Όψεις ιδεολογίας του τουρκικού επεκτατισμού

Στη Λωζάνη οι νικητές πανηγυρίζουν καθώς η κεμαλική Τουρκία με την έγκριση των μεγάλων δυνάμεων της εποχής (1923), αποκτά σταδιακά το χαρακτήρα μιας ισχυρής χώρας που ακουμπά στις ανάγκες ή στις επιλογές των μεγάλων δυνάμεων για την περιφερειακή τους ασφάλεια . Η επιβολή της Pax Britanica στην περιοχή περνούσε μέσα από την ανάδειξη της Τουρκίας ως σταθερού παράγοντα ισορροπιών στην περιοχή. Οι Σέβρες έσβησαν μέσα στο στρατιωτικό πεδίο το 1922. Το Λονδίνο στήριξε τους κάθε φορά νικητές- την Αθήνα το 1920, την Άγκυρα το 1923.

Ιστορικό βάθρο

Οι Αρμένιοι με τη σφραγίδα της γενοκτονίας ενάμισι εκατομμυρίου ομοεθνών τους (1915), πορεύονται διασκορπισμένοι στον κόσμο. Ο «ισχυρός ανήρ» των Νεοτούρκων Ταλάτ Πασάς, πρωταγωνιστής της εξόντωσης των Αρμενίων, σε συνομιλία του με τον τότε πρέσβη των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη Χένρι Μορκεντάου, εξηγεί:

«Πρώτο, οι Αρμένιοι έχουν πλουτίσει σε βάρος των Τούρκων. Δεύτερο, είναι αποφασισμένοι να γίνουν τύραννοί μας και να ιδρύσουν δικό τους κράτος. Τρίτο, έχουν ενθαρρύνει ανοικτά τους εχθρούς μας. Βοήθησαν τους Ρώσους στον Καύκασο και η αποτυχία μας εκεί οφείλεται, κατά μεγάλο ποσοστό, στις ενέργειές τους. Έτσι, πήραμε την αμετάκλητη απόφαση να τους καταστήσουμε ανίσχυρους πριν τελειώσει αυτός, ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος»..

Ο μικρασιατικός πόλεμος βρίσκεται σε ανάπτυξη. Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα και το Κεμαλικό κίνημα συγκρούονται στα ανατολικά της Σμύρνης. Ο Κεμάλ δεν έχει την πολυτέλεια να επιλέγει τους συμμάχους του. Όντας και δεξιοτέχνης του τακτικισμου, κάνει διάλογο με την ιστορική ηγεσία των Κούρδων και υπόσχεται μετά τον πόλεμο «κυβέρνηση των δύο λαών».

Δηλαδή ο Κεμάλ ήταν συγκεκριμένος: «Ας συμμαχήσουμε εμείς οι Τούρκοι και εσείς οι Κούρδοι ενάντια στους Έλληνες και αφού τους διώξουμε από τον τουρκικό χώρο, θα δημιουργήσουμε «συμμαχική κουρδοτουρκική κυβέρνηση, σύμβολο της συνεργασίας των δύο λαών μας». Οι υποσχέσεις Κεμάλ προς τους Κούρδους πολύ σύντομα έδειξαν το πραγματικό περιεχόμενό τους. Μετά τη νίκή επί των ελληνικών στρατευμάτων, οι κεμαλιστές στρέφουν τα πυρά τους ενάντια στους κούρδους…

Η συνθήκη των Σερβών

Η συνθήκη των Σερβών, τέσσερα χρόνια πριν, αναγνώριζε το δικαίωμα των Κούρδων να οργανώσουν δικό τους ανεξάρτητο κράτος. Παράλληλα, οι Αρμένιοι ανοίγουν δρόμο προς την Αρμενική Δημοκρατία μέσα από το σημαντικό πείραμα για δημιουργία ομοσπονδιακού Πόντο-Αρμενικού κράτους (1920). Το Κεμαλικό ιδεολόγημα περί «εθνικών συνόρων», που σημαίνει ότι όσοι ζουν στην τουρκική επικράτεια είναι τούρκοι οδηγεί υποχρεωτικά στη λογική μιας ιστορική παραποίησης. Οι κούρδοι γίνονται «ορεσείβιοι τούρκοι» και η γενοκτονία των αρμενίων γίνεται «φυσικό αποτέλεσμα» μιας φυσιολογικής σύγκρουσης σε καιρό πολέμου.

Τα ωραία μάτια των τ/κ

Ο καθηγητής Jacob Landau σημειώνει πως «προς το τέλος της δεκαετίας του ’40, οι παντουρκιστές στην Τουρκία ενθάρρυναν τους Τ/Κ και τους Τούρκους να οργανωθούν … να συγκροτούν διαδηλώσεις και να γράφουν άρθρα για την Κύπρο…». Κι αν ακόμη δεν υπήρχαν στην Κύπρο τα κατά Μ.Α. Μπιράντ «ωραία μάτια των Τ/Κ», που να λειτουργούσαν ως μοχλός επιτάχυνσης του ενδιαφέροντός της Τουρκίας για την Κύπρο, οι τρόποι «της ενθάρρυνσης» θα εφευρίσκονταν…

Το Γενικό Επιτελείο Στρατού της Τουρκίας σε έκδοσή του με τίτλο «Ελληνοτουρκικές σχέσεις και μεγάλη ιδέα» (1975-76), εξηγεί το γιατί των κινήσεων της λέσχης των τούρκων στρατηγών : «Υπάρχει επιτακτική ανάγκη από άποψη ασφάλειας της Τουρκίας να δημιουργηθεί μια ζώνη ασφαλείας έξω από τα σημερινά σύνορά της, που να περιλαμβάνει τα νησιά που βρίσκονται πολύ κοντά της».

