Σοσιαλιστικός εκσυγχρονισμός και νεοφιλελευθερισμός

Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε μια συντηρητική και σε μια σοσιαλιστική πολιτική; Πώς συγκρούεται ο σοσιαλιστικός εκσυγχρονισμός με τον νεοφιλελευθερισμό; Πια δεδομένα συγκροτούν τα πιο πάνω δίπολα και ποιες σκοπιμότητες υπηρετεί η σκόπιμη διαστρέβλωση της έννοιας του σοσιαλιστικού εκσυγχρονισμού;

Οι ιστορικές διαφορές ανάμεσα στα δύο μεγάλα ρεύματα έχουν αλλάξει, αλλά κάθε εποχή προσθέτει τα δικά της κεφάλαια. Νέα φαινόμενα εμφανίζονται στο προσκήνιο και επί αυτών κρίνεται η έννοια πρόοδος-συντήρηση:

Η σοσιαλιστική πολιτική συνδέεται με τις θεμελιώδεις αξίες της ελευθερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης. Με την συνεπή προσπάθεια για την μια και ενωμένη Κύπρο, κοινή πατρίδα όλων των κυπρίων. Με την αναπτυξιακή πολιτική στην εποχή των ανοικτών συνόρων. Με την ανάπτυξη επέρχεται η απασχόληση και αυτή με τη σειρά της δίνει τις πιο κατάλληλες ευκαιρίες σε κράτη όπως η Κύπρος να προωθήσουν την ισότιμη συμμετοχή των πολιτών τους στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Με νέα στρατηγική για την οικονομία και τα δημόσια οικονομικά. Με σταθεροποίηση της οικονομίας συνδυασμένη με ανάπτυξη και κοινωνική δικαιοσύνη με ενίσχυση των πιο αδύναμων τμημάτων της κοινωνίας μας. Με τη δημιουργία περιβάλλοντος που να ευνοεί τις επενδύσεις. Με το σχεδιασμό για τις μορφές με τις οποίες μπορεί να εκφράζεται το κοινωνικό κράτος στο χώρο της εργασίας και της υγείας. Με τη σχεδιασμένη πολιτική για μείωση των ανισοτήτων. Με την αποκέντρωση των εξουσιών, με νέα δομή στην τοπική αυτοδιοίκηση. Με την  υπεράσπιση του κράτους δικαίου. Με την κοσμική παιδεία των ανοικτών οριζόντων. Με την  ενίσχυση των ανεξάρτητων θεσμών υπεράσπισης των ατομικών δικαιωμάτων. Με ρόλο και λόγο στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Το κρίσιμο ερώτημα αναφέρεται στο πως δουλεύει μια ιδεολογία μέσα σε ένα υπερεθνικό σύστημα όπως είναι η ΕΕ. Οι ιδεολογίες «υπερεθνικοποιούνται», συνεπώς χρειάζονται απαντήσεις σε μια εποχή με τα σημερινά χαρακτηριστικά. Μια ΕΕ που ευνοεί τον κόσμο των επιχειρήσεων και του μεγάλου κεφαλαίου δεν μπορεί να είναι παράγοντας ισχύος στην παγκόσμια πολιτική δράση. Η διαφορά ανάμεσα στην μάχη για την πολιτική ενοποίηση της ΕΕ και την ΕΕ ως ζώνης ελεύθερων συναλλαγών είναι η πιο σημαντική διαφορά ανάμεσα στη σοσιαλιστική και τη συντηρητική θεώρηση των ευρωπαϊκών πραγμάτων. Η διαφορά δεν αφορά μόνο στο στόχο. Αφορά κυρίως την ικανότητα των ιδεολογιών να εξελίσσονται, να παράγουν κινητήρια πρόταση που να ανταποκρίνεται στη σημερινή εποχή. Να είναι δηλαδή συμβατές με τον ανοικτό χαρακτήρα της σοσιαλιστικής ιδεολογίας. Η σοσιαλιστική πρόταση δεν είναι «κατά» της παγκοσμιοποίησης, όπως δεν ήταν «κατά» του νόμου της βαρύτητας.

Η μάχη ανάμεσα στο «ποια Ευρώπη θέλουμε»  δεν έχει ακόμα κριθεί. Οι ισορροπίες δεν είναι δεδομένες όπως δείχνει ο ευρωσκεπτικισμός και η άνοδος της ακροδεξιάς. Η ΕΕ δουλεύει ήδη με δύο ταχύτητες  και οι δυνάμεις που θέλουν περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη επιδιώκουν την ένταξη των κοινωνιών τους στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ, δηλαδη στην πολιτική μάχη για την «περισσότερη» ΕΕ και την ολοένα και πιο στενή οργάνωση και ανάπτυξη της ευρωζώνης.

