Το σκάκι της Τουρκικής διπλωματίας.

Η τουρκική διπλωματία πέρασε μια σημαντική περίοδο με κύριο χαρακτηριστικό τη δυσκολία προσαρμογής της στις ανάγκες της νέας εποχής. Στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου κινήθηκε στο σχήμα «ανατολή-δύση» υπηρετώντας σε σαφήνεια την αμερικάνική πολιτική. Στη συνέχεια πέρασε μια περίοδο αδράνειας, συγχύσεων και αναζήτησης ρόλου. Η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ απετέλεσε κρίσιμο σημείο αυτοκριτικής για την τούρκικη διπλωματία, γεγονός που οδήγησε σε αναθεώρηση της διπλωματίας «τύπου Ετσεβίτ» από τον τότε Υπουργό Εξωτερικών Α. Γκιουλ σε σχέση με τις ευρωτουρκικές σχέσεις και το κυπριακό. Σήμερα με την απόκτηση του χρονοδιαγράμματος για την ένταξη στην ΕΕ το 2005 και την επισημοποίηση ενός κεντρικού πολιτικού στόχου, η τουρκική διπλωματία φαίνεται να αποκτά ένα νέο μομέντουμ προωθώντας νέα σχέδια για μια «ήπια δράση» στην εξωτερική της πολιτική. Αυτός ο επανασχεδιασμός συνδέεται με την παρουσία του δραστήριου Αλί Μπαμπατζάν στη θέση του Υπουργού Εξωτερικών. Η δυτική πορεία της Τουρκίας προχωρεί. Τα κεφάλαια στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις ανοίγουν, έστω μετ’ εμποδίων, αλλά φαίνεται πως αυτή η βραδύτητα μάλλον ικανοποιεί και την ίδια . Σήμερα η Άγκυρα αναπτύσσει πρωτοβουλίες, είναι παρούσα, κινείται ειδικά σε προβλήματα της γειτονιάς της.

Μια συνοπτική ανάλυση της δραστηριότητας του τουρκικού ΥΠΕΞ μπορεί να καταγράψει τα εξής βήματα ή και πρωτοβουλίες στη σημερινή συγκυρία:

Α) Στη Μ. Ανατολή είναι γνωστό ότι η Άγκυρα ενεργεί ως άτυπος μεσολαβητής ανάμεσα στη Συρία και το Ισραήλ. Έχουν γίνει πολλές και σημαντικές συναντήσεις ανάμεσα σε Δαμασκό και Τελ-Αβίβ με την ενεργητική παρουσία τούρκων διπλωματών, ενώ ο Α. Μπαμπατζάν πραγματοποίησε συναντήσεις κορυφής για το ίδιο θέμα.

Β) Η Τουρκία ενεργεί ως επίσημος συνομιλητής με την κυβέρνηση του Ιράν και προωθεί μια ιδιότυπη συνεργασία με μια χώρα που αποτελεί κορυφαίο αντίπαλο για σημαντικές χώρες της Δύσης.

Γ) Η τουρκική διπλωματία μετά την κρίση στον Καύκασο και την πολεμική σύγκρουση Γεωργίας-Ρωσίας, επιδιώκει την υπογραφή ενός συμφώνου με την ονομασία «Μηχανισμός της Καυκασίας». Στο Μηχανισμό αυτό επιδιώκεται να ενταχθούν οι πέντε χώρες του Καυκάσου (Τουρκία, Ρωσία, Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία) και έτσι να έρθουν πιο κοντά, ενώ σύμφωνα με τη δήλωση του τούρκου Υπουργού Εξωτερικών «θα μπορούσαν να συνδεθούν με κάποιο τρόπο με την ΕΕ και τον ΟΑΣΕ»(10/9).

Δ) Ο πρόεδρος Α. Γκιούλ αξιοποίησε τη «διπλωματία του ποδοσφαίρου» και παρακολούθησε στο Ερεβάν τον αγώνα ανάμεσα στις εθνικές ομάδες Αρμενίας-Τουρκίας (6 Σεπτεμβρίου), πραγματοποιώντας την πρώτη επίσκεψη τούρκου επισήμου στη Δημοκρατία της Αρμενίας. Αξιοποίησε την επίσκεψή του και στο περιθώριο του 0-3, υπέγραψε συμφωνία για εισαγωγή από την Τουρκία ηλεκτρικού ρεύματος από την Αρμενία.

Ε) Η Άγκυρα είναι συνεπής υποστηρικτής της «Παραευξείνιας Συνεργασίας» στην οποία λόγω γεωγραφικής θέσης δίνει τον πρώτο τόνο.

Είναι κανόνας στις διεθνείς σχέσεις η αξιοποίηση της δυνατότητας μιας χώρας να προωθεί ευρύτερης σημασίας επιδιώξεις, αυτές που συνδέονται με γενικότερα διεθνή συμφέροντα, όπως λ.χ. η σταθερότητα στον Καύκασο ή η αναζήτηση ενός ρόλου για τη Συρία που θα διευκόλυνε την συνολική προσπάθεια ειρήνευσης στη Μ. Ανατολή. Αυτό δείχνει μια ικανότητα στην αναζήτηση δυνατοτήτων για να είναι μια χώρα σημαντική, ένας περιφερειακός παίκτης στο διεθνές σκάκι. Η δράση συχνά παράγει αποτελέσματα (ρόλος, συνομιλητής των ισχυρών, προσφορά «καλών υπηρεσιών», συμβολή σε διεθνείς συμμαχίες για αναζήτηση λύσεων) . Η αδράνεια άλλων, συχνά, καλύπτεται από ρητορικές εξάρσεις, ενίοτε και επίκληση της διεθνούς συγκυρίας. Ωστόσο, αυτό που μετρά είναι το κατά πόσο μια χώρα αξιοποιεί τη γεωγραφία ή τη συγκυρία σχεδιάζοντας ευρύτερους διπλωματικούς στόχους…