Σεισμοί και διπλωματία

 Έχει  ονομαστεί διπλωματία των σεισμών, Ταυτίστηκε με δυο ονόματα. Παπανδρέου, Τζέμ. Και έχει τα γενέθλιά της! Στις 17 Αυγούστου ’99 ο φοβερός σεισμός επέφερε χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες, ανθρώπινη δυστυχία, στη ΒΔ Τουρκία. Ο σεισμός δεν ήταν το ξεκίνημα. Είχαν προηγηθεί επαφές ανάμεσα στους ΥΠΕΞ Ελλάδας και Τουρκίας, και οι σεισμοί ενίσχυσαν και πίεσαν το χρόνο με πιο γρήγορους ρυθμούς. Σήμερα, ένα χρόνο μετά, ο απολογισμός είναι αναγκαίος όπως σε κάθε πολιτικό και φυσικό φαινόμενο.

            Κάθε σημαντική κίνηση στο διεθνή χώρο για να είναι επιτυχής, πρέπει να είναι διαλεκτικά με το διεθνές περιβάλλον, τις ροπές στο διεθνές σύστημα, με τις περιβάλλουσες τάσεις. Από αυτή την άποψη ο σημερινός ε/τ διάλογος είναι σημαντικός, έχει πάρει επαίνους διεθνώς, και πράγματι συνάδει με το γενικότερο κλίμα στις διεθνείς σχέσεις.

            Ζούμε σε μια εποχή όπου ο «μη διάλογος» θεωρείται ακατανόητος και όποιος τον αρνείται μπαίνει στο περιθώριο ή γενικώς δυσκολεύει την εικόνα του. Βεβαίως κάθε γενική αρχή δε σημαίνει πως αυτόματα ταιριάζει για κάθε σύγκρουση ή κάθε θεματολογία.

            Γι’ αυτό και η εξειδίκευση σε χρόνο (1999-2000) είναι απαραίτητη. Ποια τα κέρδη και οι ζημιές για τα δυο μέρη; Ποιος ο απολογισμός;

            Για την Ελλάδα καταγράφονται στα θετικά οι εξής κινήσεις: α) Βελτίωση της θέσης του Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη, β) μείωση του αριθμού των παραβιάσεων από τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα στον εναέριο χώρο του Αιγαίου, γ) επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στην Καππαδοκία μετά από αιώνες και δ) ενίσχυση της αξιοπιστίας της Αθήνας στο διεθνή στίβο με τις επιλογές της στο Ελσίνκι και το διάλογο με την Άγκυρα.

            Για την Τουρκία το κλίμα ήταν παραγωγικό για τη διαπραγμάτευση πριν και κατά το Ελσίνκι. Βελτίωσε έτσι τη θέση της μουσουλμανικής μειονότητας στη Δ. Θράκη και πήρε περισσότερους πόρους από τα ταμεία της Ε.Ε. Και για τις δυο χώρες σημειώνεται εντυπωσιακή αύξηση του όγκου των εξαγωγών στους πρώτους μήνες του 2000 – πέραν του 30%.

            Η εικόνα αυτή θα μπορούσε να ήταν ειδυλλιακή, αν δεν ήταν ιδιαιτέρως πολύπλοκη και αντιφατική.

            Εμφανώς το κλίμα έχει βελτιωθεί και οι συμφωνίες σε θέματα «χαμηλής πολιτικής» υπογράφονται και αποκτούν νομική βάση (λαθρεμπόριο, ναυτιλιακά, περιβάλλον κλπ). Όπως όμως, σε κάθε ακανθώδες ζήτημα, η ουσία βρίσκεται στον πυρήνα της. Τα θέματα «χαμηλής πολιτικής, είτε δημιουργούν κλίμα για καλύτερη αντιμετώπιση των ζητημάτων υψηλής πολιτικής (Κυπριακό, υφαλοκρηπίδα), είτε στη ροή του χρόνου θα υφίστανται αφυδάτωση και εν τέλει αποδιοργάνωση και παράλυση. Η Άγκυρα επέλεξε ένα δρόμο ιδιαιτέρως αντιφατικό. Στο Κυπριακό χειροτερεύει τη στάση της, ενώ στο Αιγαίο κάνει μικρά θετικά βήματα. Αυτή η αντίφαση δεν οδηγεί τις ε/κ σχέσεις σε πρόοδο. Στο κέντρο του πυρήνα είναι το κυπριακό, τα άλλα είναι στην περίμετρο του. Κατά συνέπεια εάν το σημερινό κλίμα δεν φθάσει σε ζητήματα υψηλής πολιτικής – αλλαγή της στάσης του Ρ. Ντενκτάς – η βάση του θα υποστεί ουσιώδεις ρήξεις. Και η αλλαγή αυτή είναι κυρίως υπόθεση των ΗΠΑ και της Ε.Ε., οι οποίες επιθυμούν να επαινούν αυτό το νέο κλειδί. Ο χρόνος είναι μπροστά τους και από τις φραστικές (και σε κλειστά γραφεία) καταδίκες του Ντενκτάς να περάσουν στην ουσία. Ο ε/τ διάλογος που με θέρμη στηρίζουν θα υποστεί «θερμή οπισθοδρόμηση» εξαιτίας της απραξίας τους. Μια τέτοιας έκτασης τουρκική αντιφατικότητα δεν θα έπρεπε να οδηγήσει την Αθήνα σε ορισμένες υπερβολές και λάθη, όπως π.χ. οι κοινές ασκήσεις της «Dynamic Mixed» ή σε υιοθεσία της πρότασης για από κοινού διεξαγωγή του Πανευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου σε Ελλάδα – Τουρκία το 2008.

            Οι λεπτές ισορροπίες στα ε/τ βαθμολογούνται από τις συνομοσπονδιακές ιδέες του Ρ. Ντενκτάς και φανερώνουν το επίπεδο της τουρκικής αξιοπιστίας. Πραγματική αλλαγή στην Άγκυρα δεν έχει συντελεστεί. Γι’ αυτό η ισχυρή αποτρεπτική δύναμη στο Αιγαίο, η προώθηση της αμυντικής συνεργασίας Κύπρου – Ελλάδας και η ενδυνάμωση των ερεισμάτων στο διεθνή χώρο είναι τρεις από τις βασικές προϋποθέσεις για κάθε διπλωματική εξέλιξη. Ιδιαίτερα δε, στο θέμα του ε/τ διαλόγου ορισμένες αξιολογήσεις χρήζουν επανεξέτασης. Μια συνολική προσπάθεια για δημιουργία ενός μίνιμουμ πλαισίου ασφαλείας για τα ελληνικά και τα ευρύτερα ευρωπαϊκά συμφέροντα διέρχεται από το περιεχόμενο της υπό διαμόρφωση Εταιρικής Σχέσης Τουρκίας – Ε.Ε.

Λάρκου Λάρκου