Το ευρωτουρκικό σταυρόλεξο

Ο Τ. Ερτογάν σε ερώτηση σχετική με την παρούσα κατάσταση στις ευρωτουρκικές σχέσεις, δηλώνει ότι «κατά τη διάρκεια του τελευταίου ταξιδιού του στις Βρυξέλλες, αντιμετώπισα θετική στάση. Η κατάσταση αλλάζει…(«Χουριέτ», 10-10). Στο ταξίδι αυτό η Τουρκία υπέβαλε σχέδιο από τρία σημεία για την αντιμετώπιση της κρίσης σχετικά με το κύμα προσφύγων από τη Συρία -κυρίως στήριξη για να στηρίξει τους πρόσφυγες, ενώ η ΕΕ μέσω του Προέδρου της Επιτροπής Γιούνκερ παρουσίασε στον Ερτογάν «σχέδιο δράσης» το οποίο στοχεύει, κυρίως, στους τρόπους οικονομικής ενίσχυσης της Άγκυρας για να παρεμποδιστεί το κύμα προσφύγων να φτάνει σε χώρες- μέλη, μέσα από δημιουργία νέων οικισμών στο τουρκικό έδαφος.

Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα η γερμανίδα καγκελάριος Α. Μέρκελ σε συνέντευξή της στο κρατικό δίκτυο ARD, συμφώνησε με τις προτάσεις Γιούνκερ λέγοντας «ότι είναι απαραίτητη η βοήθεια της Τουρκίας προκειμένου να αντιμετωπιστεί η προσφυγική κρίση». Σε αυτό το σημείο έκρινε ως αναγκαίο να επαναλάβει τη γνωστή θέσης της ότι «πάντα ήμουν κατά της ένταξης (της Τουρκίας) στην ΕΕ, ο πρόεδρος Ερντογάν το γνωρίζει αυτό και ακόμα είμαι (κατά της ένταξης)». Η γερμανίδα καγκελάριος έχει κατά το παρελθόν εκφραστεί υπέρ μιας «προνομιακής συνεργασίας» με την Τουρκία, αντί για πλήρη ένταξη της χώρας στην Ένωση. Ωστόσο, η Μέρκελ είπε ότι η ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστεί με την Άγκυρα για να αντιμετωπιστεί η προσφυγική κρίση. «Πρέπει να μιλήσουμε με την Τουρκία για την καλύτερη κατανομή του βάρους» είπε η Μέρκελ. «Αυτό σημαίνει οικονομική βοήθεια προς την Τουρκία και εκπλήρωση ορισμένων απαιτήσεων της Τουρκίας, όπως η χαλάρωση των περιορισμών στην έκδοση βίζα».

Το ευρωτουρκικό σταυρόλεξο περιλαμβάνει γνωστά στοιχεία: η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας άρχισε στις 3 Οκτωβρίου 2005. Έκτοτε άνοιξαν 14 από τα 35 κεφάλαια και έκλεισε επιτυχώς ένα. Στις 21 Οκτωβίου 2015 αναμένεται η κυκλοφορία της ετήσιας Έκθεσης Προόδου, ενώ διακινείται η πληροφορία ότι «η ΕΕ αναζητά τρόπους να επιταχύνει την σχεδόν παγωμένη διαδικασία ένταξης με την πρόσθεση ενός «πακέτου από προτεραιότητες και ειδικές συστάσεις για να λειτουργήσουν ως ένα είδος «Οδικού Χάρτη» για την επόμενη κυβέρνηση που θα σχηματιστεί μετά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου» («Χουριέτ», 9/10).

Οι ευρωτουρκικές σχέσεις διαθέτουν ένα δύσκολο και πολύπλοκο παρελθόν και αναζητούν ένα πιο ευκρινές μέλλον. Η επικρατέτερη φόρμουλα για την εξέλιξή τους έχει περιγραφεί από πολλούς με την ονομασία «Προμομιακή Σχέση», κατά άλλους μια ιδιόμορφη φόρμουλα με την ερμηνεία της να ακούγεται ως «συμμετοχή λίγο μέσα, λίγο έξω». Η συγκυρία που συνδέεται με τη συριακή κρίση βοηθά να έρθουν οι δύο πλευρές πιο κοντά και αυτό αποτυπώνεται με τις συνομιλίες Ερτογάν-Γιούνκερ στις Βρυξέλλες και τις πρωτοβουλίες του δεύτερου. Προφανώς αυτό δεν φτάνει: είναι προς το συμφέρον των δύο πλευρών να θέσουν τα πράγματα πάνω σε μια πιο σαφή βάση και να οργανώσουν τη σχέση τους πάνω στις αρχές της ειλικρίνειας, του ρεαλισμού, του αμοιβαίου συμφέροντος και της ανάλυσης της μακροχρόνιας εξέλιξης του πολιτικού κλίματος στην Α. Μεσόγειο. Είναι πέρα από σαφές ότι το πολιτικό υλικό και τα χρονοδιαγράμματα της 3ης Οκτωβρίου 2005 δεν δουλεύουν και γι’ αυτό απαιτείται μια νέα διαπραγμάτευση και μια νέα «3η Οκτωβρίου» που να ανταποκρίνεται στα πραγματικά δεδομένα του σήμερα. Η προσκόλληση σε ένα κείμενο που απηχεί δεσμεύσεις μιας άλλης εποχής, δεν βοηθά στην κατανόηση της σημερινής πολυπλοκότητας των πολιτικών φαινομένων στην ΕΕ, στην Τουρκία και στις τάσεις που αναπτύσσονται στην κοινή γνώμη. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο πλευρές χρειάζεται να λάβουν ισχυρές αποφάσεις και να διαμορφώσουν νέα πεδία συνεννόησης κάτω από το φως της κατάστασης πραγμάτων που διαμορφώνει η αργή προσαρμογή της Τουρκίας στις Εκθέσεις Προόδου, οι διαφορετικές γνώμες χωρών-μελών, η κρίση στη Συρία, οι ροές προσφύγων στην Ευρώπη, καθώς και οι έκτακτες συνθήκες που αντιμετωπίζει η Τουρκία σε διάφορα πεδία.

Η Κύπρος έχει κάθε συμφέρον να υποστηρίξει μια τέτοια προσαρμογή στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Μια Τουρκία που εξελίσσεται, που βελτιώνει τις σχέσεις της με την ΕΕ είναι προτιμότερη. Μέσα σε αυτή την προσαρμογή η επίλυση του κυπριακού μέσα από την παρούσα φάση των διακοινοτικών συνομιλιών πρέπει να παραμένει ένας κρίσιμος όρος για τη μελλοντική εξέλιξη των ευρωτουρκικών σχέσεων. Ένας αποφασιστικής σημασίας παράγοντας για την πρόοδό τους μέσα από την εμπέδωση νέων κανόνων καλής γειτονίας και σταθερότητας στην περιοχή κάτω από την εποπτεία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.