Συνθήκη ασφαλείας στην επίλυση του κυπριακού
Η συζήτηση για το κεφάλαιο ασφάλεια στις διαδικασίες επίλυσης του κυπριακού, αποκτά πλέον κεντρικό ρόλο στη συνολική διαπραγμάτευση. Όλοι αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για κεφάλαιο-κλειδί που συνδέεται με την ιστορική διαδρομή του κυπριακού και τις διαφορετικές αναγνώσεις που κάνουν οι δύο κοινότητες. Από το σύνολο των εισηγήσεων που κατά καιρούς βλέπουν το φως της δημοσιότητας, εκτιμώ ως πλέον σοβαρή την πρόταση του καθηγητή Χ. Ροζάκη. Στις 23 Μαρτίου ο καθηγητής ομιλώντας σε εκδήλωση στη Λευκωσία σχετικά με το ρόλο της ΕΕ στο περιβάλλον ασφαλείας στην επίλυση του Κυπριακού, είπε και τα εξής σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ στο ΚΥΠΕ:
«Οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις, σε συνδυασμό με τις κοσμογονικές εξελίξεις, είναι μια ευκαιρία αντικατάστασης της συνθήκης εγγυήσεως, την οποία χαρακτήρισε «αναχρονιστική», καθώς, όπως είπε, «δεν υπάρχουν συνθήκες εγγυήσεων στον 20ο αιώνα πέραν από την Κύπρο». Σύμφωνα με τον κ. Ροζάκη, υπάρχουν τέσσερις εναλλακτικές λύσεις που θα μπορούσαν να εξεταστούν για αντικατάσταση της Συνθήκης. Πρόκειται για την συνέχιση της σημερινής παρουσίας των Ηνωμένων Εθνών με ενισχυμένες και εξειδικευμένες αρμοδιότητες στο έδαφος της Κύπρου, την παρουσία Νατοϊκών δυνάμεων, που, όπως είπε, δεν φαίνεται να ευνοείται από τη σημερινή συγκυρία, την παρουσία δυνάμεων από την ΕΕ ή ένα μείγμα λύσεων υπό τον ΟΗΕ, «που να αναθέσει ως υπεργολαβία στην ΕΕ να αναλάβει με δικές της δυνάμεις το ρόλο της ασφάλειας της Κύπρου. Η τελευταία εκδοχή είναι η πιο πραγματοποιήσιμη. Η εκδοχή αυτή, πρέπει να έχει ημερομηνία λήξης, που καταδεικνύει ότι τελειώνει η περίοδος μετάβασης στην νέα κατάσταση πραγμάτων στην Κύπρο. Κατά τον κ. Ροζάκη, η συμφωνία θα πρέπει προβλέπει αποκλειστική συμμετοχή δυνάμεων από χώρες της ΕΕ, χωρίς την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο, να προσδιορίζονται οι αρμοδιότητες των δυνάμεων αυτών, ο ακριβής αριθμός τους και η κατανομή τους στο έδαφος της Δημοκρατίας και η συμφωνία θα πρέπει να γίνει μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και των τριών εγγυητριών δυνάμεων, οι οποίες θα δεσμευτούν με την υπογραφή τους «για να μην υπάρχει οποιαδήποτε σκιά».
Σύμφωνα με τον κ. Ροζάκη, «η νέα συμφωνία δεν θα ονομάζεται συνθήκη εγγυήσεων για να μην υπάρχουν κατάλοιπα του παρελθόντος», αλλά θα μπορούσε να ονομαστεί συνθήκη ασφάλειας. Ο κ. Ροζάκης είπε πως η συμφωνία αυτή θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή από την Τουρκία και τους Τ/κ, αφού δεν θα συμμετέχει η Ελλάδα στη νέα αυτή συνθήκη».
Αυτή η εισήγηση θεωρώ ότι περιλαμβάνει εκείνα τα στοιχεία που την καθιστούν ικανή να αλλάξει τη σημερινή κατάσταση πραγμάτων. Άλλωστε όλοι γνωρίζουν ότι με τις προϋποθέσεις που δημιούργησε η Συνθήκη της Ζυρίχης-Λονδίνου, οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις διατηρούν (θεωρητικά μέχρι σήμερα) προνόμια που μόνο αδιανότητα μπορεί να χαρακτηριστούν. Κατά συνέπεια, η οικοδόμηση ενός συστήματος ασφαλείας στο πλαίσιο μιας συνολικής λύσης, και με αξιοποίηση εργαλείων που προσφέρει η συμμετοχή της νήσου στην ΕΕ, αποτελεί την πραγματική, σύγχρονη απάντηση στο κεφάλαιο της ασφάλειας.
Ορισμένοι θεωρούν ότι δεν χρειάζεται απολύτως τίποτε, ορισμένοι εκτιμούν ότι από μόνη της η ένταξη στην ΕΕ ή η ίδια η συνθήκη επίλυσης, αυτόματα ακυρώνουν κάθε έννοια περί ασφαλείας στην νέα κατάσταση πραγμάτων. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ροζάκη εφικτή λύση τώρα σημαίνει «..ο ΟΗΕ.. να αναθέσει ως υπεργολαβία στην ΕΕ να αναλάβει με δικές της δυνάμεις το ρόλο της ασφάλειας της Κύπρου».
Κατά τη γνώμη μου, για πρώτη φορά διατυπώνεται δημόσια, ένα αξιόπιστο πλαίσιο λύσης επί του ζητήματος της ασφάλειας στη διαδικασία επίλυσης. Ο καθηγητής Χ. Ροζάκης, ως βαθύς γνώστης του κυπριακού ζητήματος, γνωρίζει παλαιές και νέες παραμέτρους του, συμμετέχει από διάφορες θέσεις στην παραγωγή πολιτικής σχετικά με το κυπριακό και τις ε/κ σχέσεις. Αυτή του η ιδιότητα δίνει στην πρότασή του ειδικό βάρος. Όσοι ενδιαφέρονται για εφικτές επιδιώξεις που αλλάζουν τα δεδομένα της εισβολής και της κατοχής, μπορούν να διαβάσουν την πρόταση Ροζάκη, η οποία συνιστά μια ρεαλιστική πολιτική πρόταση με σφραγίδα από την ΕΕ. Υπάρχει μια ευρύτατη συμφωνία ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις για αξιοποίηση της ΕΕ ως ρυθμιστικού παράγοντα στις διαδικασίες επίλυσης. Το γενικό γίνεται ειδικό και αποκτά πολιτική ισχύ με τη φόρμουλα Ροζάκη. Αυτή η πρόταση αφορά όσους θέλουν και βεβαίως όσους μπορούν να διαβάσουν τα δεδομένα και να θέσουν την πορεία της Κύπρου σε διαφορετική τροχιά. Η μάχη ανάμεσα στα στοιχεία που διακρίνουν την εφικτή από την ιδανική λύση στο κυπριακό, πάντα παρέχει προσχήματα για την πολιτική της ακινησίας στο όνομα του «άριστου». Αυτό που τώρα μετρά είναι πως η συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΕ προσφέρει εργαλεία για να αλλάξουμε τα πράγματα, με αξιοποίηση της κοινοτικής μεθόδου, με συμμαχίες και διεθνή υποστήριξη.