ΣΥΡΙΖΑ στο παρά πέντε

Οι εκλογές στην Ελλάδα έφεραν τα πάνω κάτω, μια νέα κατάσταση πραγμάτων δημιουργείται κάτω από την ηγεσία του Α. Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ. Ασφαλώς πολλά πράγματα θα κριθούν μέσα στο χρόνο, αλλά τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν  το μέγεθος της αλλαγής που έχει συντελεστεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια στην πολιτική ζωή της Ελλάδας.

Α. Η μεγάλη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ βασίστηκε σε μια κλασσική συνήθεια η οποία, κατά κανόνα, βρίσκει μεγάλη απήχηση στην κοινή γνώμη- η τακτική της καταγγελίας και των επιθέτων, η ταύτιση με την οργή της κοινής γνώμης, οι υποσχέσεις, η ελπίδα ως δύναμη αποδοκιμασίας. Αυτή η συνήθεια δίνει πόντους αλλά τώρα είναι ο  Α. Τσίπρας που καλείται να διαχειριστεί κάθε υπόσχεση ή κάθε κριτική κατά άλλων που έκανε έως τις 25 Ιανουαρίου- οι λέξεις/υποσχέσεις είναι καρφιά που θα συναντά σε κάθε του βήμα.

Β. Η οικονομική κατάσταση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. Στην πράξη η διαπραγματευτική ικανότητα της ελληνικής κυβέρνησης είναι εξαιρετικά περιορισμένη και η ρήση Σόιμπλε ότι «μια νέα διαπραγμάτευση είναι χάσιμου χρόνου» δείχνει πως οι δύο πλευρές ετοιμάζονται για συζητήσεις, αλλά μέσα σε ένα σαφές χρονικό πλαίσιο και με ένα σαφές περιβάλλον.  Ορισμένες δηλώσεις υπουργών στην Αθήνα επιβαρύνουν το κλίμα και δημιουργούν ερωτηματικά ως προς την αξιολόγηση των πραγμάτων από το οικονομικό επιτελείο της νέας κυβέρνησης και της δυνατότητάς της να «ανατρέψει» το ευρωπαϊκό κατεστημένο με μη αποδεκτές, από όλους τους άλλους πρακτικές, με πρώτους την Ισπανία και την Πορτογαλία.

Γ. Η συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, σε μια άλλη εποχή θα ήταν κάτι σαν αδιανόητο. Σήμερα περνά «αβρόχοις ποσίν», σε μερικά λεπτά γιατί στην περίοδο της οικονομικής κρίσης το ιδεολογικό πλαίσιο και οι εξ αυτού κοινωνικές αντιθέσεις έχουν διαφοροποιηθεί σημαντικά. Η αντιπαράθεση δεξιά –αριστερά, η αντιπαράθεση πρόοδος-συντήρηση, έχει αποκτήσει νέα περιεχόμενα όπως «μνημόνιο-αντιμνημόνιο», «μερκελιστές-αγωνιστές», «υποταγή-αντίσταση». Η αλλαγή αυτή πέτυχε γιατί οι λεγόμενες «αντιμνημονιακές» δυνάμεις με τη βοήθεια της πλειοψηφίας των ΜΜΕ επέβαλαν μιαν ατζέντα που περιείχε διλήμματα του τύπου «παροχές ή λιτότητα», «φιλολαϊκοί αγωνιστές-τοποτηρητές της τρόικας». Αυτό άμβλυνε τις πραγματικές αντιθέσεις (υστέρηση έναντι εκσυγχρονισμού), αποχρωμάτισε την κεντρική μάχη (πελατειακό κράτος έναντι ανάπτυξης), ανέτρεψε την ορθολογική αντιπαράθεση (πρόοδος-συντήρηση)  με συνέπεια σε μια ώρα ο ΣΥΡΙΖΑ να κάνει συμμαχική κυβέρνηση με την ακραία φοβική δημαγωγία των ΑΝΕΛ χωρίς να ανοίξει ρουθούνι.

