Οι μονομάχοι της τραγωδίας

Στα 25 χρόνια από το 1974 η ιστορική σύμπτωση είναι μοναδική. Είναι η πρώτη φορά που και οι δύο μονομάχοι της 7ετίας δεν βρίσκονται στη ζωή. Ο Αλέξανδρος Παναγούλης από το 1976 και ο Γεώργιος Παπαδόπουλος από τον Ιούνιο του 1999. Η περίοδος της 7χρονης δικτατορίας στην Ελλάδα σηματοδοτήθηκε από τα δύο αυτά πρόσωπα. Ο ένας σαν ελευθερωτής και ο άλλος σαν καταπιεστής! Ταιριάζει και στους δύο σύντομη ιστορική αποτίμηση, στα πλαίσια των εκδηλώσεων μνήμης για τις μαύρες επετείους – του πραξικοπήματος και της εισβολής.

Ο δικτάτωρ Γ. Παπαδόπουλος υπήρξε μια πολύ χαρακτηριστική φιγούρα του νεοέλληνα αξιωματικού όπως αυτή διαμορφώνεται στη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Μικρόνους, φανφαρόνος, καταπιεστής. Απέφυγε τις αναφορές του Ι. Μεταξά περί «Γ΄ Eλληνικού Πολιτισμού», αλλά στην ουσία γελοιοποίησε κάθε ελληνική αξία. Ομιλούσε άθλια ελληνικά, ακριβώς γιατί ήταν άθλιος ο τρόπος της σκέψης του. Κατέλυσε τη δημοκρατία, χωρίς ποτέ να διολισθήσει προς την ιδέα ότι ο ίδιος και οι συνεργάτες του άνοιξαν τη λεωφόρο προς τον εθνικό ακρωτηριασμό. Μια Ελλάδα διεθνώς αποβλημένη, έδωσε τα εισιτήρια (συν Ιωαννίδης) στην τουρκική ηγεμονία (1973-Αιγαίο, 1974-Κύπρος). Έφερε την Ελλάδα στα όρια του 1922- αμυντικώς αδύναμη, διεθνώς ανύπαρκτη, εθνικώς αυτοκαταστροφική.

Ο Α. Παναγούλης υπήρξε ο αντίποδας του προαναφερθέντος. Γενναίος, σεμνός, ανήσυχος έως το τέλος του βίου του. Με την απόπειρα κατά της ζωής του δικτάτορα (8/1968) εισέβαλε στις σελίδες της νεοελληνικής ιστορίας, κατά τον τρόπο του Αρμοδίου και του Αριστογείτονος. Ως φιλόδοξος τυραννοκτόνος, επεχείρησε να αλλάξει το ρου της ιστορίας. Πλην, όμως, η ιστορία δε γράφεται με τα «εάν». Γι’ αυτό και μετρά διπλάσια η απόπειρα, ειδικώς για την κυπριακή της διάσταση, με την απόλυτη διορατικότητά της σε σχέση με την εξίσωση, πτώση της τυραννίας = αποφυγή εθνικής τραγωδίας…

Κανείς δε γνωρίζει ποια θα ήταν η διαδρομή του Α. Παναγούλη εάν δεν ήταν μοιραία γι’ αυτόν η Πρωτομαγιά του 1976. Γνωρίζουν, όμως, οι πάντες ποιος ήταν ο επίλογος του Γ. Παπαδόπουλου. Πείσμων έως το τέλος, ποτέ δε θέλησε να αναγνωρίσει τις δικές του ευθύνες σε οποιοδήποτε τμήμα μιας απόλυτης εθνικής συμφοράς.

Επιλογικά: ο δικτάτωρ ήταν προϊόν ενός ιστορικού αιτίου. Ο εμφύλιος (1946-49), οι μετεμφυλιακές συνέπειες (1949-1974) και ο ψυχρός πόλεμος οικοδόμησαν την Ελλάδα του διχασμού, των προσφύγων, της μισαλλοδοξίας. Την Ελλάδα της ημιδημοκρατίας (1949-1967) και της δικτατορίας (1967-1974). Ο Α. Παναγούλης ήταν και είναι ένα δυναμικό υλικό από τα πιο καλά της διαχρονικής ελληνικότητας. Της αρετής, ως μίγματος ανδρείας, αξιοσύνης και σωφροσύνης.

Σημερινή 9 Σεπτεμβρίου 1999