Τα Σκόπια, ο Ντελόρ και ο Άνθρωπος Μηδέν

Τα Σκόπια είναι πλέον στο κέντρο των εξελίξεων. Οι 300 Αμερικανοί στρατιώτες σημαίνουν, εκτός των άλλων, πως οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν το κράτος των Σκοπίων σαν βασικό ανάχωμα του κινδύνου που ονομάζεται «Κοσσυφοπέδιο». Και, έτσι, σφραγίζεται η περίφημη μακεδονική περιπέτεια της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η πλήρης αναδίπλωση της Αθήνας περιγράφεται με τον πιο γλαφυρό τρόπο στο εξής «κόλπο»: να μην συζητάμε το πρόβλημα (εκλογές, γαρ) και αφού τελειώσουν οι εκλογικές περιπέτειες, τότε ξανά γίνεται «κάποιος» διάλογος με τον Γκλιγκόρωφ.

Είναι εξοργιστικό, από κάθε άποψη, το γεγονός πως η Ελλάδα από δικά της λάθη να δέχεται έναν διπλωματικό εξευτελισμό σε ένα θέμα με ειδικές ευαισθησίες. Όλα τα οργισμένα, κατά Σκοπίων, κείμενα σε Κύπρο και Ελλάδα, δεν μπόρεσαν να πείσουν για το πώς υπήρχε ή υπάρχει τρόπος για να επιβληθεί μια ορισμένη ονομασία στον Γκλιγκόρωφ, η οποία βεβαίως να αποκλείει παντελώς τη λέξη «Μακεδονία» στο – αποδεκτά πλέον – σύνθετο όνομα του. Το ότι διεθνώς (τώρα) έχει κυριαρχήσει πλήρως το σκέτο «Μακεδονία» προφανώς δεν μας συγκινεί ιδιαίτερα. Οι διεθνείς μεσολαβητές πρότειναν σειρά από συνδυασμούς. Σε όλους υπήρχε το «παράγωγο» της Μακεδονίας. Η Ελληνική κυβέρνηση, μετά από παρέλευση πολλού χρόνου, αυτού που χρησιμοποιήθηκε για να δημιουργήσει «μέγα εθνικό κίνδυνο» στα βόρεια σύνορα, δέχεται το συμβιβασμό προτείνοντας την ονομασία «Σλαβική Μακεδονία», και μάλιστα με επίσημο τρόπο.

Τα ερωτήματα, είναι πλέον, φυσιολογικά.

