Στη Στρατηγική του πουθενά

Συχνά στην εξέλιξη του κυπριακού βλέπουμε όψεις που δύσκολα μπορεί να ερμηνευτούν ακόμα και με την παραδοσιακή τους μαυρόασπρη διάσταση. Ένας «μέσος» τ/κ ζούσε κάτω από την σκέπη ενός βοναπαρτικού καθεστώτος που διαμόρφωσε ο Ρ. Ντενκτάς κάτω από την κυριαρχία του κατοχικού στρατού. «Δόγμα» και σκοπός ζωής του Ντενκτάς ήταν η χωριστή γειτονία ε/κ και τ/κ σε δύο κράτη δίπλα δίπλα. Αυτή η πολιτική έδειξε ότι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις (ενταξιακή δυναμική Κύπρου, αλλαγή σκηνικού στην Τουρκία το 2002) δεν είχε μαζί της την πλειοψηφία των τ/κ. Η κατάσταση άλλαξε και η πλειοψηφία ανέδειξε τον Μ. Α. Ταλάτ σε νέο ηγέτη και ο Ρ. Ντενκτάς έκλεισε τον κύκλο του.

Σε αυτή την μεγάλη αλλαγή των πραγμάτων, η ε/κ ηγεσία άφησε τις εξελίξεις στην τύχη, στην αδράνεια και κυρίως στην απουσία μιας στρατηγικής για το μέλλον.

Ειδικότερα:

1. Στις 23 Απριλίου 2003 με απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης άνοιξαν σημεία διέλευσης/δίοδοι από και προς τα κατεχόμενα. Έτσι οι τ/κ απέκτησαν τη δυνατότητα να διακινούνται σε όλη την κυπριακή επικράτεια, ενώ χιλιάδες ε/κ τη δυνατότητα να επισκέπτονται τα σπίτια τους στην κατεχόμενη Κύπρο. Η θέση της τότε κυπριακής κυβέρνησης ήταν η σιωπή και η παρακολούθηση των εξελίξεων χωρίς θέση, χωρίς εισήγηση απέναντι στην ε/κ κοινή γνώμη.

2. Στη συνέχεια στα πλαίσια μιας πολιτικής απόφασης δόθηκαν χιλιάδες ταυτότητες και διαβατήρια της Κυπριακής Δημοκρατίας σε τ/κ. Μια απόφαση ενταγμένη στη στρατηγική του πουθενά, χωρίς ενσωμάτωση σε μια ευρωπαϊκού τύπου «βόρεια πολιτική» και η οποία κατέληξε σε μια διαδικαστική αξιοποίηση χωρίς πολιτική στόχευση.

3. Δεν ξέρω ποιος εγκέφαλος οργάνωσε την ακατανόητη απόφαση να λαμβάνουν οι τ/κ δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στα νοσοκομεία στις υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας περιοχές. Αυτή η απόφαση προκάλεσε τόσες παρενέργειες στην ε/κ κοινωνία που τόση οργή δύσκολα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Η ουσία είναι πως οι τ/κ δεν ζήτησαν κάτι τέτοιο και αν κάποιος ήθελε να εφαρμόσει αυτό το μέτρο μπορούσε να θέσει ένα μίνιμουμ ποσό για την κάθε επίσκεψη. Η οικονομική κρίση οδήγησε την κυπριακή κυβέρνηση σε τερματισμό της πρακτικής αυτής, αλλά η ζημιά παραμένει έως σήμερα αμέτρητη.

4. Σύμφωνα με το καθεστώς της Πράσινης Γραμμής που συμφώνησε η ΕΕ με την Κυπριακή Κυβέρνηση και την τ/κ ηγεσία το 2004, επιτρέπεται κάτω από όρους το εμπόριο ανάμεσα στις ελεύθερες περιοχές και την κατεχόμενη νήσο στα πλαίσια μιας διαδικασίας ανάπτυξης οικονομικών σχέσεων ανάμεσα στις εμπορικές κοινότητες.

