Οι Κυπρορωσικές σχέσεις σε νέα βάση

Η περίφημη επίσκεψη Σαρρή στη Μόσχα στις 18 Μαρτίου 2013 παρέχει σημαντικό υλικό για την εξέλιξη των σχέσεων Κύπρου-Ρωσίας. Ο τότε υπουργός Οικονομικών δήλωσε ότι «η  Κύπρος δεν ζήτησε νέο ρωσικό δάνειο, αλλά υπέβαλε προτάσεις για επενδύσεις ρωσικών εταιρειών σε κυπριακές εταιρείες ή χρεόγραφα με αντάλλαγμα μελλοντικά έσοδα από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων του κυπριακού φυσικού αερίου». Ο υπουργός Οικονομικών της Ρωσίας Αντόν Σιλουάνοφ έδωσε την απάντηση της ρωσικής πλευράς  «η οποία δεν εξετάζει τίποτε περισσότερο, πλην της επιμήκυνσης του χρόνου αποπληρωμής και διευκολύνσεις σχετικές με το πρώτο ρωσικό δάνειο των 2,5 δισ. ευρώ». Ο Μ. Σαρρής σημείωσε ότι «η Ρωσία αντιμετώπισε καθ’ όλη τη διάρκεια των συνομιλιών την Κύπρο ως μέλος της ΕΕ, που πρέπει πρωτίστως εντός των πλαισίων της να επιλύσει τα θέματα διάσωσης της οικονομίας της». Ο Α. Σιλουάνοβ συμπλήρωσε με σαφήνεια ότι «οι ρώσοι επενδυτές δεν ενδιαφέρθηκαν για τα θαλάσσια αποθέματα φυσικού αερίου. Οι συνομιλίες τέλειωσαν όσον αφορά τη ρωσική πλευρά».

Δυο ημέρες μετά ο πρωθυπουργός της Ρωσίας Ν.  Μεντβέντεφ στη διάρκεια κοινής συνέντευξης τύπου με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζ. Μ. Μπαρόζο δήλωσε ότι «δεν κλείσαμε την πόρτα. Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε διάφορες μορφές στήριξης μόλις υπάρξει ένα οριστικό σχέδιο επεξεργασμένο από την ΕΕ και την Κύπρο ως χώρα- μέλος».

Με αφορμή τους πρόσφατους χειρισμούς γύρω από την οικονομική κρίση στην Κύπρο, φαίνεται πώς εξελίσσεται μια σημαντική πολιτική αναπροσαρμογή με πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις. Ο ρώσος ΥΠΕΞ Σερκέϊ Λαβρόφ δήλωσε στις 17 Απριλίου 2013 σε κοινή συνέντευξη με τον ΥΠΕΞ της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου ότι «για τους υδρογονάνθρακες, όχι μονο στην Ανατολική Μεσόγειο και σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να τηρηθούν οι διεθνείς κανόνες και οι αρχές του δικαίου της Θάλασσας του 1982. Στην Κύπρο, θα στηρίξουμε όλες τις έρευνες για το φυσικό πλούτο σε περίπτωση που θα γίνουν για το συμφέρον όλων των Κυπρίων. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε διαφορετικά. Στο κυπριακό όπως και πριν είμαστε πιστοί στις αρχές που έχουν καθοριστεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Στην Κύπρο υπάρχει σοβαρή οικονομική κρίση. Είμαστε έτοιμη να στηρίξουμε τις προσπάθειες καθορισμού εδάφους για να επαναληφθούν οι συνομιλίες». Ο Αχμέτ Νταβούτογλου δήλωσε από την πλευρά του πως «η εξεύρεση φυσικού πλούτου και η εκμετάλλευση του, δημιουργεί νέα δυναμική για την επίλυση του κυπριακού και για να έρθει η ειρήνη στο νησί», (ιστοσελίδα, Sigmalive, 17 Απριλίου 2013).