Δ. Η κάθε φορά εκλογική υπόσχεση ότι «λεφτά υπάρχουν» με διάφορες παραλλαγές κερδίζει εκλογές. Χθες ο Α. Σαμαράς από  εχθρός των μνημονίων, μετατράπηκε σε «μεταρρυθμιστή» αποσύροντας την εμπιστοσύνη του στη σοβαρή λύση του Λ. Παπαδήμου. Το ΠΑΣΟΚ γιγαντώθηκε στα χρόνια των μεγάλων προσδοκιών, ενώ συρρικνώθηκε όταν έβαλε πλάτες σε κάτι σοβαρό -την αποτροπή της χρεοκοπίας. Μια ρίζα της κατρακύλας βρίσκεται στην αρχή των συμφωνιών γύρω από το πρώτο μνημόνιο το 2011. Η λύση που υιοθέτησε η τότε κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου ήταν αδιέξοδη -κλικ στα pcs, κάτω οι μισθοί, κάτω οι συντάξεις. Έτσι το αναγκαίο μνημόνιο για αποφυγή του κινδύνου χρεοκοπίας, με τον τρόπο που είχε επιλεγεί να εφαρμοστεί ισοδυναμούσε με την μαζική πτώση του βιοτικού επιπέδου, με την περιθωριοποίηση μεγάλων κοινωνικών ρευμάτων και την δικαιολογημένη οργή.

Ε. Το «πρότυπο» για την έξοδο της Ελλάδας από τον εκτροχιασμό το 2011 βρισκόταν σε μια άλλη κατεύθυνση όπως αυτή που εφαρμόστηκε το 1985 από τον Κ.  Σημίτη ως τότε Υπουργό Εθνικής Οικονομίας (ασφαλώς με άλλο μείγμα, καθώς οι «προδιαγραφές» της καταιγίδας επέβαλλαν και άλλες προτεραιότητες ή χειρισμούς). Αυτή η «συνταγή» του 1985 πέτυχε τους βασικούς στόχους της με βάρος στη σταθεροποίηση ως μοχλό για τη μείωση του πληθωρισμού και των ελλειμμάτων, ως τις αναγκαίες βάσεις για την ανάπτυξη και τη διατήρηση του κράτους προνοίας- (Ν. Γκαργκάνας, Τ. Θωμόπουλος, Κ. Σημίτης, Γ. Σπράος, «Η πολιτική της οικονομικής σταθεροποίησης», 1989). Στο ΠΑΣΟΚ υπήρχαν τα στελέχη με γνώσεις και εμπειρία σε διαπραγματεύσεις, με αξιοπιστία στο ευρωπαϊκό περιβάλλον για να κάνουν με επιτυχία αυτή τη δουλειά. Αντί να αξιοποιηθεί η γνώση τους,  χρησιμοποιήθηκαν άλλα πρόσωπα με ελάχιστη γνώση του αντικειμένου, πρακτικά πολύ κατώτερα των περιστάσεων.

Στ. Στο μείγμα για την αναπτυξιακή έξοδο από την κρίση, πέρα από τα μέτρα σταθεροποίησης και στοχευμένης πολιτικής για μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, κεντρικό εργαλείο ήταν και παραμένει η πολιτική των αποκρατικοποιήσεων, η αξιοποίηση της περιουσίας του δημοσίου, οι μετοχοποιήσεις, η αλλαγή του αναπτυξιακού προτύπου με προγραμματική σύγκρουση με το σύστημα των πελατειακών σχέσεων, με εξορθολογισμό της δημόσιας διοίκησης με στόχο την λειτουργία της πάνω σε νέα πρότυπα, γεγονός που θα βοηθούσε αποτελεσματικά την προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Αυτή η στρατηγική θα έπρεπε να ήταν ένα απόλυτο θέμα μιας ελληνικής μεταρρυθμιστικής ατζέντας, και όχι θέμα συνεχών πιέσεων από την τρόικα. Οι δυνάμεις που κυβέρνησαν την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, πλην εξαιρέσεων, αγωνίστηκαν για να διατηρήσουν το κλειστό σύστημα εξουσίας και έκαναν ότι περνούσε από το χέρι τους  για να μην αλλάξει η ουσία του- στο πίσω μέρος του μυαλού τους ήταν η συντήρηση του. Το αποτέλεσμα βρίσκεται στην πενταετή πορεία στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα…