Τουρκικό σύνδρομο της περικύκλωσης

 Εξ απαλών ονύχων η γνώση και η πεποίθηση:

«ΜΑΘΗΤΗΣ: ο λαός μου είναι αμόρφωτος.

Μ.Α. ΜΠΙΡΑΝΤ: Τότε βλέπετε τον εαυτό σας, σαν την ασφάλεια της Τουρκίας.

ΜΑΘΗΤΗΣ: Φυσικά, είμαστε η εγγύηση του κράτους, όταν η πατρίδα μας περιτριγυρίζεται από τις τέσσερις της πλευρές από εχθρούς και στο εσωτερικό υπάρχουν άνθρωποι με αρρωστημένη σκέψη που περιμένουν την ευκαιρία.

Μ.Α. ΜΠΙΡΑΝΤ: Ποιος όμως σας έδωσε αυτό το καθήκον;» (Σ. Σολταρίδης: «Μαθήματα εθνικής ασφάλειας στα σχολεία της Τουρκίας», Κομοτηνή – 1987).

Η σημασία του πράγματος αυξάνεται, αν υπογραμμισθεί πως ο μαθητής τυγχάνει να είναι εκπαιδευόμενος σε Στρατιωτικό Λύκειο. Εκφράζει κατά τρόπο σαφή ιδέες που παράγει το νέο τουρκικό κράτος. Μια απ’ αυτές είναι το ιδεολόγημα περί περικύκλωσης του κράτους από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς που έχουν ως στόχο την ηρεμία και την ασφάλειά του.

ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Πώς το τουρκικό κράτος αντέδρασε όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θεώρησε κατά πλειοψηφία ως γενοκτονία την εξόντωση των Αρμενίων το 1915; Τα στοιχεία είναι από τον τύπο της εποχής (Ιούνιος ’87).

Ο Πρόεδρος Κενάν Εβρέν: «Η λογική πίσω από την απόφαση είναι οι «θρησκευτικές διακρίσεις των Χριστιανών… Όλη η προσπάθεια είναι για την ίδρυση Κομμουνιστικού κόμματος…».

Ο Πρωθυπουργός Τ. Οζάλ: «Οι άδικες κατηγορίες που περιλαμβάνονται στο κείμενο της απόφασης δείχνουν ποιοι είναι αυτοί που υποκινούν και παροτρύνουν τους Αρμενίους…».

 Ο υπουργός Εξωτερικών Βαχίτ Χαλέφογλου: «Η εικόνα που παρουσιάστηκε δείχνει τα παιχνίδια που ετοιμάζονται σε βάρος της Τουρκίας και ποιοι βρίσκονται πίσω απ’ αυτά…».

Οι δηλώσεις αυτές λένε κάτι πολύ τουρκικό: οι εχθροί της Τουρκίας συνωμοτούν, θέλουν να περικυκλώσουν το έθνος των Τούρκων^. Χριστιανοί ή Κομμουνιστές, υποκινητές ή σεναριογράφοι δεν έχουν άλλο τίποτα στο μυαλό τους, παρά να «στήνουν παιχνίδια εις βάρος της Τουρκίας». Δηλαδή είμαστε και εδώ θεατές ενός τρόπου ανάλυσης των γεγονότων που καλείται «συνωμοτική» ερμηνεία της Ιστορίας. Ότι δηλαδή τα γεγονότα και την Ιστορία γράφουν «συνωμοτούντες» άνθρωποι εις βάρος έντιμων συνανθρώπων τους.

Ασφαλώς μια επιχείρηση ερμηνείας της διεθνούς διάστασης αυτού του σύνδρομου περικύκλωσης έχει ενδιαφέρον έστω και με την μορφή ερωτημάτων.

α. Είναι προσπάθεια άμυνας του τουρκικού έθνους (μέσω ηγεσίας) απέναντι στα ιστορικά ανομήματα της ιστορικής του διοίκησης;

β. Είναι προσπάθεια δημιουργίας κλίματος συλλογικής ενοχής (ηγεσία – σύνολο) απέναντι σε κάτι που δεν είναι θέμα συνολικής ευθύνης (λ.χ. γενοκτονία των Αρμενίων);

γ. Είναι προσπάθεια συσπείρωσης των καταπιεσμένων τάξεων, κάτω από την «εθνική» ηγεσία που δέχεται πιέσεις εξ ονόματος της «εθνικής ευημερίας»;