Ήταν εθνικά ωφέλιμο να σπαταληθεί τόση ένταση και αγώνας για να φτάσουμε στο συμβιβασμό; Η απάντηση είναι σαφής: μελετώντας όλα τα δεδομένα, η Αθήνα έπρεπε εξαρχής να κάνει ένα βιώσιμο συμβιβασμό, να συγκρατήσει το Σκοπιανό σε ελεγχόμενους ρυθμούς, να μην μεταβαλλόταν σε παιχνίδι στα μπαλκόνια, στις ρητορείες, στους μπακάληδες της μικροπολιτικής. Οι μαζικές κινητοποιήσεις θα μπορούσαν να στηρίξουν αυτόν τον εθνικό συμβιβασμό. Να ήταν ένας ισχυρός του βραχίονας.
Ήταν εθνικά ωφέλιμο να οδηγηθεί ο ελληνισμός σε ένα συμβιβασμό με το πιο αδύνατο κράτος όλων των Βαλκανίων και φυσικά όλης της Ευρώπης; Η απάντηση είναι σύνθετη: και στην Μ. Ασία και στο Κυπριακό, και στο Σκοπιανό, ο ελληνισμός είχε και έχει το δίκαιο μαζί του. Αυτό, όμως, δεν είναι από μόνο του ικανό να μεταβάλει τους κανόνες που συνθέτουν ένα πολύπλοκο ζήτημα στην παλαιά αλλά και νέα τάξη πραγμάτων. Όταν λ.χ. η Αθήνα προβάλλει το Μακεδονικό και δεν βρίσκει ούτε ένα (!) σοβαρό σύμμαχο στους διεθνείς οργανισμούς και στους μηχανισμούς ισχύος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, τότε τι πρέπει να κάνει; Επομένως, και ο ελληνισμός με σοβαρά και τεκμηριωμένα επιχειρήματα θα αποδεχόταν ένα αξιοπρεπή συμβιβασμό, εάν αυτός στηριζόταν σε γεωγραφική, πολιτική, και «διεθνή» πειθώ. Ένα έθνος, το ελληνικό, έχει τόσα παραδείγματα από τη σύγχρονη ιστορία που λένε την απλή αλήθεια: όταν ο συμβιβασμός δεν γινόταν στην κατάλληλη ώρα, ερχόταν σταθερά, και σαν κανόνας το χειρότερο…
Είναι εθνικά ωφέλιμο να αποδεχθεί η Αθήνα ένα συμβιβασμό με τα Σκόπια που – ένα τμήμα τους – έχει επεκτατικές τάσεις: Ο επεκτατισμός ή ο σεβασμός των συνοριακών διευθετήσεων δεν ταυτίζεται κατ’ ανάγκην με το Α’ ή Β’ άρθρο του συντάγματος μιας χώρας. Τα Σκόπια θα είναι ή δεν θα είναι κίνδυνος για την Ελλάδα σαν αποτέλεσμα της στρατιωτικής ισχύος της Αθήνας. Κι από τη στιγμή που η Αθήνα είναι ασυγκρίτως πιο ισχυρή (από κάθε άποψη, και βεβαίως, στρατιωτική) από τα Σκόπια, τότε τα Σκόπια δεν είναι ούτε ο ελάχιστος κίνδυνος για την Ελλάδα. Για τους ξένους, μάλλον, θα ακούγεται σαν αστείο, αυτό το φρούτο «απειλή των Σκοπίων εις βάρος της Ελλάδας…».Η ισορροπία δυνάμεων δεν επιτρέπει σε κανέναν Γκλιγκόρωφ να κάνει όνειρα και τρέλες. Άρα, θα είναι υποχρεωμένος να κοιτάξει το μέλλον με νέα μάτια.
Είναι εθνικά ωφέλιμο να οδηγηθεί η κρίση σε μια ονομασία του νέου κράτους με τα γνωστά παράγωγα, με ένα εξ αυτών τη λέξη «Μακεδονία». Ήδη η Αθήνα έκανε το μέγα βήμα. Προτείνει την ονομασία «Σλαβική Μακεδονία». Αυτή η πρόταση καλύπτει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις ελληνικές ανησυχίες, επομένως ορθά είναι στο τραπέζι του διαλόγου. Αυτή η ονομασία (Σλαβική Μακεδονία), αλλά και η ονομασία «Άνω Μακεδονία», είναι δύο προτάσεις – ονομασίες που είναι σε θέση να γίνουν ο ιστορικός συμβιβασμός ανάμεσα στην Αθήνα και τα Σκόπια. Καλύπτουν επαρκώς, και υπό τις περιστάσεις, τις ελληνικές ανησυχίες αλλά και τα αιτήματα των Σκοπιανών. Άλλωστε, το όνομα «Μακεδονία» χρησιμοποιήθηκε από το 1945 μέχρι το 1991 που δημιουργήθηκε το γνωστό πλέον ζήτημα. Ο μέγας κίνδυνος είναι πλέον χειροπιαστός: στο διεθνή χώρο χρησιμοποιείται το σκέτο. «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Με την «παράταση της εκκρεμότητας, η απειλή γίνεται καθεστώς. Να μείνει το χειρότερο.