Θεωρώ ότι οι ειδήσεις αυτές συνιστούν μια ουσιώδη αναπροσαρμογή σχέσεων στο τρίγωνο Κύπρος-Ρωσία-Τουρκία σε διάφορα επίπεδα:

1. Έως πρόσφατα η σχέση Κύπρου-Ρωσίας διέθετε μια άγνωστη πτυχή, που δύσκολα κάποιος μπορεί να ερμηνεύσει με βάση τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις σχέσεις των δύο χωρών. Το 2004 η Μόσχα μπλόκαρε διαδικασίες στο ΣΑ του ΟΗΕ που συνδέονταν με την υποστήριξη από το σώμα του σχεδίου λύσης του κυπριακού που υπέβαλε ο τότε ΓΓ του ΟΗΕ Κ. Ανάν. Ο απεσταλμένος της τότε κυπριακής κυβέρνησης Γ. Ιακώβου φαίνεται πως έπεισε τη Μόσχα, η οποία παρενέβη στις εσωτερικές διαδικασίες του ΟΗΕ για να στηρίξει την άποψη που της μετέφερε ο κύπριος διπλωμάτης. Ποιο ήταν το αντάλλαγμα που κέρδισε η Μόσχα ώστε να έρθει σε κόντρα με άλλους βασικούς παίκτες στο ΣΑ;

2. Η Μόσχα ανέπτυξε τις εμπορικές της σχέσεις τόσο με την Τουρκία όσο και την Κύπρο. Παρεμπόδισε εξελίξεις στο κυπριακό, κάνοντας πλάτες στην ε/κ οικονομική ελίτ σε βάρος της επίλυσης. Ίσως η Μόσχα να έκρινε ότι η διατήρηση του status quo στην Κύπρο δεν ενοχλούσε τα συμφέροντά της στην περιοχή. Θεωρώ ότι σήμερα η περίπτωση να επαναληφθεί διαδικασία ανάλογη με το 2004 είναι πολύ απομακρυσμένη, αν όχι εξωπραγματική.

3. Η Μόσχα εδώ και καιρό ζητούσε την έκδοση ρώσων υπηκόων, που ανήκουν στην ισχυρή ομάδα των εχθρών του Πούτιν και οι οποίοι κατέφυγαν στην Κύπρο. Η κυπριακή κυβέρνηση δεν αποδεχόταν το επίμονο αίτημα Πούτιν για έκδοσή τους, και, ίσως αυτό εν μέρει να εξηγεί την άρνηση Πούτιν στις εκκλήσεις της Λευκωσίας για «συνομιλίες στο πιο υψηλό επίπεδο». Η Μόσχα έδειξε μια μάλλον τυπική ενόχληση για την τελική συμφωνία στις 25 Μαρτίου στο Eurogroup η οποία ήταν πολύ αρνητική για ρώσους υπηκόους με καταθέσεις στην Κύπρο.

4. Η Ρωσία απέρριψε κάθε πρόταση της Λευκωσίας στην πρόσφατη κρίση γύρω από την κυπριακή οικονομία, πρώτο, γιατί αφορά ένα θέμα που συνδέεται με την εσωτερική πρακτική στην ΕΕ, και, δεύτερο, γιατί σηματοδοτεί μια ανανεωμένη προσέγγιση στις σχέσεις της με την Άγκυρα ειδικά στο ζήτημα του φυσικού αερίου- δηλώσεις Λαβρόφ:« θα στηρίξουμε όλες τις έρευνες για το φυσικό πλούτο σε περίπτωση που θα γίνουν για το συμφέρον όλων των Κυπρίων». Αυτή η διπλής αναγνώσεως δήλωση («σε περίπτωση») ενδεχομένως να έχει μέλλον, καθώς ανανεώνεται η συνεργασία Μόσχας –Άγκυρας στον τομέα της ενέργειας περιλαμβανομένης της πυρηνικής (Άκουγιου).

5. Ο Σ. Λαβρόφ δηλώνει σχετικά με το κυπριακό ότι «είμαστε έτοιμη να στηρίξουμε τις προσπάθειες καθορισμού εδάφους για να επαναληφθούν οι συνομιλίες». Αυτές οι αναφορές στο φυσικό αέριο και την ανάγκη για επίλυση του κυπριακού, σηματοδοτούν μια νέα φάση στις προσπάθειες για να δημιουργηθεί μια βάση διεθνών συμφερόντων με στόχο την επανάληψη της διαδικασίας των συνομιλιών. Η επίλυση θα υποβοηθήσει, εκτός από τους κυπρίους, τη σταθερότητα και την ανάπτυξη στην περιοχή. Αν αυτό σημαίνει η στροφή στις σχέσεις Κύπρου-Ρωσίας, τότε αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη.