Το Πορτραίτο της Τζιχάντ

Μια ολόκληρη διαδρομή δημιούργησε τον μουντζαχεντίν (αγωνιστή) της πίστεως. Το κοράνι ήταν ένα πλαίσιο ζωής: θρησκευτικό δόγμα, σύστημα απονομής της δικαιοσύνης, κοινωνική ιδεολογία, σύστημα ηθικής, πηγή λογοτεχνίας, συμπεριφοράς, ένα σύστημα αλληλεγγύης, και εν τέλει μια πηγή υποσχέσεων για την άλλη ζωή. Όχι για τον κάθε ένα πιστό. Μόνο οι «μουντζαχεντίν χαλκ» (αγωνιστής του λαού), θα ήταν πιο προνομιούχοι στην άλλη ζωή. Η φτώχεια θα πάρει οριστικό τέλος, όταν ο «οίκος του θεού», θα νικήσει τον «οίκο του πολέμου». Στους νικητές του πολέμου θα ανήκει κάθε απόλαυση (σωματική, διατροφική, πνευματική). Υπάρχει, λοιπόν, ένας στόχος ζωής και αυτός είναι μια κινητήρια δύναμη εφόρου ζωής. Το Τζιχάντ (ιερός πόλεμος) είναι ένα βασικό μέσο για τη διάδοση του ισλαμισμού. Έστω και ως η ύστατη επιλογή. Εάν τα τρία πρώτα (γλώσσα, στόμα, καρδιά) αποτύχουν, έρχεται το ξίφος (τέταρτο μέσο) ώστε με τη χρήση βίας να διαδοθεί το ισλαμικό δόγμα. Ο Μωάμεθ είχε διορατικότητα, μπόρεσε να συνδυάσει θρησκευτικές, πολιτικές και στρατιωτικές ανάγκες κατά ένα σαφώς προσδιορισμένο στόχο. Να φέρει τον αραβικό κόσμο στη Μεσόγειο, να τον ανοίξει πέραν του κλειστού κυκλώματος που περιελάμβανε την κεντρική Σ.Αραβία, έτσι που να γίνει δύναμη με ευρύτερες επιρροές. Τόσο ο Μωάμεθ, όσο και κυρίως οι επίγονοί του, είχαν ενσωματώσει στο ισλαμικό σύστημα οργάνωσης, προφορικές παραδόσεις (Σούννα) ικανές να προωθήσουν ακόμα πιο έντονα τον γραπτό νόμο. Έτσι, οι διασπάσεις του Ισλάμ (Σουννίτες και Σιίτες) δεν εμπόδισαν την κεντρική κατεύθυνση των πραγμάτων. Αντίθετα: ένας κόσμος βουτηγμένος στη κοινωνική εξαθλίωση, βλέπει ως μακρινή λύση τη καλή ζωή στο Παράδεισο, αλλά για να φτάσει ως εκεί (πιο σίγουρα, αλλά και πιθανώς και πιο σύντομα) υπάρχει ο δρόμος του Τζιχάντ. Οι «Μαχητές της Πίστεως» είναι η αιχμή του δόρατος στον αγώνα για τη διάδοσή της, οι εκλεκτοί του Αλλάχ στον ασταμάτητο αγώνα κατά των «απίστων». Οι εξαιρέσεις που κάνει το Κοράνι στον όρο «άπιστος» είναι δύο. Ο Χριστιανισμός και ο Εβραϊσμός, εξαιρούνται επί χάρτου, επειδή θεωρούνται ως θρησκείες-προστάδια του Μωαμεθανισμού. Ο συνδυασμός του θρησκευτικού δόγματος, με την πείνα, την εξαθλίωση και το περιθώριο, ανοίγουν δρόμους για τον φανατισμό, το πάθος και την επιδίωξη στόχων που στα μάτια των ανθρώπων εμφανίζονται ως «λυτρωτικοί». Είναι το καλό που διαδέχεται το κακό, είναι η ελπίδα στην απελπισία, είναι ένας στόχος ακοίμητος για εκατομμύρια πιστούς.

