Το Ευρωκοινοβούλιο και η Άγκυρα

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 5 Ιουνίου 2003 πήρε θέσεις στις σχέσεις Τουρκίας – Ε.Ε. Ψήφισε (216 υπέρ, 75 κατά) ένα κείμενο αξιολόγηση για την πρόοδο της Άγκυρας σε σχέση με τα πολιτικά κριτήρια της ένταξής της στην Ε.Ε.

Αναγνωρίζοντας την πρόοδο που έχει συντελεστεί το τελευταίο διάστημα από την πλευρά της Τουρκίας (νομοθετικές αλλαγές, κανονισμοί ,νέες αξιολογήσεις), το Ευρωκοινοβούλιο έκανε ορισμένα πολύ αξιόλογα βήματα, ως προς το που θέλει να πάει η αυριανή, υποψήφια προς ένταξιν Τουρκία.

Αξιολογικά, πέντε θέσεις με ουσιαστικό περιεχόμενο:

Α. Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου καλεί την Κυβέρνηση της Τουρκίας να εγκαθιδρύσει “νέο πολιτικό” και συνταγματικό σύστημα που να θωρακίζει τις αρχές του δημοκρατικού συστήματος” στη χώρα αυτή. Είναι η πρώτη φορά που ένας ευρωπαϊκός θεσμός πάει τόσο μακριά, δηλαδή τόσο σωστά. Το τωρινό τουρκικό σύνταγμα φέρει τη σφραγίδα του πραξικοπήματος του Στρατηγού Εβρέν, είναι προϊόν της μαύρης διετίας 1980/81 κατά συνέπεια το Ευρωκοινοβούλιο θέτει το όλο ζήτημα στις πραγματικές του διαστάσεις. Οι νομοθετικές αλλαγές είναι χρήσιμες, αυτό όμως που είναι το κεντρικό ζήτημα είναι να αλλάξει ο πυρήνας του, δηλαδή να αλλάξει το συνταγματικό πλαίσιο. Να γίνει δημοκρατικό, να ενσωματώσει τις αξίες και τις αρχές των κριτηρίων της Κοπεγχάγης στα κύρια θεμελιώδη άρθρα του. Είναι χρήσιμο το ευρωκοινοβούλιο να πιλοτάρει τον “οδικό χάρτη” (road map), να προωθεί νέες πολιτικές πιο προοδευτικές από εκείνες που οι ισορροπίες συχνά προωθούν στα Συμβούλια Υπουργών ή στην Επιτροπή.

Β. Τόσο το ψήφισμα, όσο και η παρέμβαση στην ολομέλεια του Γκ. Φερχόϊγκεν έθεσαν επί τάπητος το ζήτημα του ρόλου του Στρατού στις πολιτικές υποθέσεις της Τουρκίας. Η διατύπωση είναι χρήσιμη: “το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας πρέπει μακροπρόθεσμα να καταργηθεί στη παρούσα του μορφή, ενώ οι στρατιωτικοί αντιπρόσωποι πρέπει να αναχωρήσουν από τα πολιτικά σώματα”.

Μια αντίφαση είναι εμφανής, αλλά η ουσία παραμένει η ίδια: η ανάγκη για αλλαγή του συνταγματικού πλαισίου, είναι ταυτόσημη (χρονικά και πολιτικά) με την ανάγκη για αποχώρηση του στρατού από τα συνταγματικά / πολιτικά πλαίσια της χώρας αυτής.

Αυτά πάνε πακέτο: έως το Δεκέμβριο του 2004 (εξέταση του τουρκικού αιτήματος για έναρξη ενταξιακών συνομιλιών) να καταγραφεί ένα χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο να υλοποιούνται αυτές οι δύο αλλαγές…

Γ. Το κείμενο απαντά πλήρως στις απαιτήσεις της Άγκυρας περί Ε.Ε. – χριστιανικού κλάδου.

Και η απάντηση είναι πλήρης:

“Η Ε.Ε. επιμένει στο σεβασμό των οικουμενικών αξιών της δημοκρατίας, των κανόνων δικαίου, του σεβασμού στα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα, το σεβασμό στις ελευθερίες της θρησκείας και της συνείδησης…”.

Είναι σημαντικό να γίνεται αναφορά στα δικαιώματα των κούρδων – και γίνεται αυτή η αναφορά για τους πολίτες κουρδικής καταγωγής. Θεωρώ πως είναι σημαντικό να γίνονται αυτές οι αναφορές, επειδή (εκτός άλλων) αφαιρούν ορισμένα προσχήματα του “βαθέως κράτους” με σκοπό να επιβραδύνει το ρυθμό των αλλαγών που πρέπει να γίνουν…

Δ. Ο Επίτροπος Γκ. Φερχόϊγκεν εξέφρασε (στην ίδια σύνοδο) την “πλήρη υποστήριξη του” στο σχέδιο λύσης του Κυπριακού όπως το προτείνει ο ΟΗΕ, με την ελπίδα πως έως την 1η Μαϊου 2004 θα λυθεί το Κυπριακό και η Κύπρος να ενταχθεί ως “ενιαίο κράτος”. Είναι σημαντικό η Ε.Ε. να έχει γνώμη για το Κυπριακό, και τις διαδικασίες επίλυσής του. Είναι όμως πιο σημαντικό να μην υποστηρίζει, έτσι, το Σχέδιο λύσης. Το Κυπριακό είναι κατ’ εξοχήν Ευρωπαϊκό ζήτημα, και η ΕΕ οφείλει να έχει δραστήρια παρουσία στις πρωτοβουλίες του ΟΗΕ. Μαζί ΟΗΕ και ΕΕ μπορούν περισσότερα.

Ε. Το ζήτημα του εκδημοκρατισμού στην Τουρκία αποκτά νέα περιεχόμενα με την ανακοίνωση από τον Γκ. Φερχόϊγκεν ότι η Επιτροπή αποφάσισε να διαθέσει 1,5 δις ευρός από το 2004- 6 για να βοηθηθεί “η διαδικασία εκδημοκρατισμού της Τουρκίας”.

Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί διαφέρει ως φιλοσοφία πολιτικής με τις γνωστές συνταγές του παρελθόντος. Τόσο οι ΗΠΑ, όσο και ορισμένες μεγάλες δυνάμεις στην Ε.Ε. έδωσαν πακτωλούς εκατομμυρίων δολαρίων (από το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και μετά) στο τουρκικό κράτος. ΤΟ αποτέλεσμα είναι πασίγνωστο: οικονομία σε κρίση, πληθωρισμός, ελλείματα, καταπίεση, κακοδιοίκηση, πολύ μακριά από τα κριτήρια του υπό ένταξιν κράτους.

Η ανάλυση Φερχόϊγκεν είναι πολύ σωστή. Απευθείας χρήματα στις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, σε ότι βοηθά την ευρωπαϊκή πορεία. Άρα, όχι χρήματα στο τουρκικό κράτος, αλλά χρήματα στην πορεία της γνώσης και των αλλαγών με στόχο την ενσωμάτωση των πιο προοδευτικών τμημάτων της τουρκικής κοινωνίας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Σημαντική εξέλιξη, με σταθερό προσανατολισμό την αλλοίωση των εσωτερικών συσχετισμών υπέρ του ευρωπαϊκού δρόμου.