Το ουσιώδες τμήμα αυτής της αφήγησης γεμάτης από πρόχειρες συμφωνίες αλλά και πραγματικές αναπροσαρμογές είναι πως ένας τ/κ σήμερα μπορεί να αντιληφθεί τα πράγματα με έναν περίεργο τρόπο. Μπορεί να αξιοποιεί τις ε/κ περιουσίες που βρίσκονται στην κατεχόμενη Κύπρο, ένας αριθμός προσφεύγει στα δικαστήρια ή στον κηδεμόνα διαχείρισης τ/κ περιουσιών εναντίον της αξιοποίησής τους από ε/κ πρόσφυγες λ.χ. στη Λεμεσό, μπορεί επίσης να πωλήσει παραθαλάσσια οικόπεδά του π.χ. στη Λάρνακα, μπορεί ακόμα να προσφύγει σε Διεθνή Δικαστήρια κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας για την απουσία δυνατότητας αξιοποίησης της περιουσίας του λ.χ. στην Πάφο.

Τι φανερώνει η πιο πάνω απεικόνιση της σημερινής πραγματικότητας; Ότι η πολιτικές του ποδαριού οδηγούν σε διαρκώς και πιο πολύπλοκα αδιέξοδα, ότι η ζημιά από την πολιτική του βλέποντας και κάνοντας που ακολούθησαν ορισμένες ε/κ ηγεσίες είναι ανεπανόρθωτη. Δυστυχώς, η σημερινή κατάσταση πραγμάτων έχει ξεπεράσει και αυτό ακόμα το «όραμα» Ντενκτάς («δύο κράτη δίπλα δίπλα»). Ίσως, ούτε ο πείσμων Ντενκτάς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι κάποια μέρα θα βλέπαμε εξελίξεις πέρα και από τη δική του λογική.

Η ε/κ ηγεσία δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει το μέγιστο πλεονέκτημα της ένταξης στην ΕΕ για να αλλάξει τα δεδομένα και να τα εντάξει σε μια στρατηγική επίλυσης αξιοποιώντας τα εργαλεία που μας παρέχει η συνταγματική τάξη της ΕΕ. Αυτό είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τα σημερινά δεδομένα. Η πρωτοπορία της Κύπρου στον ενταξιακό δρόμο παρακίνησε σε αποφάσεις όπως εκείνη που οδήγησε την Άγκυρα να επιτρέψει τις διελεύσεις στις 23 Απριλίου 2003 αμέσως ματά την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης στη Στοά του Αττάλου-16 Απριλίου 2003. Τα δεδομένα επί του εδάφους και ο χρόνος λειτουργούν διαφορετικά μετά την ένταξη όπως βεβαιώνει η συμφωνία για την Πράσινη Γραμμή.

Τα χρόνια της παντοδυναμίας Ντενκτάς ήταν ταυτισμένα με την ακινησία σε όλα τα επίπεδα και ο χρόνος κυλούσε στο δικό του ελεγχόμενο ρυθμό. Η ένταξη στην ΕΕ άλλαξε τις παραμέτρους στη διαχείριση του κυπριακού, αλλά δεν βρήκε ανοικτές κεραίες σε σημαντικό τμήμα της ε/κ ηγεσίας, το οποίο διέθετε βαθειές παραστάσεις από το κίνημα των αδεσμεύτων. Έτσι δεν μπόρεσε να αναπτύξει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική με αξιοποίηση της νέας κατάστασης πραγμάτων. Ο καταλύτης της ΕΕ έμεινε ανενεργός. Μια παλιά συνήθεια είναι να αγνοούμε τις γεωπολιτικές αλλαγές, ως την καλύτερη συνταγή για να επανέλθουμε στην πιο κλασσική μας συνήθεια-την καταγγελία ως υποκατάστατο της πολιτικής.