Για αιώνες το «Τζιχάντ» μπήκε σε ποικίλες κατευθύνσεις. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία αφομοίωσε με τον πιο επιτυχή τρόπο τις δικές του απαιτήσεις. Έγινε επίσημη θρησκεία, μπήκε στις τροχιές και τις επιδιώξεις των Σουλτάνων, έφθασε μέχρι τη Βιέννη, δημιούργησε μια αυτοκρατορική συμπεριφορά γιατί ήταν με το μέρος του νικητή. Οι Οθωμανοί προσπάθησαν να ενσωματώσουν την αραβική παράδοση μέσω της Ισλαμικής ταύτισης τους. Σε μεγάλο βαθμό το επέτυχαν, αλλά όλα αλλάζουν από τη στιγμή που η Οθωμανική Αυτοκρατορία βαδίζει προς τον επίλογό της. Οι δομικές αντιφάσεις παίζουν το ρόλο τους και οι ανταγωνιστικές συμπεριφορές κινούνται αδιάκοπα. Άλλο Κωνσταντινούπολη, άλλα Μέκκα, άλλο Βαγδάτη, άλλο Μεδίνα. Οι μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ Αττατούρκ (1923) μετατρέπουν τη Τουρκία σε κοσμικό κράτος. Παρ΄όλη την αλλαγή, ο ισλαμισμός αντιστέκεται, τζαμιά ανεγείρονται διαρκώς, και οι διαπλοκές ανάμεσα στη Μέκκα και τους Τούρκους ισλαμιστές συντηρούνται. Το κλίμα, όμως, αλλάζει. Η Μέκκα είναι Μέκκα. Έχει το γόητρο, το χρήμα, τις διασυνδέσεις. Δεν μπορεί, όμως, να ελέγξει το απανταχού Ισλάμ. Σε διάφορες χώρες και περιπτώσεις ακραίες ισλαμικές δυνάμεις αυτονομούνται και δρουν. Εν ονόματι του Αλλάχ δρουν χωρίς έλεος: Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στην Αίγυπτο, το Τζιχάντ με διάφορα παρακλάδια στο Λίβανο, φανατικοί και ένοπλοι ισλαμιστές στην Αλγερία και τη Συρία, ιδιόμορφη περίπτωση ισλαμισμού, δικτατορίας και ψευδοσοσιαλισμού στη Λιβύη. Οι Σιίτες στο Ιράν πέρασαν από το Χομεϊνί σε πιο μετριοπαθείς Αγιατολλάχ. Ο Χουσεϊν στο Ιράκ παραμένει πάντα κυνικός. Πάνω από το Ισλάμ είναι ο στρατός του. Οι Κούρδοι κρατούν τη ταυτότητα τους εκτός έδρας. Σιίτες στη Σουννίτικη Τουρκία, σουννίτες στις σιίτικες πλευρές του Ιράκ και του Ιράν.

Στο Αφχανιστάν το δείγμα των Ταλεμπάν έγινε διάσημο μέσα σε λίγες ημέρες. Μουλλάδες, συνελεύσεις κληρικών, μεσαιωνικές πρακτικές στις κοινωνικές τους συνήθειες. Οι Ταλεμπάν είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα ισλαμικού αναχρονισμού και αντιφάσεων στην εποχή του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Γι΄ αυτό και έχουν μια αξιοπρόσεκτη αυτοπεποίθηση στη δράση τους. Αυτή που προκύπτει από τη βαθειά πίστη στις δοξασίες τους, και επιβάλλει ένα καθεστώς απίστευτης άγνοιας για τις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου. Το φαινόμενο του ισλαμικού φονταμενταλισμού, βρίσκει έδαφος μέσα στην κοινωνική εξαθλίωση, μερικές φορές είναι το αυθεντικό παιδί τους. Εάν αυτό συνδυαστεί με το ισχυρό έλλειμμα δημοκρατίας σε πολλές μουσουλμανικές χώρες, τότε αυτό το μείγμα γίνεται εκρηκτικό. Η αντιπολιτευτική διάθεση ενσωματώνεται σε ακραίες ισλαμικές οργανώσεις με την ελπίδα ότι, έτσι, θα έχει κάποια νομιμοποίηση. Ορισμένες χώρες «εξαφάνισαν, κυριολεκτικά το πρόβλημα (π.χ. Αδελφοί Μουσουλμάνοι), αλλά ασφαλώς δεν το έλυσαν. Το μετέθεσαν για να εκραγεί σε επόμενο χρονικό στάδιο και ενδεχομένως και με άλλα μέσα. Το πλαίσιο της ακινησίας είναι σαφές. Κοινωνική εξαθλίωση, αυταρχικά καθεστώτα, διαρκές αδιέξοδο στο Μεσανατολικό. Τα τρία πόδια έχουν όνομα. Γι΄αυτό οι πρωτοβουλίες για το «άλλο Ισλάμ», πρέπει να είναι πολιτικές, και να προσβλέπουν σε σταδιακή βελτίωση της πολιτικής συνείδησης ανάμεσα στις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και το Ισλαμικό εκκρεμές.