Οι συγκλίσεις και οι παγίδες

Ο ειδικός Αντιπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ Μπα κι Μουν στο κυπριακό Α. Ντάουνερ παρέδωσε στον πρόεδρο Αναστασιάδη και τον τ/κ ηγέτη Ν. Έρογλου ένα έγγραφο στο οποίο περιλαμβάνεται καταγραφή των συγκλίσεων που έχουν επιτευχθεί στις συνομιλίες ανάμεσα στους ηγέτες των δύο κοινοτήτων επί προεδρίας Χριστόφια. Το έγγραφο περιλαμβάνει τις συγκλίσεις, καθώς και τις διαφορετικές προσεγγίσεις των δύο πλευρών σε άλλα ζητήματα. Επί αυτού του εγγράφου διεξάγεται έντονη δημόσια συζήτηση, άλλοι ζητούν να αγνοηθεί, άλλοι να τύχει επεξεργασίας και άλλοι ζητούν διευκρινήσεις για το τι πραγματικά περιέχει. Είναι αυτά η ουσία της υπόθεσης;

Στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων στο κυπριακό υπάρχει ένας κύκλος που αξίζει να υπενθυμίσουμε -και κυρίως να σεβαστούμε! Πρώτο, οι συνομιλές διεξάγονται κάτω από την αιγίδα του ΟΗΕ, βασίζονται στο συμφωνημένο από το 1977 πλαίσιο για αναζήτηση ομοσπονδιακής λύσης. Το έγγραφο συγκλίσεων αποτελεί υλικό για διαπραγμάτευση καθώς ο νέος Πρόεδρος επιδιώκει, όπως είναι φυσικό, να θέσει τη δική του σφραγίδα στα πράγματα διαπραγματευόμενος σημεία του εγγράφου. Συνεπώς το επόμενο βήμα συνίσταται στο να διατυπωθεί στο τραπέζι των συνομιλών ποια σημεία αποδέχεται, ποια επιθυμεί να τύχουν διαπραγμάτευσης, ποια δεν γίνονται δεκτά, έχοντας υπόψη ότι και η άλλη πλευρά μπορεί να πράξει το ίδιο.

Σε αυτό το διάστημα που μεσολαβεί μέχρι την έναρξη των συνομιλιών προφανώς το θέμα δεν είναι μόνο το «έγγραφο συγκλίσεων», αλλά κυρίως η ένταξη του κυπριακού στο νέο πλαίσιο που προσφέρει η ΕΕ. Αν συζητάμε το κυπριακό μόνο στο διάδρομο που διαμορφώνει ο ΟΗΕ, σημαίνει ότι θα ακολουθήσουμε μια πορεία με περιορισμένα εργαλεία αλλαγής των κατοχικών δεδομένων.  Η ΕΕ προσφέρει το πλαίσιο, τις δυνατότητες για αλλαγή ισορροπιών που συνιστούν άσκηση πολιτικής με άλλα μέσα, αυτά που δεν μπορεί να προσφέρει ο ΟΗΕ.

Η σημερινή συζήτηση γύρω από το έγγραφο για τις συγκλίσεις θυμίζει μια παλαιότερη ιστορία από την δαιδαλώδη εξέλιξη του κυπριακού. Το 1992, επί προεδρίας Βασιλείου, ο ΟΗΕ παρουσίασε το περίφημο «τρίπτυχο»-στην μια πτυχή οι θέσεις ΟΗΕ (δηλαδή οι συγκλίσεις των μερών), στη δεύτερη πτυχή οι ε/κ απόψεις και στη τρίτη οι τ/κ απόψεις. Αυτή η εργασία του ΟΗΕ ήταν παραγωγική, γιατί αυτός ήταν και είναι ένας τρόπος να βοηθήσει ο ΟΗΕ στο να έχουμε συνολική εικόνα της προσπάθειας. Άλλωστε αυτός είναι ένας αυτονόητος τρόπος εργασίας για τον ΟΗΕ -να διευκολύνει τη συζήτηση, να επεξεργάζεται εναλλακτικές ιδέες, να ενθαρρύνει τα μέρη να φτάσουν σε δημιουργικές επιλογές, να καταγράφει τις συγκλίσεις στις οποίες έχουν φτάσει οι δύο πλευρές.

Τα πιο πάνω προφανώς δεν αφορούν δυνάμεις που απορρίπτουν την ομοσπονδιακή λύση, αλλά δεν έχουν το θάρρος να πουν τι ακριβώς θέλουν. Είναι λογικό να θέλουν να εξαφανίσουν κάθε εισήγηση ή κάθε σύγκλιση. Η προσπάθεια να καταστραφεί η εικόνα του ΟΗΕ είναι το μέσο για να προκύψει λύση του τύπου «όπως είμαστε» για να μπορούν να ρίχνουν τις ευθύνες στους άλλους, γιατί δεν τολμούν να πουν ότι συμφωνούν με τους άλλους…

Είναι απολύτως κατανοητό ότι κάθε πιθανή κίνηση ή εξέλιξη στο κυπριακό συνιστά μια σοβαρή αλλαγή σε παγιωμένες συνήθειες, ερμηνείες και συμπεριφορές γιατί εκπαιδευτήκαμε σε μια ορισμένη περιοχή σκέψης. Αυτό, αν και και είναι πλήρως λογικό, δεν εξηγεί από την άλλη τον τρόμο που αισθάνονται κάποιοι μήπως κάτι κινηθεί στο κυπριακό, μήπως μπορεί να έχουμε πρόοδο, μήπως κάτι μπορεί να αλλάξει! Σήμερα, όπως είναι τα δεδομένα στην κατεχόμενη Κύπρο, κάθε κίνηση μετρά γιατί τα τετελεσμένα της εισβολής πιέζουν αφόρητα και πλήρως. Το στοίχημα για την ελεύθερη Κύπρο φαίνεται πως είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση-, μάλλον ενοχλεί μερικούς ιδιαίτερα!