Το νέο Ελσίνκι.

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γ. Παπανδρέου ομιλώντας στη Λευκωσία στις 14 Σεπτεμβρίου έκανε λόγο για ένα «νέο Ελσίνκι». Η φράση αυτή προκάλεσε αμηχανία σε διάφορα επίπεδα, και σε άλλα, προκάλεσε θετικές απορίες ως προς το τι εννοούσε ο μετέπειτα πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ασφαλώς ουδείς γνωρίζει καλύτερα από τον ίδιο το ακριβές του πράγματος. Μπορεί να γίνει, ωστόσο, υπόθεση εργασίας που να βασίζεται στο πραγματικό περιεχόμενο του Ελσίνκι το 1999 και βεβαίως στην πολιτική που υποστηρίζει εδώ και πολύ καιρό ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου. Κατά την κρίση μου, πολιτική για ένα νέο Ελσίνκι, σημαίνει να αξιοποιήσεις σήμερα το επιτυχημένο εργαλείο του 1999, και μέσα σε διαφορετικές συνθήκες να επιτύχεις διαφορετικά πολιτικά ζητούμενα. Το 1999 είχε διπλό περιεχόμενο: έδωσε την απρόσκοπτη ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, χωρίς η επίλυση του κυπριακού να είναι προϋπόθεση. Ταυτόχρονα η Τουρκία κέρδισε την ημερομηνία έναρξης ενταξιακών συνομιλιών-17 Δεκεμβρίου 2004. Έτσι λειτουργεί το σύστημα ΕΕ: στις αποφάσεις κερδίζουν περισσότερη από ένα, ικανοποιούνται περιφερειακά συμφέροντα, προωθούνται ευρύτερα ισοζύγια δυνάμεων.

Τι σημαίνει αυτό στη σημερινή συγκυρία; Είναι εφικτό ένα νέο πακέτο συμφερόντων; Κατά την κρίση μου, δύο συστήματα συμφερόντων σήμερα μπορεί να γίνουν ένα «πακέτο», άρα ένα «νέο Ελσίνκι». Εκτιμώ ότι αυτά είναι η επίλυση του κυπριακού στις σημερινές διακοινοτικές συνομιλίες και η αναζωογόνηση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας. Αυτά τα στοιχεία ικανοποιούν τα μείζονα συμφέροντα δύο χωρών (Κύπρος-Τουρκία), εντάσσονται στο πλαίσιο της απόφασης των «25», μεταξύ των οποίων και η Κύπρος, στις 3 Οκτωβρίου 2005, και προωθούν κοινά ευρωπαϊκά συμφέροντα στην Α. Μεσόγειο. Η Κύπρος έχει κάθε λόγο να πετάξει στα σκουπίδια την πολιτική του πρωτοκόλλου, και να θέσει ως προϋπόθεση τη συνολική επίλυση του κυπριακού στις σημερινές συνομιλίες Χριστόφια-Ταλάτ. Αντάλλαγμα για τη θετική κατάληξη των συνομιλιών θα είναι η πολιτική στήριξη της Κύπρου και της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας (ξεπάγωμα οκτώ κεφαλαίων, δημόσια διαφωνία με Σαρκοζί, στήριξη στα απαιτούμενα της 3ης Οκτωβρίου 2005).

Αυτό το πλαίσιο μπορεί να δώσει το καλύτερο δυνατό -υπό τις σημερινές περιστάσεις- αποτέλεσμα. Το 1999 ή το 2005 το δέλεαρ των κοινών συμφερόντων είχε πιο αυξημένες προσδοκίες και το χρονικό σημείο είχε ισχυρότερη ευρωπαϊκή ομπρέλα. Δεν αξιοποιήθηκε. Γι΄ αυτό σήμερα το χρονικό σημείο έχει γίνει πιο πολύπλοκο, και το πακέτο συμφερόντων πιο μικρό. Ωστόσο, είναι το μόνο που προσφέρεται, το μόνο που υπάρχει ανοικτό. Ας το αξιοποιήσουμε τώρα, γιατί το επόμενο μπορεί να γίνει ακόμα πιο πολύπλοκο και ενδεχομένως πιο απρόβλεπτο γιατί η πολιτική δεν είναι ένα στατικό μέγεθος. Το «νέο Ελσίνκι» είναι εφικτό μόνο εάν υπάρχει ισχυρή βούληση για αποφάσεις που αλλάζουν τη μοίρα των λαών.