Τόλμη και Γοητεία

Οι κόντρες έχουν μέλλον. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες τίθεται ως θεμελιακό ερώτημα, ενώ στην Ελλάδα μπήκε από το παράθυρο με αφορμή τις κινητοποιήσεις της Εκκλησίας σε σχέση με τις ταυτότητες. Πού είναι το έθνος μέσα στην Ε.Ε.; Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν; Η «ομοσπονδιακή Ευρώπη» θα πνίξει τα μικρά αριθμητικώς έθνη;

Οι συζητήσεις έχουν περιεχόμενο μόνο εάν κοιτάξουμε την παγκόσμια κίνηση των πραγμάτων. Τα ανοικτά σύνορα, η παγκοσμιοποίηση δημιουργούν νέες ανάγκες. Κανένα έθνος – κράτος από μόνο του ακόμα και τα πιο ισχυρά στην Ε.Ε., δε θα μπορέσουν να παίξουν κάποιο ρόλο, εάν δεν ενώσουν τις δυνάμεις τους. Αυτή η ενότητα των 15, ή των 21, πιέζει τις εθνικές ιδιαιτερότητες;

Το παράδειγμα της Ελλάδας είναι χαρακτηριστικό: για 20 χρόνια είναι μέλος της Ε.Ε., και ουδείς σώφρων πολίτης θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι αλλοιώθηκε η εθνική της ταυτότητα, ή ότι έχασε από το διαφορετικό της πλούτο. Το μωσαϊκό των 15 δεν έχει κανένα συμφέρον να μετεξελιχθεί σε μια άμορφη μάζα 400 εκατ., που θα φωνάζει «ζήτω η Ευρώπη», αλλά στην πράξη θα καταναλώνει τις αμερικάνικες πολιτιστικές λιχουδιές του τύπου «Τόλμη και Γοητεία». Η Ε.Ε., με όλες τις υπαρκτές αδυναμίες της, χρηματοδοτεί με μεγάλα χρηματικά ποσά, τη διαφορετικότητα, τις μεταφράσεις, τις μειονεκτούσες γλώσσες ακριβώς για να ζήσουν μέσα από την ενότητα και την πίεση των πιο ισχυρών. Τι θα γίνει, λοιπόν; Άσπρο ή μαύρο; Ως συνήθως τα διλήμματα οδηγούν σε δράματα και τα δράματα σε συγχύσεις. Τα έθνη όταν έχουν ρίζες, δεσμούς αιώνων με τον εαυτό τους, πλούτο ιδεών και κουλτούρας δεν έχουν κανένα φόβο μπροστά στις εξελίξεις. Έχουν αυτοπεποίθηση, δυναμισμό, είναι εξωστρεφή γιατί έχουν συναίσθηση της ιστορικής συγκυρίας. Ο Ελληνισμός από τα αρχαία χρόνια έως σήμερα, όταν άνοιξε τη ζωτικότητα του στη Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο, την Α. Μεσόγειο και τα Βαλκάνια, κατόρθωσε να γίνει κινητήρια δύναμη, ατμομηχανή εξελίξεων, παραγωγός ισχύος. Όσο, όμως, κλεινόταν στο καβούκι του και κατήγγελλε τους «κακούς», έχανε τη μια μάχη μετά την άλλη, παρέμενε στάσιμος, «δικαιωνόταν» επί χάρτου, αλλά η πραγματικότητα εξελισσόταν ερήμην του.

Γι’ αυτό οι σημερινές εξελίξεις δεν πρέπει να μας προκαλούν αισθήματα φόβου ή ανασφάλειας. Αντιθέτως: είναι μια νέα ευκαιρία για τα έθνη με δυναμισμό να παίξουν σε πιο ανοικτό γήπεδο. Και το ελληνικό έθνος έχει κάθε λόγο να ανοίξει τα φτερά του, γιατί έχει ισχυρό πολιτιστικό πλούτο, είναι – σε σχέση με τους 15 – μια πολιτιστική υπερδύναμη. Δεν καταναλώνει μηχανιστικά όπως άλλα ευρωπαϊκά έθνη, διαθέτει ισορροπίες, αντιστάσεις, φαντασία, πρωτοτυπία στο πολιτιστικό πεδίο. Όσο περισσότερο ανοίγει τις επαφές του, επιτυγχάνει το στόχο του. Διατηρώντας την εθνική του συνοχή, επηρεάζει τις εξελίξεις, συνδιαμορφώνει το μέλλον του με όρους ισοτιμίας.

Εφημερίδα, Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ, 1999