Ζούμε σε μια ανοικτή κοινωνία, το διεθνές περιβάλλον και ιδιαίτερα η στρατηγική της οικονομικής και νομισματικής ενοποίησης (ΟΝΕ) «ορίζει»  την έκταση και την ποιότητα των μεταρρυθμίσεων. Οι διαρθρωτικές αλλαγές βοηθούν την κυπριακή οικονομία να παράγει μεγαλύτερο κοινωνικό προϊόν, συνεπώς να έχει τη δυνατότητα για ασκήσει πολιτικές με στόχο την περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Οι αλλαγές αυτές προκύπτουν με την ισχυροποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης, με την εκτέλεση σημαντικών έργων υποδομής μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων, με τον συστηματικό αγώνα για να αντιμετωπίσουμε το κεφάλαιο «ψηφιακός αναλφαβητισμός» τόσο στον κρατικό μηχανισμό όσο και στον ατομικό/ιδιωτικό πεδίο.

Οι επιπτώσεις από την παγκοσμιοποίηση είναι σημαντικές αλλά μπορεί να αντιμετωπίζονται μέσα στα ευρύτερα ευρωπαϊκά πλαίσια, με κοινές δράσεις, όχι με «πυροβολισμούς» που αφήνουν τα πάντα στην κυριαρχία των δυνάμεων της αγοράς. Είμαστε μακριά από το στόχο μιας «δέσμης» ρυθμιστικών κανόνων που θα ελέγχουν την πορεία της παγκοσμιοποίησης,  αλλά μόνο μέσω της ΕΕ μπορεί να γίνουν αποτελεσματικές ρυθμίσεις και να διατυπωθούν προτάσεις για τη δημοκρατική διεύθυνσή της

Μια ιδιαίτερη σημαντική προσθήκη στη συζήτηση αυτή διατυπώνει ο Π. Παύλου με άρθρο στον «Πολίτη» στις 2 Σεπτεμβρίου. Κάνει λόγο για «μια σκόπιμη σύγχυση, αυτή ανάμεσα στο κίνημα του Εκσυγχρονισμού και στην ιδεολογία του Νεοφιλελευθερισμού». Ο συγγραφέας επιλέγει την ορολογία περί «εκσυγχρονισμού» ως μια ακόμα έκφραση με την οποία έχουν καταγραφεί κοινωνικές δυνάμεις που εκφράζονται ιδεολογικά μέσα στην κεντροαριστερά, στην ευρεία σοσιαλδημοκρατική παράταξη. Γράφει:
«Στην πραγματικότητα, οι δύο έννοιες (Εκσυγχρονισμός/ Νεοφιλελευθερισμός), όχι μόνο δεν είναι συγγενείς, αλλά είναι και αντίπαλες. Αυτό γιατί:

1. Ο Εκσυγχρονισμός αναγνωρίζει τον ρόλο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, αλλά και τον ρόλο ενός καλά οργανωμένου επιτελικού κράτους. Ο Νεοφιλελευθερισμός θέλει το δεύτερο αποδυναμωμένο υπηρέτη της πρώτης.
2. Ο Εκσυγχρονισμός θεωρεί ζωτικής σημασίας τη διαδικασία. Θέλει τον στόχο της προόδου άρρηκτα δεμένο με τη Δημοκρατία, τον διάλογο, τη σύνθεση. Για τον Εκσυγχρονισμό η  διαδικασία είναι ζωτικό κομμάτι της ουσίας, αφού μόνον έτσι η κοινωνία των πολιτών προχωρά συνολικά και συνειδητά μπροστά. Για τον Νεοφιλελευθερισμό η διαδικασία είναι αμελητέα. Αν ο στόχος επιτυγχάνεται με τη διαφθορά, τον λαϊκισμό, τις πελατειακές σχέσεις, ακόμη και με τον Πινοσέτ, «κανένα πρόβλημα».
3. Ο Εκσυγχρονισμός θεωρεί ότι υπάρχει πρόβλημα όταν ο συνδικαλισμός μετατρέπεται σε παρωχημένη συντεχνιακή άμυνα, που εμποδίζει την πρόοδο. Αλλά θεωρεί εξίσου μεγάλο πρόβλημα – ίσως και μεγαλύτερο – την απληστία μιας κρατικοδίαιτης αστικής τάξης. Θέλει υγιή συνδικαλισμό που να έχει διαρκώς τη μεγάλη εικόνα μπροστά του, αλλά και μιαν αστική τάξη δημιουργική, ευπρεπή, και ανεξάρτητη. Ο Νεοφιλελευθερισμός θεωρεί εξ υπαρχής κατάρα όχι μόνον τον συνδικαλισμό, αλλά και κάθε μορφή συλλογικής οργάνωσης των πολιτών που εμποδίζει την απρόσκοπτη λεηλασία των κρατικών, περιβαλλοντικών, και κοινωνικών πόρων.
4. Ο Εκσυγχρονισμός οραματίζεται μιαν καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία, την επικράτηση του συλλογικού, του αλτρουισμού, του ορθολογισμού, και της προόδου. Ο Νεοφιλελευθερισμός «οραματίζεται» τον εαυτό του.

Ο Εκσυγχρονισμός, εν τέλει, είναι πολιτισμός. Ο Νεοφιλελευθερισμός είναι βαρβαρότητα».

Λάρκος Λάρκου