Ομιλία στην παρουσίαση του βιβλίου του Τ. Χατζηδημητρίου

«Κύπρος 1950-1959. Το τέλος του αλυτρωτισμού», εκδόσεις Παπαζήση,

Ένα βιβλίο- μάθημα αυτογνωσίας, η διαχρονία του κυπριακού, κάτι σαν φωτοτυπία του σήμερα.

Ο Τάκης Χατζηδημητρίου καταγράφει εξελίξεις, εξιστορεί, ερμηνεύει. Το βιβλίο του με τίτλο «Κύπρος 1950-1959. Το τέλος του αλυτρωτισμού», εκδόσεις Παπαζήση, συνιστά μιαν εξαιρετικά σημαντική προσπάθεια στη μάχη για να κατανοήσουμε τις αιτίες που αφήνουν την Κύπρο «μισή», έρμαιο της ακρισίας, της δημαγωγίας και της πλειοδοσίας.

Κατά καιρούς τα περιεχόμενα διαφέρουν, τα ουσιώδη, όμως παραμένουν.

Τι λέει το βιβλίο του Τ. Χατζηδημητρίου; Με πλήθος από αναφορές λέει ότι από τότε (δεκαετία του ’50) οικοδομήσαμε μια κυπριακή πατέντα στις διεθνείς σχέσεις.

Στην παγκόσμια πολιτική διαπάλη μετρούν οι συσχετισμοί δύναμης, οι συμμαχίες, η ισχύς, εν μέρει το δίκαιο. Στην δική μας περίπτωση μετρά μόνο το δίκαιο. Εφόσον έχουμε δίκαιο και η Κύπρος «είναι δική μας», οι άλλοι δεν δικαιούνται να έχουν διαφορετικά συμφέροντα.

Αν κάποιοι διαφωνούν, κακό του κεφαλιού τους, θα τους καταγγείλουμε.

Ο προβληματισμός που αναπτύσσει ο Τ. Χατζηδημητρίου στο βιβλίο του εντάσσεται στην πολιτική κατεύθυνση που οριοθέτησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Θα μείνω για λίγο σε αυτό.

Θεωρώ ότι δύο στρατηγικού τύπου σχέδια εμφανίστηκαν στη διαδρομή του κυπριακού-η δεύτερη αφορά τη μάχη για την ένταξη στην ΕΕ. Η πρώτη αφορά τη  σκέψη του Ελ. Βενιζέλου το 1930. Η πρότασή του για την Κύπρο: σταδιακή αυτοκυβέρνηση, διάλογος των κυπρίων με το Λονδίνο, μη ανάμειξη της Ελλάδας για να μην αναμειχθεί η Τουρκία.

Οι συσχετισμοί δύναμης, η γεωγραφία, οι διεθνείς συμμαχίες διαμόρφωσαν αυτή την στρατηγική. Μια σκέψη που έβλεπε 100 χρόνια μπροστά.

Ο συγγραφέας καταγράφει εξελίξεις, παραθέτει τις πηγές του αλλά δεν μένει ως ένας απόμακρος συντάκτης. Ο συγγραφέας είναι μάχιμος πολιτικός, κρίνει, τοποθετείται, εκτίθεται στη δημόσια σφαίρα, λέει με θάρρος αυτό που ο ίδιος θεωρεί πως θα μπορούσε να ήταν χρήσιμο για τον τόπο.

Με γνώμονα τη ρεαλιστική  ανάλυση των δεδομένων ασκεί κριτική σε όσα θα μπορούσαν να εξελιχθούν διαφορετικά αλλά δεν κατέστη δυνατό από έλλειψη πνευματικής συγκρότησης της τότε ε/κ ηγεσίας.

Το βιβλίο δείχνει μιαν σημαντική ικανότητα του συγγραφέα: ότι είναι ίσως ο μόνος πολιτικός της γενιάς του που είναι σε θέση να εμβαθύνει στα γεγονότα, να «ξαναδιαβάζει» πρόσωπα και επιλογές.

Ο Τ. Χατζηδημητρίου δείχνει σε όλους ότι ο αναθεωρητισμός ταιριάζει σε ηγετικές προσωπικότητας με ήθος, με ποιότητα, με βαθειά αγάπη για την Κύπρο.

Από το βιβλίο επιλέγω ένα ειδικό θέμα με απόλυτη συνάρτηση με τη διαχρονία στο κυπριακό. Ο τότε αντιπρόσωπος των Ινδιών στον ΟΗΕ Κ. Μένον στις 6 Δεκεμβρίου 1956 είπε: «Πρέπει να βρούμε μια μέθοδο όπου ο λαός της Κύπρου θα εξασφαλίσει την ανεξαρτησία του, μια μέθοδο όπου η διεθνής κοινότητα θα διασφαλίσει το λαό της Κύπρου εναντίον οποιασδήποτε προσπάθειας να τον απορροφήσουν…υπάρχουν και άλλες πολυεθνικές κοινότητες που οι πληθυσμοί τους έχουν τις μητέρες πατρίδες σε άλλα μέρη του κόσμου. Αν επρόκειτο να απορροφηθούν από τα μέρη από τα οποία ήρθαν οι προγονοί τους, τότε υποθέτω η χώρα μου θα έπρεπε να επιστρέψει πίσω στην Κεντρική Ασία…» (σελ 208-215).

