Οι μειονότητες στην Τουρκία και η Ε.Ε
Το ζήτημα των μειονοτήτων στην Τουρκιά μπαίνει πλέον σε νέα κατεύθυνση. Με την Έκθεση της Επιτροπής της Ε.Ε. (6/10/2004) όλα πάνε σε μια νέα δυναμική. Με σαφή τρόπο, η Έκθεση μπαίνει στο πιο ευαίσθητο κομμάτι της σύγχρονης Τουρκίας – από το 1923 έως σήμερα. Οι πιο αρνητικές επιδόσεις της Άγκυρας, αφορούν το κεφάλαιο ανθρώπινα δικαιώματα και μειονότητες. Δηλαδή πλήρως διασυνδέονται με τους διαφορετικούς τούρκους (αριστερά κινήματα, ισλαμιστές, μαρξιστικές ομάδες κλπ), αλλά και τους άλλους (κούρδους, έλληνες, αλεβίτες), που ζουν στην τουρκική επικράτεια.
Έκθεση της «Ομάδας εργασίας σχετικά με τα μειονοτικά και πολιτισμικά δικαιώματα» της Συμβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που λειτουργεί στα πλαίσια του Πρωθυπουργικού γραφείου (10 Οκτ. 2004) τονίζει πως «τα προβλήματα ανακύπτουν και εξαιτίας του άρθρου 3 του τουρκικού συντάγματος στο οποίο αναφέρει ότι η Τουρκία είναι ακέραιη, ως Κράτος, Χώρα και Έθνος…ο περί ακεραιότητας του έθνους όρος, μπορεί να μας ακούγεται φυσιολογικός, ωστόσο είναι πολύ δύσκολο να τον καταλάβει ένας δυτικός… αυτός ο όρος σημαίνει ότι το έθνος είναι μονολιθικό, πράγμα που δείχνει ότι δεν αναγνωρίζονται οι διάφορες υποομάδες που συνιστούν το έθνος και φυσικά είναι αντίθετο προς την ουσία της δημοκρατίας».
Είναι ενδιαφέρον να υπογραμμισθεί πως είναι η πρώτη δημόσια παραδοχή, ίσως γι’ αυτό ήταν στα συρτάρια για 1,5 χρόνο από το φόβο ακραίων αντιδράσεων και μέσα στο κόμμα του Τ. Ερντογάν.
Πάνω σε αυτό το ζήτημα των μειονοτήτων θα επικεντρώσει την κριτική της το κεμαλικό κατεστημένο.
Έτσι οι αλλαγές θα είναι βραδείς, αντιφατικές, κλασσικό παραμένει το παράδειγμα γύρω από το ζήτημα της ποινικοποίησης της μοιχείας. Η Ε.Ε. έκανε σαφές τρεις εβδομάδες πριν από την επίσημη παρουσίαση της Έκθεσης πως η Τουρκία πρέπει να ακυρώσει κάθε σκέψη για ποινικοποίηση της μοιχείας. Έτσι και έγινε. Το κέντρο βάρους πήγε αλλού, και την ίδια στιγμή στο Νέο Ποινικό Κώδικα ορισμένες διατάξεις του έγιναν τραγικά αντιδραστικές. Προνοούν ποινή φυλάκισης (από 3-10 χρόνια) για όποιον αρθρογραφήσει δημοσίως υπέρ της αποχώρησης του κατοχικού στρατού από την Κύπρο, και για όποιον υποστηρίζει ότι έγινε γενοκτονία των αρμενίων το 1915-17.
Στο Νέο Ποινικό Κώδικα που ψήφισε η Τουρκική βουλή (26 Σεπτεμβρίου 2004) και μάλιστα μπροστά στα πιο απαιτητικά κριτήρια της Ε.Ε. υπάρχει διάταξη (άρθρο 306) για πράξεις που είναι σε αντίθεση με «βασικά εθνικά οφέλη», με δύο παραδείγματα. Κύπρος και Αρμενία. Με ειδική πρόβλεψη για «όποιον προπαγανδίζει για την αποχώρηση των Τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο και την αποδοχή λύσης εναντίον της Τουρκίας και προπαγάνδας στην υπόθεση της γενοκτονίας των Αρμενίων» προβλέπεται ποινή φυλάκισης από 3-10 έτη.
Είναι σαφές ότι αυτά τα ζητήματα θα τα βρει μπροστά της η Τουρκία καθώς θα προχωρήσει η έναρξη της ενταξιακής της πορείας.
Δεν έκλεισε το θέμα, επειδή ο νέος ποινικός κώδικας ανανεώθηκε, λεκτικά σε σχέση με τον προηγούμενο.
Η ουσία είναι ότι παραμένει ο ίδιος όπως τον προηγούμενο και οι δύο εκδοχές του είναι ευθέως αντίθετες με τα κριτήρια της Κοπεγχάγης..
Η τέως κούρδισσα βουλευτίνα Λεϊλά Ζανά ομιλώντας στο ευρωκοινοβούλιο (14/10/2004) κατά τη τελετή αποδοχής του βραβείου για τα ανθρώπινα δικαιώματα (με 10 χρόνια καθυστέρηση!) έδωσε ένα πλαίσιο εξέλιξης των πραγμάτων που είναι πολύ ενδιαφέρον: «Οι κούρδοι» είπε «είναι αποφασισμένοι για ειρηνική λύση στα πλαίσια της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας».
Αυτή η προσέγγιση διευκολύνει εξελίξεις, και κυρίως διευκολύνει και άλλους παράγοντες μέσα στην Ε.Ε. για να προωθήσουν με πιο ταχείς ρυθμούς την προσαρμογή της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό σύστημα.
Η προσέγγιση της Ζανά κυριολεκτικά διαγράφει και αχρηστεύει εκείνες τις διατάξεις του νέου ποινικού κώδικα (218, 219, 302, 310) που προνοούν τις πιο σκληρές τιμωρίες για όσους διεκδικούν εφαρμογή των κριτηρίων της Κοπεγχάγης σε όλη την τουρκική επικράτεια.
Οι εξελίξεις τρέχουν πιο γρήγορα από τα άρθρα. Έτσι η Ομάδα Εργασίας για την οποία μίλησα πιο πάνω βρέθηκα χωρίς γραφείο και η κλειδαριά άλλαξε μια μόλις εβδομάδα μετά τη δημοσίευση της μελέτης της….Έτσι το ζήτημα δείχνει τις πιο πολλές δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει , καθώς και τις αντιφάσεις Ερντογάν αφού ο ίδιος την διόρισε και ο ίδιος την είχε παρά τω πρωθυπουργώ..
Έτσι ή αλλιώς η ουσία παραμένει. Το ζήτημα των μειονοτήτων θα γίνεται ολοένα και πιο καυτό ζήτημα στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ. Μπορεί να γείρει την πλάστιγγα προς την πρόοδο, μπορεί, όμως, να αφήσει την Τουρκία γύρω από τον εαυτό της..