Το μήνυμα του Κάβο Γκρέκο

Η κρίση στην κυπριακή ΑΟΖ διατηρείται σε υψηλούς τόνους καθώς η Τουρκία επεξέτεινε χρονικά τη διάρκεια  της NAVTEX -από τις  20 Φεβρουαρίου μέχρι τις 10 Μαρτίου. Η συζήτηση γύρω από την απόφαση της Τουρκίας να παρεμποδίσει την  ερευνητική γεώτρηση της ιταλικής ENI, ανοικτά του ακρωτηρίου Κάβο Γκρέκο, συνδέθηκε όπως ήταν αναμενόμενο με τα ζητήματα που προκύπτουν από την νομική διάσταση των πραγμάτων όπως η ενάσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, ή οι ενδεχόμενες αντιδράσεις των μεγάλων εταιρειών εξόρυξης φυσικού αερίου, ή πώς συνδέεται το θέμα με τον ισχύοντα συνταγματικό χάρτη της Κύπρου. Θεωρώ ότι αυτή η ανάλυση, αν και αναγκαία, δεν καλύπτει την μεγάλη εικόνα του θέματος.

Στην Α. Μεσόγειο, με τον πρωταγωνστικό ρόλο να τον έχει η Λευκωσία, έχουν αναπτυχθεί διμερείς ή τριμερείς επαφές, οι οποίες έχουν ως κεντρικό στόχο ορισμένες συνέργειες για αξιοποίηση κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Α. Μεσόγειο. Σε διάφορους συνδυασμούς η Κύπρος, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Ελλάδα, εσχάτως και η Ιορδανία, αναζητούν λύσεις στο πιο υψηλό επίπεδο. Από την εξίσωση λείπει η Τουρκία. Για διαφορετικούς λόγους οι χώρες που οργανώνουν  τριμερείς ή πολυμερείς συναντήσεις, δεν την καλούν. Η Λευκωσία λόγω της στρατιωτικής κατοχής τμήματος του εδάφους της, η Αίγυπτος εξαιτίας υποθέσεων που συνδέονται με την περίοδο της προεδρίας Μόρσι. Το Ισραήλ είναι μια ιδιότυπη περίπτωση: ενώ αναπτύσσει διαύλους συνεννόησης με την Άγκυρα για μεταφορά φυσικού αερίου από το Λεβιάθαν στο Τζεϊχάν, δεν φαίνεται να επιθυμεί να πάει ένα βήμα πιο πέρα.

Κρίνω ότι η απόφαση της Τουρκίας να μπλοκάρει τις έρευνες της ENI στις 9 Φεβρουαρίου στο θαλάσσιο τεμάχιο 3, διασυνδέεται με τη θέλησή της να παρεμποδίσει ενεργειακούς σχεδιασμούς που συντελούνται ερήμην της στην Α. Μεσόγειο. Για να το επιτύχει αυτό χρησιμοποιεί τον πο αδύνατο κρίκο στην γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής, την Κύπρο, η οποία, ως γνωστόν, δεν διαθέτει ικανά μέσα για να ασκήσει έλεγχο στη δική της ΑΟΖ. Με αυτή την ενέργεια η Τουρκία στέλλει σε όλους τους εμπλεκομένους (κράτη και εταιρείες) το μήνυμα ότι «είναι παρούσα» και δεν μπορεί, ως παράκτιο κράτος,  να «αποκλειστεί» από τις ζυμώσεις στην Α. Μεσόγειο.

Οι σχέσεις αντιπαλότητας που είχε και έχει η Τουρκία με χώρες της περιοχής έδινε την εντύπωση ότι οι τριμερείς θα μπορούσαν να ολοκληρώσουν τον κύκλο τους με επιτυχία. Κάτι τέτοιο πλέον δεν συμβαίνει καθώς καμμιά χώρα, ούτε θέλει, ούτε μπορεί να αναλάβει την υπεράσπιση της κυπριακής ΑΟΖ. Η απόφαση της Τουρκίας ελήφθη στο πιο υψηλό επίπεδο, από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας. Έτσι η απόφαση έχει πλήρη πολιτική και στρατωτική στήριξη, καθώς η ανανέωση της NAVTEX παραπέμπει μόνο σε απόφαση κορυφής.