Αυτή η «επιτακτική ανάγκη» εκδηλώνεται σε διάφορα επίπεδα: Με την εισβολή και κατοχή του 37% του κυπριακού εδάφους επιχειρεί να κατοχυρώσει «ζώνη ασφαλείας» στο μαλακό (και μεσανατολικό) υπογάστριό της.

Η συνέχεια από το στόμα του Τ/Κ ψευδοπρωθυπουργού Ντερβίς Έρογλου (7 Μαϊου 1986): «Ένας τρόπος υπάρχει για την κατάργηση των συνόρων (σ.σ. γραμμή Αττίλα). Με τη μετάβαση στις νότιες ακτές του νησιού».

Στα δυτικά παράλια της Τουρκίας υπάρχουν νησιά που, κατά τον τούρκο πρωθυπουργό Τ. Οζάλ (Μάϊος 1986) αποτελούν «πατροπαράδοτα τουρκικά εδάφη» και τα οποία «εμείς (οι Τούρκοι) δεν ξεχάσαμε πως τα χάσαμε μέσα από τα χέρια μας». Είναι γι’ αυτό που η λεγόμενη «ζώνη ασφαλείας» έξω από τα σημερινά σύνορα περικλείει ορισμένες σταθερές, ώστε να εναρμονίζονται και να υπηρετούν από θέσεις ισχύος το ιδεολόγημα περί «στρατηγικής ασφάλειας» της χώρας.

Ίσως γι’ αυτό οι δηλώσεις του τέως υπουργού Εξωτερικών Μελίχ Εζεμπέλ (22 Ιανουαρίου 1975) να φαίνονται σαν ένα σύμπτωμα και όχι αυτή καθ’ αυτή η πολιτική πράξη: «Η Κύπρος είναι το πρώτο βήμα προς την περιοχή του Αιγαίου»…

Ο τέως πρωθυπουργός (1980-83) Μπουλέντ Ουλουσού (23 Μαϊου 1986), μιλώντας στην εθνοσυνέλευση της χώρας του, γίνεται αναλυτικός κήρυκας των θέσεων που το Γ.Ε.Σ. έχει ήδη κάνει γνωστές: «Μπορεί ν’ αναγκαστούμε να διαλύσουμε το δακτύλιο των νησιών του Αιγαίου που δεν επιτρέπουν στην Τουρκία ν’ αναπνεύσει και έχουν γίνει ένας βατήρας για το πήδημα στη Μ. Ασία…».

Το τουρκικό Γ.Ε.Σ. αναλύει το «μπορεί» του Μπουλέντ Ουλουσού: «Η αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής και η τοποθέτηση των τουρκικών δικαίων σε στέρεη βάση θα επιλύσει τα στρατηγικά προβλήματα του Αιγαίου, της Μεσογείου, και γύρω από τη Μεσόγειο και θα εξασφαλίσει την παγκόσμια ασφάλεια και ειρήνη…».

Η σύγχρονη Τουρκία

Ο τουρκικός επεκτατισμός, οι ιστορικές αντιφάσεις και ο πολιτικός του προσανατολισμός σκιαγραφούνται από τον αρμόδιο Τ. Οζάλ: «Η Τουρκία του 2000 θα επιστρέψει στα χρόνια των περασμένων μεγαλείων της…». Έτσι αναδεικνύεται ρεαλιστικά το είδος ενός επεκτατισμού που και φιλοδοξίες έχει και το κυριότερο, δεν κρύβει το νεοοθωμανικό του βεληνεκές. Ο τουρκικός επεκτατισμός, πολυσύνθετα δεμένος με τις διεθνείς ισορροπίες στο χώρο της Α. Μεσογείου, δομείται και αλληλοεπηρεάζεται από τις λογικές της πολιτικής των ΗΠΑ στην περιοχή.

Από τη μια λειτουργεί ως ο ακρογωνιαίος λίθος της «περιφερειακής ασφάλειας» των ΗΠΑ, ενώ θέτει τις βάσεις του δικού της, του τουρκικού αυτόνομου επεκτατισμού. Αυτός ο τουρκικός επεκτατισμός λειτουργεί δορυφορικά ως προς τη Μητρόπολη (ΗΠΑ), αλλά ταυτόχρονα και επεκτατικά ως προς την περιφέρειά του. Αρμενία, Κουρδικό, Αιγαίο, Κύπρος: τέσσερα από τα μέρη στα οποία εκδηλώνεται το δορυφορικό αλλά και αυτόνομο πρόσωπο του τουρκικού επεκτατισμού.

Εφημερίδα, ο  Ανεξάρτητος,  17 Ιουλίου 1989