/κ είναι έτοιμοι να μετατραπούν σε μία από τις δύο ίσες συνιστώσες πολιτείες….Λόγω της μη θέλησης της ε/κ πλευράς (για συμφωνία), δεν είναι δίκαιο οι τ/κ  να συνεχίσουν να ζουν κάτω από εμπάργκο. Εάν η ε/κ πλευρά δεν θέλει σίγουρα δεν θα περιμένουμε εμείς να τους έρθει η επιθυμία. Θα συνεχίσουμε το δρόμο μας βελτιώνοντας, χωρίς καθυστέρηση τα του οίκου μας αλλά και χωρίς να εγκαταλείπουμε την ευθύνη να οικοδομήσουμε ένα ειρηνικό μέλλον σε αυτό το νησί».

Από τις πιο πάνω δηλώσεις προκύπτουν σημαντικές ειδήσεις. Θα προχωρήσουν Τουρκία και τ/κ σε άλλα βήματα; Τι σημαίνει «αναμφίβολα θα αρχίσουμε να σκεφτόμαστε το σχέδιο Β και το σχέδιο Γ;» Τι σημαίνει ότι «από δω και μπρος θα υπάρξουν άλλες διαδικασίες στην Κύπρο;»

Στη δική του εκτίμηση, πέντε σημεία καθορίζουν τη βασική πολιτική διερεύνηση:

1. Οι πιο πάνω δηλώσεις δείχνουν ότι αναπτύσεται μια συζήτηση μεταξύ Άγκυρας και τ/κ ηγεσίας για πιθανά βήματα στην περίπτωση ενός τελικού  ναυαγίου στις συνομιλίες. Θεωρώ ότι η συζήτηση αυτή περιλαμβάνει διάφορα σενάρια επί χάρτου, αλλά έως αυτή την χρονική περίοδο αυτή η συζήτηση δεν έχει οδηγήσει σε αλλαγή στρατηγικής παρά τις σχετικές δηλώσεις. Σε αυτή την περίοδο ο ρόλος του Μ. Ακιντζί παραμένει κρίσιμος γιατί χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει αλλαγή στρατηγικής.
2. Το ζήτημα της προσάρτισης του κατεχόμενου τμήματος της νήσου στην Τουρκία προβάλλεται συχνά ως μια ενδεχόμενη λύση. Στη δική μου κρίση, αυτό το σενάριο δεν έχει πιθανότητες να προχωρήσει καθώς αποτελεί μια ζημιογόνα εξέλιξη τόσο για την Τουρκία όσο και την τ/κ κοινότητα. Μια τ/κ κοινότητα που θα μετατραπεί σε «επαρχία» της Τουρκίας πλήττει την εικόνα της Τουρκίας και αποτελεί αποκλειστική ζημιά σε όλα τα επίπεδα για την τ/κ κοινότητα, χωρίς να προσθέτει οτιδήποτε σε όσους το αναλύσουν από στρατηγικής σκοπιάς. Ασφαλώς υπάρχουν οι «ιδεολόγοι» αυτής της λύσης που οδηγεί σε προσάρτηση, ιδιαίτερα στο χώρο που καλύπτουν το Κόμμα Εθνικής Ενότητας και το Δημοκρατικό Κόμμα (Χ. Οζκιουργκιούν, Σ. Ντενκτάς) αλλά αυτή την περίοδο δεν έχουν το απάνω χέρι στα πράγματα, συνεπώς παραμένει ένα σενάριο που οι κύριοι παίκτες δεν το κρίνουν ως επιθυμητό.
3. Θεωρώ ως ιδιαιτέρως σημαντική τη θέση που διατύπωσε ο Μ. Ακιντζί ότι «θα συνεχίσουμε το δρόμο μας βελτιώνοντας, χωρίς καθυστέρηση τα του οίκου μας αλλά και χωρίς να εγκαταλείπουμε την ευθύνη να οικοδομήσουμε ένα ειρηνικό μέλλον σε αυτό το νησί». Με άλλα λόγια ο Μ. Ακιντζί λέει πως σε περίπωση που όλα σβήσουν στη διαδικασία επίλυσης, θα σημειωθεί στροφή στα καθημερινά προβλήματα, στην οικονομία, τον τουρισμό, τις υποδομές, όμως «χωρίς να εγκαταλείπουμε την ευθύνη να οικοδομήσουμε ένα ειρηνικό μέλλον σε αυτό το νησί».
4. Στην ανάλυση που οδηγεί σε μια «ήπια αλλαγή» πολιτικής βλέπω επανάληψη της προσπάθειας για το «απ’ απ’ ευθείας εμπόριο», πρακτικά άνοιγμα του αεροδρομίου της Τύμπου στην κατεχόμενη Κύπρο για διεθνή χρήση. Αυτό δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς οι διαθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν αλλάξει και η εικόνα της Τουρκίας δεν είναι ίδια. Η παλαιότερη προσπάθεια δεν πέρασε στη σχετική ψηφοφορία με πολύ λίγες ψήφους, αλλά τώρα αμφιβάλλω εάν υπάρχει πολιτική ομάδα που θα μπορούσε να αναλάβει τέτοια πρωτοβουλία.
5. Παρά τη σχετική ρητορεία δεν είναι μια εύκολη υπόθεση η αλλαγή στρατηγικής-από την ομοσπονδιακή λύση σε  λύσεις που οδηγούν σε προσάρτηση στην Τουρκία. Η πλειοψηφία των τ/κ στηρίζει τον Μ. Ακιντζί (58% εγκρίνει τους χειρισμούς του στο κυπριακό σύμφωνα με δημοσκόπηση στις 31 Μαίου) και αυτό αποτελεί μια σημαντική παράμετρο σε κάθε ανάλυση. Κανείς, όμως δεν μπορεί να πει το ίδιο στην περίπτωση κατά την οποία το 2020 εκλεγεί άλλος ηγέτης της τ/κ κοινότητας όπως λ.χ. ο Χ. Οζγκιουργκούν ή ο Κ. Οζερσάυ, οι οποίοι δεν έχουν την ιστορική διαδρομή και τις εμπειρίες του Μ. Ακιντζί.  Σε αυτή την περίπτωση, μια νέα ηγεσία θα επιδιώξει ρυθμίσεις «τύπου Ταϊβάν» για το κατεχόμενο τμήμα της νήσου σε μια προσπάθεια να κατοχωρήσει τα κεκτημένα της εισβολής και στην απόδοση μιας νομικής φόρμουλας σε μια νέα κατάσταση πραγμάτων. Σε αυτή την περίπτωση θα έχουμε:

α) ακόμα πιο σκληρά σύνορα ανάμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατία και την «τδβκ»,

β) διαρκείς εντάσεις με αφορμές που προκύπτουν από τη διακίνηση πολιτών μέσω «σημείων ελέγχου»,

γ)  επιπρόσθετη καχυποψία που θα ενισχύσει στην ήδη υπάρχουσα, και,

δ) κυρίως, απρόβλεπτες εξελίξεις που θα συνδέονται με την αναζήτηση φυσικού αερίου στην κυπριακή αποκλειστική οικονομική ζώνη.

Λάρκος Λάρκου