Η εξέλιξη αυτή για μερικούς με προσεκτική ματιά στα πράγματα ήταν αναμενόμενη, ενώ για άλλους ήταν ένα ανύπαρκτο θέμα, καθώς, σύμφωνα με την ιδεαλιστική θεωρία στις διεθνείς σχέσεις η Κύπρος έχει το δικαίωμα να ενασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα όπως προκύπτουν από το Δίκαιο της Θάλασσας.

Στη Λευκωσία έγινε ο λάθος υπολογισμός ότι η αξιοποίηση του φυσικού αερίου μπορεί να λειτουργήσει ως μια αυτόνομη επιλογή, ανεξάρτητα από τη διαδικασία επίλυσης του κυπριακού, ενώ παράλληλα θα μπορούσε να γινόταν ένας μοχλός πίεσης στην Τουρκία. Κάτι τέτοιο δεν έχει επιτευχθεί, όπως όλοι βλέπουν, καθώς οι αυταπάτες συχνά διαλύονται εν μια νυκτί.

Ο ανορθολογισμός οδηγεί σε αδιέξοδα και τα αδιέξοδα προσθέτουν νέο κόστος στο ήδη βαρύ κυπριακό φορτίο. Το άλυτο κυπριακό καθιστά πιο περίπλοκες τις διαδικασίες εξόρυξης και μεταφοράς. Η ουσία βρίσκεται στην ανάδειξη της προσπάθειας για την  επίλυση του κυπριακού σε κεντρικό πυρήνα της πολιτικής της Λευκωσίας. Σε όσους δυσπιστούν σημειώνω ότι στις συζητήσεις Αναστασιάδη –Ακιντζί επήλθαν συγκλίσεις ουσιωδώς καλύτερες και σε σχέση με το Σύνταγμα του 1960 και σε σχέση με όλες τις εκδοχές που υπήρχαν στα σχέδια λύσης του ΓΓ του ΟΗΕ Κ. Ανάν. Το υλικό που περιέχει το «Πλαίσιο Γκουτέρες» προσφέρει μια πολύ σημαντική βάση για να φτάσουμε σε λύση.

Οι επιλογές που επιχειρούν να παραγνωρίσουν τη διαδικασία επίλυσης μπορεί να φτάσουν, στην πιθανότερη περίπτωση,  έως τη συνεργασία με την Αίγυπτο. Αυτό συνιστά μια μερική, μια πολιτικά ασθενική προσέγγιση.
Η λύση του κυπριακού θα απελευθερώσει συνεργασίας στην περιοχή και όλοι οι παίκτες θα εργαστούν με διαφορετικά κίνητρα. Οι αγωγοί ενέργειας θα μπορούν ανεμπόδιστα να προωθήσουν τις πιο συμφέρουσες λύσεις μέσα σε περιβάλλον σταθερότητας. Αυτό λ.χ. μπορεί να επιτρέψει  τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Τουρκία μέσω της κυπριακής ΑΟΖ και μετά την επίλυση του κυπριακού, μεταφορά από την κυπριακή ΑΟΖ στο μεγαλύτερο ενεργειακό κέντρο της Μεσογείου στο Τζεϊχάν και μέσω αυτού στην Ευρώπη. Σε αντίθετη περίπτωση, κύριες συμφωνίες θα αφήνουν έξω την Κύπρο όπως βεβαιώνει η υπογραφή συμφωνίας ανάμεσα στο Ισραήλ και την Αιγύπτο ή οι συνεννοήσεις ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ.

Λάρκος Λάρκου