Πανδημία και εξωτερική πολιτική

Η ηγεμονία χάνεται, η ηγεμονία διεκδικείται. Η παλαιότερη ηγεμονία των ΗΠΑ υποχωρεί-εσωστρέφεια, μείωση παγκόσμιας επιρροής, προβληματική εικόνα διεθνώς. Η ΕΕ συνέρχεται από το πρώτο κοροναϊκό σοκ και δείχνει τις δυνατότητές της. Η Ρωσία διεκδικεί μεμονωμένους στόχους (έλεγχος νότιας Συρίας, υπονόμευση ΕΕ,  άλυτο κυπριακό), παραμένοντας ένας «αμυντικός» παίκτης στη διεθνή σκακιέρα.

Η ΕΕ με τη συμφωνία Μέρκελ-Μακρόν βρήκε το βηματισμό της καθώς Βερολίνο και Παρίσι ενεργοποιούν τους αναγκαίους θεσμικούς μηχανισμούς που οδηγούν σε λύσεις. Η Άννα Διαμαντοπούλου στις 25 Μαϊου σημειώνει πως «η συνεργασία αυτή λειτουργεί ως ατμομηχανή που κινεί το ευρωπαϊκό τραίνο προς τα εμπρός. Η γαλλογερμανική πρόταση για το ταμείο ανάκαμψης είναι ταυτόχρονα μία ιστορική υπέρβαση δύο ευρωπαϊκών «ταμπού»: το πρώτο είναι η γενναία αύξηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού χωρίς επιπλέον εθνική συμμετοχή και το δεύτερο είναι η ευρωπαϊκή εγγύηση κοινού χρέους».

Στο ίδιο πλαίσιο τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Ισπανία) στις 30 Μαίου  με τους 4 Υπουργούς Άμυνάς τους σε επιστολή στα 23 άλλα κράτη- μέλη σημειώνουν ότι «πρέπει να διατηρήσουμε, να ενισχύσουμε και να αναπτύξουμε την ικανότητά μας να δρούμε και να αντιδρούμε αυτόνομα, όπως μια Ένωση. Πρέπει να βελτιώσουμε σημαντικά την ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε τις υβριδικές επιθέσεις, τις επιθέσεις παραπληροφόρησης ή τις κυβερνοεπιθέσεις. Με άλλα λόγια, μια ασφαλή γραμμή μεταξύ των Γενικών Επιτελείων της Ένωσης, η οποία σήμερα δεν υπάρχει. Η συνεχιζόμενη κρίση της Covid-19 καταδεικνύει την ανάγκη για μια ισχυρότερη Ευρώπη, η οποία θα πρέπει να ελέγχει τις βασικές τεχνολογίες και τις παραγωγικές ικανότητες, κυρίως στρατιωτικές».

Στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής στην Α. Μεσόγειο η Τουρκία ενίσχυσε την εικόνα της με την αποστολή βοήθειας συνδεδεμένης με τον κορονοϊό σε 80 χώρες. Ταυτόχρονα έχει ανοίξει έναν παράθυρο συνεννόησης με το Ισραήλ, ενώ γίνεται λόγος για βελτίωση σχέσεων με την Αίγυπτο. Κρίσιμο ζήτημα για την Τουρκία είναι η επερχόμενη από την 1^η Ιουλίου Γερμανική προεδρία της ΕΕ, καθώς η Άγκυρα επενδύει στο Βερολίνο για βελτίωση της ευρωτουρκικής σχέσης με ανανέωση της από 1^η Ιανουαρίου 1996 Τελωνειακής Ένωσης και της συμφωνίας για το μεταναστευτικό της 18ης Μαρτίου 2016. Στις 3 Ιουνίου ανακοινώνει έρευνες για υδρογονάνθρακες που «οριοθετούνται» από το Σύμφωνο Συνεργασίας Τουρκίας-Λιβύης, ενώ παραλαμβάνει νέα συστοιχία πυραύλων S400 από τη Ρωσία και συζητά μερική «συμπαραγωγή» τους.

 

Στην Ελλάδα η εξωτερική πολιτική επιστρέφει στην περίοδο Σαμαρά. Με καταγγελίες, διαβήματα και με βλέμμα στην εσωτερική πολιτική αρένα δεν ασκείς διπλωματία. Η κακή ροή των πραγμάτων μπορεί να αναστραφεί μόνο με διάλογο κορυφής και μόνο αν αξιοποιηθεί το υλικό των κειμένων που ετοιμάστηκε το 2003 και οδηγούσε το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου στο Διεθνές Δικαστήριο της  Χάγης. Όσοι αγνοούν τα κείμενα του 2003 μπορούν να δουν το αποτέλεσμα: όλα στη ροή του ανεξέλεγκτου και των επιπτώσεων του τυχαίου.

