Το 299 στο επίκεντρο της αλλαγής

Η είδηση είναι σημαντική από κάθε άποψη όπως την παρουσιάζει η εφημερίδα «Χουριέτ»: δικαστήριο στην Κ/πολη, αποφάσισε να απευθυνθεί στο συνταγματικό δικαστήριο της Τουρκίας, για την ακύρωση του άρθρου 299 του ποινικού κώδικα σε σχέση με την πρόνοια περί προσβολής του προέδρου επιχειρηματολογώντας ότι «παραβιάζει την αρχή της ισότητας, κατοχυρωμένης από το σύνταγμα της χώρας». Η ίδια εφημερίδα παραπέμπει στο συμβουλευτικό σώμα του Συμβουλίου της Ευρώπης, γνωστό ως «Επιτροπή της Βενετίας» το οποίο «προσφάτως άσκησε κριτική στο αμφιλεγόμενο άρθρο, εισηγούμενο ότι η υπέρμετρη εφαρμογή του, ισοδυνανεί με παραβίαση της αρχής της ελευθερίας της έκφρασης. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η μόνη λύση για να αποφευχθούν περαιτέρω παραβιάσεις της ελευθερίας της έκφρασης, είναι η πλήρης ακύρωση του άρθρου, και έτσι να γίνει ασφαλές ότι η εφαρμογή της γενικής πρόνοιας σχετικά με την προσβολή να είναι σε σταθερότητα με τα κριτήρια της ελευθερίας της έκφρασης. Η Επιτροπή στο ψήφισμά της συστήνει αλλαγές στον κώδικα» («Χουριέτ», 30 Μαρτίου 2016).

Η υπόθεση με το περιεχόμενο της λέξης «προσβολή του προέδρου» στην Τουρκία, έχει πάρει διεθνείς διαστάσεις. Παράδειγμα το διάβημα της τουρκικής κυβέρνησης στη γερμανική με σκοπό την τιμωρία ενός παρουσιαστή σατιρικής εκπομπής σε γερμανικό κανάλι, επειδή, κατά την τουρκική εκδοχή, η σάτιρα περιείχε στοιχεία προσβολής του Ερτογάν. Η κυβέρνηση Μέρκελ έκανε σοβαρό λάθος και αποδέχθηκε το τουρκικό αίτημα. Ταυτόχρονα, η πυκνή χρήση του κατά πολιτών μέσα στην Τουρκία και η ακόλουθη καταδίκη τους, που, σύμφωνα με το άρθρο 299, προσβάλλουν τον πρόεδρο, αποτελεί κεντρικό ζήτημα της δημόσιας συζήτησης στα τουρκικά ΜΜΕ και συνδέεται με την γενικότερη πολιτική της αντιπαράθεση.

Το θέμα έχει πολύ χαρακτηριστικά στοιχεία: ορθώς το δικαστήριο στην Κ/πολη ζήτησε τη θέση του Συνταγματικού, είναι καιρός κάποιο δικαστικό σώμα να ζητήσει ακύρωση του άρθρου 299, ασκώνας, έτσι πίεση στην κυβέρνηση Νταβούτογλου να θέσει τέρμα στην πρακτική αυτή. Το άρθρο εκφράζει αναχρονιστικές τάσεις, παρεμποδίζει την ελευθερία της έκφρασης, αντίκειται στις αποφάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης και συγκρούεται με την νομική ή εθιμική πρακτική που η ΕΕ και τα κράτη-μέλη έχουν υιοθετήσει. Η καθαρή συνεννόηση ανάμεσα στην ΕΕ και την υποψήφια Τουρκία, είναι η καλύτερη λύση: αλλαγή του άρθρου 299, ακύρωση μιας απαράδεκτης πρακτικής, πίεση στην τουρκική ηγεσία να αποδεχθεί την αρχή ότι οι πολιτικοί χρειάζεται να δείχνουν ανοχή απέναντι στην κριτική ή και στις υπερβολές που μερικές φορές αυτη παράγει. Αυτή τη στάση προέβαλε δημοσίως με εξαιρετικό τρόπο ο Μ. Ομπάμα, κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνάντησής του στην Ουάσιγκτον με τον πρόεδρο Τ. Ερτογάν. Ο Μ. Ομπάμα ζήτησε συνέχεια στις μεταρρυθμίσεις, εκφράζοντας μια πολύ πειστική κριτική σχετικά με τα ζητήματα που συνδέονται με τη σχέση του κράτους με τα ΜΜΕ και την ελευθερία της έκφρασης στην Τουρκία.

Η ΕΕ διαθέτει εργαλεία για να πιέσει για να αλλάξει αυτό το κομμάτι στην ευρωτουρκική σχέση. Τόσο η Επιτροπή, όσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, χρειάζεται να μιλούν πάνω σε συγκεκριμένα σημεία στην ευρωτουρκική σχέση (όπως λ.χ η αναθεώρηση στο άρθρο 299) και όχι να κάνουν αναφορά σε γενικολογίες. Η αναγκαία συνεργασία ανάμεσα στις δύο πλευρές, την ΕΕ και την Τουρκία, είτε στο μεταναστευτικό, είτε στην οικονομία, είτε στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, δεν πρέπει να βασίζεται μόνο στο αμοιβαίο συμφέρον, αλλά και στην ολοένα και περισσότερη σύγκλιση απόψεων στις θεμελιώδεις αξίες πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε και λειτουργεί η ΕΕ. Το πλαίσιο έχει καθοριστεί από την πλευρά της ΕΕ: άξονας παραμένει η ετήσια Έκθεση Προόδου της Τουρκίας.