 

Η ε/κ ηγεσία συνεπικουρούμενη από αθηναίους δημαγωγούς ούτε έβλεπε, ούτε άκουε. Δεν ήταν σε θέση να συγκροτήσει μια ρεαλιστική στρατηγική γιατί δεν ήταν σε θέση τα διαβάσει τα δεδομένα μέσα και γύρω από την Κύπρο. Ο συγγραφέας παραθέτει πλήθος από στοιχεία που βεβαιώνουν ότι η ε/κ ηγεσία πίστευε στη θεολογική ερμηνεία της πολιτικής («έχω δίκαιο, όλα τα μπορώ, φτάνει να θέλω»). Αυτή η πίστη οδήγησε την Κύπρο σε μια συνεχή πορεία αναδιπλώσεων συνήθως πέριξ του γκρεμού.

Τρεις φράσεις από το βιβλίο του Τ. Χατζηδημητρίου:

α, «το προνόμιο αλλά και η μοίρα των ηγετών είναι ότι κρίνονται εκ του αποτελέσματος».

β, «τι έφταιξε και δεν παίρναμε τα μηνύματα της προαναγγελθείσας καταστροφής;»

γ, «δεν έλειψαν οι ηρωισμοί και οι αυτοθυσίες, όμως συνοδεύτηκαν από ορυμαγδό αμετροέπειας και απουσία λογικής» (σελ 310).

Δύο σκέψεις που ξεχώρισα.

Μια σημαντική. Μια για χρυσό βατόμουρο.

Η σημαντική. Ο Ηγούμενος Κύκκου Χρυσόστομος λέει στη σελ 283: «είναι εύκολο να αρχίσετε. Το δύσκολο είναι πώς θα τελειώσετε».

Η για βατόμουρο. Ο Γ. Γρίβας λέει στη σελ 286: «τα μεγάλα προβλήματα δεν λύνονται με την φοβίαν, του τι δυνατόν θα επακολουθήσει αλλά με το ριψοκινδυνεύειν και την στερεάν απόφασιν το να κερδίσει τις, παίζων «όλα για όλα».

Μια ματιά στο κεφάλαια που καλύπτουν το παρασκήνιο που οδήγησε στις Συμφωνίες Ζυρίχης –Λονδίνου (σελ 291, 310) θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας ορισμός για το συνολικό κυπριακό.

Η σημαντικότερη αρετή αυτού του βιβλίου, νομίζω,  βρίσκεται στη διαχρονικότητα της αξίας του. Μπορείς να διαβάσεις σε μικρογραφία όλες τις παραλλαγές στην ιστορική εξέλιξή του μέχρι σήμερα. Μέσα σε 310 σελίδες.

Από τα Οκτωβριανά του ′31 μέχρι το Κρανς Μοντάνα 2017, το μοτίβο ήταν όμοιο:

αδυναμία στρατηγικής πρόσληψης των φαινομένων, υποχώρηση μπροστά στις δημαγωγικές φαντασιώσεις, διστακτικότητα της ηγεσίας να μιλήσει στους πολίτες τη γλώσσα της αλήθειας.

Αυτά οδηγούσαν στην πολιτική της διγλωσσίας, στην διπλή ατζέντα, συνεπώς στην αδυναμία επιρροής πάνω στις εξελίξεις, στην περιχαράκωση, στους τακτικισμούς.

Εν τέλει, υποκατάσταση της πολιτικής πράξης από την καταγγελία και (εσχάτως) υποταγή της πολιτικής στις κατά παραγγελίαν δημοσκοπήσεις.

Το άλυτο κυπριακό έχει μετεξελιχθεί σε εργαλείο για μικρά, ή μεγάλα, Ελντορλάντο.

Τι χρειάζεται η Κύπρος σήμερα; Χρειαζόμαστε έναν μεγάλο, πολύχρωμο, Συνασπισμό Δυνάμεων που θα αλλάξει τα πράγματα. Με συνέργειες, με δράσεις σε όλη την Κύπρο, με ευρηματική σκέψη.
Το «Πλαίσιο Γκουτέρες» παρέχει την συνεκτική βάση.
Οι πλειοψηφίες κατακτώνται με πολιτική και επικοινωνιακή κινητοποίηση. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγ έχει μια εισήγηση γι’ αυτό:
«Η ζωή μας αρχίζει να τελειώνει όταν σιωπάμε για πράγματα που έχουν σημασία»

Λάρκος Λάρκου
Δημοσιογραφική Εστία, Λευκωσία, 3 Οκτωβρίου 2018