Το ευρωτουρκικό σταυρόλεξο
Οι σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ περνούν μια ιδιαίτερη πολύπλοκη περίοδο. Η 3η Οκτωβρίου στο επίπεδο των κειμένων οριοθετείται από τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής στις 17 Δεκεμβρίου 2004. Οι εξελίξεις όμως σε σχέση με την επικύρωση ή μη του ευρωσυντάγματος άλλαξαν μερικώς το πολιτικό πλαίσιο των συζητήσεων. Είναι αυτή η αλλαγή προς όφελος της Κύπρου;
Εκτιμώ ότι η Κύπρος έχει νέα πλεονεκτήματα από αυτή, γιατί άλλες χώρες με τα δικά τους εθνικά συμφέροντα συναντούν ή εμπλέκουν τα συμφέροντα τους με εκείνα της Κύπρου. Έχουμε μια κλασσική μορφή αλλαγής όπου τα εμπλεκόμενα συμφέροντα – κατά τη γνωστή ρήση του Β. Λυσσαρίδη – είναι σε θέση να αξιοποιηθούν προς όφελος της Κύπρου. Δύο ζητήματα συνδέονται απολύτως με την Κύπρο. Πρώτο το «συγκυριακό» που συνδέεται με την κοινή θέση των 25 γι επέκταση της Τελωνειακής Ένωσης Τουρκίας – ΕΕ και στα 10 νέα κράτη – μέλη και δεύτερο, το «στρατηγικό» που συνδέεται με τις διαδικασίες επίλυσης του κυπριακού.
Αυτά τα δύο (συγκυριακό, στρατηγικό) συνδέονται απολύτως, είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η Κύπρος έχει ορισμένες συμμαχίες για το πρώτο, έχει όμως και αντιπάλους προσπαθεί να βγάλει την καλύτερη δυνατή ισορροπία ανάμεσα σε αντικρουόμενα συμφέροντα. Ανεξαρτήτως του τελικού αποτελέσματος, το κυπριακό έστω με την μορφή του ειδικού θέματος του πρωτοκόλλου της Άγκυρας έχει καταγραφεί ως ένα σοβαρό, άλυτο, ευρωπαϊκό πρόβλημα που απασχολεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ (Coreper, Συμβούλιο Υπουργών). Συνεπώς αυτή η εξέλιξη του τελευταίου ενός έτους (από τις 6 Οκτώβρη 2004 έως σήμερα) συνιστά ένα νέο και διαφορετικό πεδίο εξέλιξης του κυπριακού το οποίο μπορούμε να διαμορφώσουμε για να είναι ο καταλύτης που θα εκφράσει το «στρατηγικό» – δηλαδή τον αγώνα για την επίλυση του κυπριακού. Ο χρόνος είναι κατάλληλος και η 3η Οκτωβρίου παρέχει αυτή τη δυνατότητα. Τι σημαίνει η 3η Οκτωβρίου με έργα;
Σημαίνει:
Πρώτο, να αποκτήσει η ίδια η Κύπρος την πρωτοβουλία των κινήσεων, να μην περιμένει τις όποιες ισορροπίες ή αποφάσεις του ΟΗΕ και να διατυπώσει εφικτό σχέδιο για πρωταγωνιστική και δραστήρια συμμετοχή της ΕΕ στις διαδικαστικές λύσης.
Δεύτερο, βασική μας επιδίωξη να είναι η ίδια η ΕΕ να επιδιώκει τη λύση, να προωθεί η ίδια την επίλυση ενός ευρωπαϊκού ζητήματος όπως το Κυπριακό το οποίο επηρεάζει την ανατολική πολιτική της και περιπλέκει την εσωτερική λειτουργία της.
Τρίτο, να δουλέψουμε σε μια κατεύθυνση που να πείθει τους ευρωπαίους εταίρους μας ότι η συνολική λύση στο κυπριακό πρέπει να είναι κεντρικό ζήτημα στις ευρωτουρκικές σχέσεις, ότι η Τουρκία θα ελέγχεται στο «Διαπραγματευτικό Πλαίσιο» που θα συμφωνήσει με τους 25. Συνεπώς το κυπριακό να είναι στον σκληρό πυρήνα της επιτήρησης που οι 25 θα ασκούν στην Τουρκία.
Τέταρτο, διατύπωση – μέσα από διάλογο με τις Βρυξέλλες – σημαντικών εισηγήσεων με νέες πρόνοιες ή αλλαγή σε προηγούμενες οι οποίες θα έχουν τον πλήρη χαρακτήρα μιας ευρωπαϊκής σφραγίδας στα κείμενα της λύσης.
Η σύγκρουση Κύπρου – Τουρκίας στο πλαίσιο των 25 πρέπει να αφορά την ουσία του κυπριακού (εισβολή, κατοχή, επίλυση). Κάθε διαφορετική αξιολόγηση έχει την αξία της αλλά θα αποκτήσει επιπλέον αποτελεσματικότητα από τη στιγμή που θα διασυνδεθεί με την ουσία της κυπρο-τουρκικής σύγκρουσης.
Η Λευκωσία έχει τις δυνατότητες να καθοδηγήσει αυτή την εξέλιξη. Χρειάζονται διορατικοί χειρισμοί, αποφασιστικές κινήσεις, ισχυρό πλέγμα συμμαχιών μέσα στους 25, και κυρίως εισηγήσεις ικανές να κινητοποιούν το ευρωπαϊκό σύστημα για να σφραγίσει τις διαδικασίες της λύσης. Μέσα στην ΕΕ υπάρχουν διαφορετικές θέσεις, συμφέροντα, ή επιλογές. Κάθε εξέλιξη ισορροπεί πάνω σε διαφορετικές σταθερές. Το κυπριακό – μέσα από την οπτική της συνολικής λύσης – είναι σε θέση να κινητοποιήσει υπέρ της Κύπρου τους υπόλοιπους 24.