Στην Κύπρο ο Μακιαβελισμός καλά κρατεί. Ο Ν. Αναστασιάδης που έκανε σωστές κινήσεις στη διαχείρηση  της πανδημίας του κορονοϊού, έκανε ακριβώς τα αντίθετα στο κυπριακό. Σχημάτισε μια  διαπραγματευτική ομάδα της οποίας τα μέλη είχαν διαμετρικά αντίθετες απόψεις. Η «ομάδα στήριξης του διαπραγματευτή», ουσιαστικά δεν υπήρχε. Η σύνθεση ήταν καλά υπολογισμένη για να μην οδηγήσει πουθενά. Για αυτό, αντιδρώντας σε αυτή την χαοτική κατάσταση ο Αλ. Μαρκίδης υπέβαλε παραίτηση.

Ενώ η πανδημία διέλυσε τις θαλάσσιες ψευδαισθήσεις της Λευκωσίας, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε πρόταση για τον κυρωτικό νόμο για τη διακρατική συμφωνία του αγωγού EastMed. Ο  Υπουργός Εμπορίου Γ. Λακκοτρύπης εκφράζει «την πεποίθηση της κοινοπραξίας ότι αυτό το έργο έχει τις πιθανότητες να υλοποιηθεί», χωρίς να προσδιορίζει ποιος, πότε και με ποια χρήματα θα το υλοποιήσει!

Σε αυτή την συγκυρία βλέπει κανείς ποιες δυνάμεις και ποιες χώρες έχουν πιάσει το νόημά της και τι σχέδια εμφανίζουν για να προωθήσουν τις θέσεις τους. Αφορμές μπορεί να δώσουν φυσικά φαινόμενα όπως λ.χ η «διπλωματία των σεισμών» στις ε/τ σχέσεις το 1999. Ευκαιρίες μπορεί να κτίσουν προηγηθείσες διμερείς αντιπαραθέσεις όπως έγινε με την  Τουρκία και τη Ρωσία μετά την κατάρριψη ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους από τουρκικό πύραυλο-σήμερα οι σχέσεις των δύο χωρών είναι σε πολύ καλό επίπεδο. Ώθηση στη διπλωματία παρέχει η εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού όπως βεβαιώνει η γαλλογερμανική προσέγγιση στην  ευρωπαϊκή οικονομία και την άμυνα. Οι ευκαιρίες μπορεί να είναι μέρος του τυχαίου. Οι ευκαιρίες μπορεί να οικοδομηθούν. Οι ευκαιρίες κερδίζονται αν επιδιώκεις στόχους ή αν θέτεις το μακροπρόθεσμο συμφέρον μιας χώρας πάνω από το πρόσκαιρο όφελος ή τα συγκυριακά κέρδη.

Η Κύπρος παραμένει «ακίνητη». Με διακηρύξεις υπέρ της επίλυσης του κυπριακού, αλλά καθημερινά, με έργα, προώθηση στην κοινή γνώμη της ιδέας ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτε.  Όταν ο Α. Γκουτέρες ζητά συνομιλίες «με την αίσθηση του επείγοντος», καμμιά κίνηση Αναστασιάδη δεν συμβαδίζει με την έκκλησή του. Κανένας πλέον δεν περιμένει να πούμε αν και τι θέλουμε-όλοι έχουν καταλάβει. Είναι αυτή η πολιτική που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου τόσο στην κυπριακή ΑΟΖ όσο και μερικώς στο Αιγαίο. Η Λευκωσία με μάτια ερμητικά κλειστά και με εφόδια τις τηλεδιασκέψεις οδεύει στο περιθώριο. Συμμαχίες μηδέν. Αλληλεγγύη στο μίνιμουμ. Κανένας δεν επιθυμεί να ασχοληθεί ξανά με το κυπριακό. Τηλεδιασκέψεις: ένα ασήμαντο άλλοθι, της Μακιαβελικής επιλογής «μηδέν συνομιλίες» ώστε ο χρόνος να οριστικοποιήσει το είδος της «λύσης».

Λάρκος Λάρκου