Είναι εθνικά ωφέλιμο να δημιουργούνταν μέτωπα, και συγκρούσεις σε διάφορες και διαφορετικές εστίες; Σοβαροί ελλαδίτες αναλυτές, όπως ο Κ. Καλλιγάς, έχουν γράψει κατ’ επανάληψη σε αθηναϊκές εφημερίδες για την πολιτική εκείνη που επιδιώκει να αποφεύγει τη δημιουργία «πλειόνων μετώπων» για τον ελληνισμό.
Η τουρκική απειλή είναι εδώ. Το Σκοπιανό βρίσκεται σε τελείως διαφορετικό επίπεδο, θέλει και διαφορετικούς χειρισμούς. Ωστόσο, τα πρώτα πικρά αποτελέσματα αυτών των χειρισμών, τα δέχεται «πανηγυρικά» η Κύπρος, αλλά ποιος θα τολμήσει την αλήθεια; Η Αθήνα έδωσε όλο το βάρος των παρεμβάσεων της στην ΕΟΚ τα δύο τελευταία χρόνια σε ότι αφορά το Σκοπιανό. «Έδωσε» την αναβάθμιση στις τουρκοκοινοτικές σχέσεις, «πήρε, δύο σχετικά καλά ψηφίσματα στο Σκοπιανό – Λισσαβώνα, Εδιμβούργο. Το σοκ, όμως, ήρθε από τον Ζακ Ντελόρ στη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης. Η Αθήνα, δίνοντας όλες τις δυνάμεις της στο Σκοπιανό, δεν διαμόρφωσε θέσεις, παρεμβάσεις, συσχετισμούς, ελιγμούς για το μέγα θέμα της διεύρυνσης της Κοινότητας, κάτι που αφορά πολλαπλώς το Κυπριακό. Με απούσα την Αθήνα προχωρεί η πολιτική της διεύρυνσης, μια κι ήταν όλα στο Σκοπιανό. Ίσως, να μην γινόταν και αλλιώς: ποιος στην ΕΟΚ θα σε παίρνει στα σοβαρά όταν μετατρέπεις ένα περιφερειακό ζήτημα (Σκόπια) σε μέγιστη εθνική απειλή; Ποιος θα σε υπολογίζει πλέον, όταν πηγαίνεις στις Βρυξέλλες για να ζητάς, να ζητάς και να ξαναζητάς για πράγματα που οι άλλοι τα θεωρούν «ακατανόητα»;
Ο Γεώργιος Βλάχος στην «Καθημερινή» της Αθήνας (25 Αυγούστου 1922) γράφει ένα εκπληκτικό άρθρο για τον Ιωάννη Μεταξά (τον μετέπειτα δικτάτορα). Ο Ι .Μεταξάς προφήτευε την μικρασιατική καταστροφή. Ο Γ. Βλάχος του απαντά: «Έρχεσθε σεις με το κύρος σας και εγώ με την πέννα μου, να το ειπούμε εις τον κόσμο;» Η απάντηση του Ι.Μ. ήταν να σιωπά και να περιμένει. Όταν η καταστροφή ήρθε, ο Ι.Μ. πάει και κτυπά την πόρτα της Ελλάδας. Ο Γ.Β. γράφει τον εκπληκτικό διάλογο.
Ελλάδα: Τι θέλετε;
Ι.Μ.: Είμαι ο κ. Αντιστράτηγος. Θέλω να γίνω Πρωθυπουργός. Έχω τα χαρτιά μου εντάξει: «Τα έχω ειπή».
Αλλά η Ελλάς έχει εργασίαν, μαζεύει τα τέκνα της. Αν δεν είχε, θα έπαιρνε την σκούπα ναι θα του έλεγε εκεί, εις την οδόν:
– Φύγε απ’ εδώ. Άνθρωπε μικρέ, που περίμενες να κατασκευάσεις πρωθυπουργικόν φράκον από τα ράκη. Φυγ’ απ’ εδώ ανυπότακτε στρατιώτα των αναγκών μου, αυτόκλητε κηδεμών της ατυχίας μου, τέκνον άχρηστον, άνθρωπε μηδέν. Αυτά θα έλεγε εις τον Αρχιστράτηγον κ. Μεταξάν δακρύουσα η Ελλάς, αν έστρεφε ποτέ προς τον κ. Μεταξάν η Ελλάς τα βλέμματα».
(Τάσος Βουρνάς, Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας, Τόμος Β, σελ. 240
Τελικά, όλα, ως συνήθως θα τα ρίξουμε στους κακούς ξένους, σε διάφορους ανθέλληνες, σε αλλοδαπούς συνωμότες. Τα τραγικά λάθη στο Σκοπιανό αφαιρούνται ήδη από το καλάθι του Κυπριακού. Ορισμένοι αναλυτές στην Κύπρο που επιθυμούν τα πάντα στο Σκοπιανό και βεβαίως αρνούνται κάθε συμβιβασμό, την ίδια στιγμή αγανακτούν και κραυγάζουν εναντίον του Ζακ Ντελόρ, (δηλώσεις στην Κοπεγχάγη)., ο οποίος μάλλον θα μπήκε στη λίστα των «ανθελλήνων». Δεν θα μπήκαν στον κόπο να «συναρμολογήσουν» την αδιαλλαξία στο Σκοπιανό με τι διπλωματικές ήττες της Κυπριακής αίτησης για ένταξη στην ΕΟΚ. Συνήθως, έτσι γίνεται: στην επόμενη ήττα, ίσως σκεφτούμε πως η προηγούμενη θα μπορούσε να ήταν μια διαφορετική πολιτική συμπεριφορά. Αλλά, τότε πώς θα ζούσαμε χωρίς τα παιγνίδια στα μπαλκόνια και τις μάχες στα χαρτιά. Πώς θα αντέχαμε τους μικροπολιτικούς που κατακεραυνώνουν τους ξένους, για να αθωώσουν έτσι την αδυναμία τους να χαράξουν πολιτική;

Του Λάρκου Λάρκου