Στον φαύλο κύκλο της “δωρεάν σίτισης”…

Η νέα κρίση στις οικονομικές σχέσεις Τουρκίας-Τουρκοκυπρίων δείχνει συνέχιση στη βαθειά διάσταση απόψεων ανάμεσα στις δύο πλευρές. Η αλλαγή στην «κυβερνητική δομή» (από την ηγεσία του κεντροαριστερού Καλιοντζού στο δεξιό Ερτογρούλογλου στις 9 Απριλίου 2016), συνιστά ακόμα μια φάση στην αναζήτηση ενός νέου συμβιβασμού, ή ακριβέστερα στη διαμόρφωση ενός νέου modus operandi ανάμεσα στις δύο πλευρές. Η ιστορία έχει σαφή βάση, με δημόσιες και ιδιωτικές διαστάσεις:

Α. Για δεκαετίες η λύση για τα οικονομικά των τ/κ βρισκόταν στην οικονομική βοήθεια που ερχόταν από την Άγκυρα. Ως πρωθυπουργός ο Τ. Ερτογάν αποφάσισε να πει δημοσίως ότι ενοχλούσε την Άγκυρα. Στις 17 Ιουλίου 2010 σε κοινή διάσκεψη τύπου με τον τότε «πρωθυπουργό» Ι. Κουτσιούκ, ο Ερτογάν μίλησε απ’ ευθείας στους τ/κ: «αν δεν αφήσετε τις παλιές συνήθειες και συνεχίσετε να λέτε «όχι, εγώ δεν θέλω να ψαρέψω ψάρι, θέλω μόνο το ψάρι», αυτή η κατάσταση θα συνεχιστεί. Αν δει κανείς τα χρήματα που δίνει η Τουρκία στην ΤΔΒΚ, θα διαπιστώσει ότι κάθε χρόνο το ποσό αυξάνεται. Το 2002 δόθηκαν 200 εκ. δολάρια και σήμερα δίνουμε 600».

Στη συνέχεια δημοσίως ζήτησε να τεθεί υπό έλεγχο το έλλειμμα στον προϋπολογισμό της «κυβέρνησης», και υπέδειξε τρόπους για την ανάπτυξη όπως πρόγραμμα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας με υποθαλάσσια καλώδια από την Τουρκία στα κατεχόμενα με στόχο να πέσουν οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, μεταρρυθμίσεις στον τραπεζικό τομέα και ιδιωτικοποιήσεις και άλλων υπό «κρατικό» έλεγχο εταιρειών. Ο Τ. Ερτογάν μίλησε και για τον μισθό του Ι. Κουτσιούκ: «ο «πρωθυπουργός» (Κουτσιούκ) παίρνει μισθό 8.000 Τ.Λ. (4.000 ευρώ), ενώ ένας δημόσιος υπάλληλος όπως οι γενικοί διευθυντές «υπουργείων» μπορεί να παίρνουν και μισθό 14.000 λιρών. Ίσως ο πρωθυπουργός να μην μπορεί να το συζητήσει αυτό στην ΤΔΒΚ, αλλά εγώ μπορώ. Αυτή είναι δίκαιη προσέγγιση. Ένας πραγματικός φίλος λέει πικρές αλήθειες».

Β. Οι δύο πλευρές έχουν διαφορετικές πολιτικές αφετηρίες ή και διαφορετικές πεποιθήσεις. Ο Ερτογάν μιλά από θέση ισχύος, έχοντας ως μοχλό πίεσης την οικονομική πολιτική που εφάρμοσε και η οποία οδήγησε την προβληματική τουρκική οικονομία σε σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης και στους G20. Έτσι επιδιώκει να κάνει εξαγωγή του οικονομικού μοντέλου που εφαρμόζει το ΚΑΔ. Για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις ως προς αυτό, την ίδια ημέρα το είπε μπροστά στον Ι. Κουτσιούκ: «Όταν πήραμε την εξουσία το 2002, τα χρέη της Τουρκίας έφταναν το 63%, ενώ τώρα έχουν πέσει στο 8%. Αυτό το μοντέλο θέλουμε να εφαρμόσουμε και στην ΤΔΒΚ» (17 Ιουλίου 2010).

Γ. Η απόσταση ανάμεσα στις δύο πλευρες έχει δημιουργήσει εντάσεις, γιατί διαθέτουν διαφορετικές αντιλήψεις για την αναγκαία αναπτυξιακή πολιτική. Στην Τουρκία ορισμένοι θεωρούν ότι αυτή η κατάσταση πρέπει να αλλάξει, ώστε η «δωρεάν σίτιση» των τ/κ να αποκτήσει νέα περιεχόμενα. Εντάσεις, ατέρμονες συνομιλίες, παρεξηγήσεις, πλέον έχουν οδηγήσει (εκτός άλλων) και στη μη δημόσια ενασχόληση του Ερτογάν με το ζήτημα. Ωστόσο, στενοί του συνεργάτες ομιλούν. Έτσι ο πρώην Υπουργός Επικρατείας της Τουρκίας Τ. Τσιτσέκ τα λέει μπροστά σε τ/κ επιχειρηματίες για να τα ακούσει η τ/κ νύφη: «είναι πιο εύκολο να βρεθεί νερό στην έρημο παρά να πεισθεί η «κυβέρνηση»…οι ιδιωτικοποιήσεις λιμανιών και του αεροδρομίου Λευκονοίκου έπρεπε να γίνουν εδώ και καιρό….νευριάζω με κάποια πράγματα που κάνετε. Η Τουρκία δεν μπορεί να δώσει περισσότερα χρήματα…».

Δ. Είναι φανερό ότι η τουρκική κυβέρνηση επιχειρεί να δώσει άλλες κατευθύνσεις στα πράγματα και φαίνεται να είναι στις προθέσεις της να σταθεροποιήσει την οικονομική βοήθεια στα επίπεδα των 500 εκ. δολ. ετησίως. Η τ/κ ηγεσία εμφανίζεται απρόθυμη να προσέξει τις «οδηγίες» Ερτογάν. Η εφημερίδα «Αφρίκα» αναφέρεται στην έκθεση του «πρέσβη» της Τουρκίας στα κατεχόμενα Χαλίλ Ιμπραχίμ Ακτσιά για την οικονομική κατάσταση το 2012. Σύμφωνα με το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων «Ανατολή», στην αρχή της έκθεσης ο Ακτσιά υποστηρίζει ότι το πιο σημαντικό πρόβλημα κατά την εφαρμογή του οικονομικού προγράμματος για την περίοδο 2010-12 ήταν ότι η τ/κ κοινότητα δεν «κάνει το πρόγραμμα δικό της» και δεν προσφέρει αρκετή υποστήριξη σε αυτό. Αναφέρει ότι «το οικονομικό πρόγραμμα έχει διαστρεβλωθεί με σκοπό, την προστασία του status quo και την παρεμπόδιση των αλλαγών και της οικονομικής ανάπτυξης, αγνοώντας τα πραγματικά προβλήματα».

Ε. Κανένα τ/κ κόμμα δεν θέλει να ταυτιστεί με αυτή την πολιτική και στην πράξη υπάρχει διαρκής ένταση, παρ’ όλο που όσα κόμματα έχουν ασκήσει εξουσία ακολουθούν το πρόγραμμα καθώς την ευθύνη της εφαρμογής του έχει αναλάβει ο τούρκος «πρέσβης» στα κατεχόμενα. Η τ/κ ηγεσία έως τώρα απέδειξε ότι δεν διέθετε άλλη πρόταση πέρα από το να περιμένει «ψάρι». Ο ηγέτης του δεξιού ΚΕΕ Ι. Κουτσιούκ που ταυτίστηκε κάπως περισσότερο με την οικονομική πολιτική Ερτογάν έχασε στην ψηφοφορία ανάμεσα στους τ/κ και ο ίδιος δεν εξελέγη ούτε βουλευτής. Ο προηγούμενος πρόεδρος του αριστερού ΡΤΚ Ο. Γιορκαντζίογλου μιλά με σαφήνεια: «εμείς, το ΡΤΚ υποστηρίζαμε ότι το οικονομικό μοντέλο και η προσέγγιση του πακέτου που έχει προνοήσει η κυβέρνηση του ΑΚΡ θα τεθεί και πάλι στο τραπέζι, πως θα ληφθούν υπόψη οι υπάρχουσες ευαισθησίες και αν χρειαστεί θα γίνει ένα επιπρόσθετο πρωτόκολλο. Το σημαντικό είναι να δημιουργηθεί το σύστημα που θα είναι προς όφελος των τ/κ. Μια τυρανική, ηγεμονική προσέγγιση δεν είναι δυνατόν να την δεχθούμε. Θα δημιουργήσουμε το δικό μας σύστημα». Ο αντιφατικός Σ. Ντενκτάς σήμερα «αντιπρόεδρος» στην «κυβέρνηση» Ερτογρούλογλου, μιλώντας στην «Κιπρίς» TV με την ιδιότητα του «αντιπροέδρου» της τότε «κυβέρνησης» ζήτησε δημοσίως «επανεξέταση του οικονομικού προγράματος» (1/9/13).

Στ. Οι τ/κ εμφανίζονται ιδιαίτερα απρόθυμοι στην πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων, ενώ κάθε σκέψη για αναδιάρθωση στους μισθούς συναντά την πλήρη αντίθεση από τις ισχυρές τ/κ συντεχνίες. Ιδιαίτερα οι πολύ δραστήριες συντεχνίες των δασκάλων και των καθηγητών οργανώνουν εκδηλώσεις καταδίκης του προγράμματος έξω από την τουρκική πρεσβεία. Ο Χ. Ακτσά, για να πιέσει περισσότερο τα πράγματα ανακοίνωσε ότι η Άγκυρα, δεν θα συνεισφέρει στους μισθούς των «δημοσίων» υπαλλήλων, ώστε να οδηγήσει τις συντεχνίες σε αναθεώρηση της πρακτικής τους. Αυτό έγινε πραγματικότητα τον Απρίλη του 2016 και οδήγησε σε πτώση την «κυβέρνηση» Καλιοντζού και στην ηγεσία Ερτογρούλογλου. Προηγήθηκε νευρική κρίση καθώς καταβλήθηκαν μερικώς μισθοί και συντάξεις για τον Μάρτιο του 2016. Οι μισθοί ήταν το πρόσχημα. Στην ουσία θέμα ήταν το πολύμηνο αδιέξοδο στις συνομιλίες Άγκυρας- Καλιοντζού σε σχέση με τη μορφή που θα έπαιρνε ο μηχανισμός διακίνησης και πληρωμής του εκ Τουρκίας νερού από τα Πάναγρα και μετά στα τ/κ νοικοκυριά. Το ΚΕΕ έπαιξε το χαρτί του πιο «πρόθυμου» εταίρου, βρήκε σύμμαχο τον πάντα έτοιμο για κυβιστήσεις Σ. Ντενκτάς και σχημάτισε νέο μπλοκ εξουσίας.

Ζ. Η αντίφαση είναι χαρακτηριστική: πολιτικές δυνάμεις στην τ/κ κοινότητα, καταγγέλουν την εξάρτηση από την Τουρκία, αλλά δεν διαθέτουν κάποια πρόταση για μείωσή της. Αν και βλέπουν σωστά το δάσος, δεν μπορούν να δουν την ανάγκη για διαφορετικές μορφές οικονομικής ανάπτυξης. Είναι αληθές ότι το τουρκικό κεφάλαιο, ειδικό το φιλικό προς το ΑΚΠ, αναλαμβάνει τις «δουλειές» στα πλαίσια των νέων ρυθμίσεων και αυτό αντιμετωπίζεται με καχυποψία από πολλούς τ/κ που έχουν μια μακρά παράδοση κοσμικότητας. Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την τ/κ οικονομία (εξάρτηση από την τουρκική βοήθεια, τεχνολογική υστέρηση, αδύναμη βιομηχανική κοινότητα, παραδοσιακά μέσα στις γεωργικές καλλιέργειες, απίστευτες στρεβλώσεις στην πολιτική μισθών και συντάξεων), οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η τ/κ οικονομία έχει περιορισμένα μέσα για να επιτύχει ουσιαστική ανάκαμψη. Η ισχυρή πελατειακή δικτύωση που κυριολεκτικά απογειώθηκε επί Ρ. Ντενκτάς, αλλά δεν αμφισβητήθηκε από την αριστερή αντιπολίτευση του ΡΤΚ, συντηρεί αυτό τον φαύλο κύκλο της εξάρτησης από την οικονομική βοήθεια της Τουρκίας, με χαρακτηριστικές εξαιρέσεις τον τουρισμό, τα πανεπιστήμια και τη βιομηχανία θεάματος που συνδέεται με τα καζίνο. Η τ/κ οικονομία για να αλλάξει προσανατολισμό, χρειάζεται ένα πολιτικό big bang, δηλαδή την επίλυση του κυπριακού. Αλλιώς, θα καταγγέλλει υιοθετώντας τον φαύλο κύκλο της «δωρεάν σίτισης»…