ΚΛΙΜΑ ΕΝΤΟΣ

Αν το σύνδρομο της περικύκλωσης περπατήσει και μέσα στις σκέψεις και τις πεποιθήσεις των Τούρκων πολιτών, τότε θα πρέπει να τεθεί το ερώτημα: Ποιος φορέας ή σώμα εξουσίας έχει τις δυνατότητες ώστε να σταθεί εμπόδιο στις ξένες συνωμοσίες; Ποιο σύστημα ασφάλειας της (εθνικής) ζωής υπάρχει ώστε να μείνουν εκτός Τουρκίας οι φιλόδοξοι ιδεολόγοι της κύκλωσής της; Ο μαθητής στρατιωτικού Λυκείου στο διάλογό του με τον Μ.Α. Μπιράντ είναι αρκούντως διαφωτιστικός: «Είμαστε η εγγύηση του κράτους όταν αυτό περιτριγυρίζεται … από εχθρούς». Το σώμα των τούρκων αξιωματικών είναι η απάντηση σε κάθε ερώτημα. Οι ιστορικές εκκρεμότητες του τουρκικού κράτους (Αρμενικό, Κουρδικό, Κυπριακό, κ.ά) και η άρνηση του να συμβάλει σε διαδικασίες επίλυσής τους εκ των πραγμάτων δημιουργεί ανάγκες για απόκτηση εσωτερικών ερεισμάτων στήριξής του.  Το σώμα των αξιωματικών μεταβάλλεται σε αστυνομικό επιθεωρητή μιας επιχείρησης ιστορικής αρετής για το τουρκικό κράτος. Επιχειρεί να «εξαγνίσει», την ιστορία και το έθνος, επομένως να το κάνει να αισθάνεται ισχυρό απέναντι στους ξένους. Τα αποτελέσματα τα προσδιορίζει με επιτυχία ο ξεχωριστός λατινοαμερικανός δημοσιογράφος Εντουάρτο Γκαλέανο: «Οι στρατιωτικοί θεσμοί είναι αυταρχικοί εξ ορισμού^. δεν αισθάνονται καλά με την αμφιβολία και πολύ λιγότερο με τη διαφωνία…».

Η ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

Ο Πρωθυπουργός της χώρας Τ. Οζάλ κατά τη διάρκεια προεκλογικής συγκέντρωσης (20 Αυγούστου ’87)  επιχειρεί να δώσει στοιχεία υπερηφάνειας για τον κόσμο της Τουρκίας: «Το γεγονός είναι ότι η Τουρκία είναι ισχυρή. Η Τουρκία σήμερα είναι μια χώρα με ισχύ 52 εκατομμυρίων, αλλά θα πρέπει να γίνει και ισχυρή από οικονομική όψη. Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να είναι ισχυρές και οι ένοπλες δυνάμεις;». Μπροστά σ’ αυτή την αλαζονεία των αριθμών, έρχονται σαν επικουρική στήριξη (στα ιδεολογήματα περί «περικύκλωσης») και στοιχεία ευρείας κατανάλωσης. Σε προκηρύξεις που έριξαν στρατιωτικά ελικόπτερα στην Ν.Α. Τουρκία (Μάρτιος ’86) γίνονται αναφορές κατά των διαμελιστών (Κούρδων): «Πατριώτη κοίταξε τι σε προστάζει η μεγάλη Ισλαμική Θρησκεία. Ενάντια σ’ αυτούς που σας πολεμούν, πολεμήστε κι εσείς στο δρόμο του Αλλάχ. Ο Αλλάχ δεν αγαπά τους επιτιθέμενους (Κοράνι, κεφ. Μπακάρα, εδάφιο: 190). Πατριώτη, τα μέλη των διαμελιστικών οργανώσεων ζητούν να σε αποκόψουν από τις ιερές σου αξίες: τη θρησκεία, τα παιδιά, τη γυναίκα, την πατρίδα τη σημαία, το ήθος σου…» (εφ/δα το Ποντίκι, Αθήνα,  30 Ιανουαρίου ’87).

Στη σφαίρα των ιδεών ευρείας κατανάλωσης υπάρχουν τα ρητά: «Ο τούρκος δεν έχει άλλο φίλο, εκτός του τούρκου» ή «οι τούρκοι δημιουργήθηκαν για τις δύσκολες προτάσεις».  Σκέψεις, βέβαια, που σε πολλά έθνη καταγράφονται μόνο που εδώ στην τουρκική περίπτωση – και συνδυαζόμενα με το σύνδρομο της περικύκλωσης αποκτούν ένα ιδιαίτερα σημαντικό αποτέλεσμα. Ο τουρκοκύπριος καθηγητής Ασέλ Σοϊκάρα, προσδιορίζει εν μέρει το φαινόμενο. «Δεν κάνει κανείς παπούτσια από το δέρμα χοίρου, έτσι δεν γίνεται κανείς φίλος με τους γκιαούρηδες… (εφημερίδα «ο Φιλελεύθερος» 18 Ιανουαρίου 1986). Ο καθηγητής Νεοκλής Σαρρής σημείωνε πως «οι ρίζες των εθνικών στερεοτύπων βρίσκονται στην περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας…» (περιοδικό «τα Τετράδια»,  συνέντευξη, Απρίλιος ’83).

Όλο αυτό το σκηνικό της Χίμαιρας (ιδεολόγημα περικύκλωσης) δεν είναι προϊόν της ελεύθερης θέλησης του τουρκικού λαού αλλά είναι βούληση των αυταρχικών μορφών διακυβέρνησης που του έχουν επιβληθεί. Αυτό ακριβώς σημειώνουν με εντυπωσιακό θάρρος 13 χιλιάδες τούρκοι με τις υπογραφές του – ανώνυμοι και επώνυμοι ελεύθεροι πολίτες σε ανελεύθερο καθεστώς. Μεταξύ των δευτέρων ο καθηγητής Φεχμί Γιαβούζ και ο συγγραφέας Αζίζ Νεσίν.

 Καταθέτουν την έγγραφη διαμαρτυρία τους: «Το οικονομικό αυτό καθεστώς που είναι σε βάρος της πατρίδας και της χώρας μας σίγουρα θα αλλάξει. Και σίγουρα ο λαός θα υπερπηδήσει τα εμπόδια που βρίσκονται μπροστά στα οικονομικά – δημοκρατικά δικαιώματα και τις ελευθερίες, συνειδητά και με τη δική του δύναμη. Γνωρίζει ότι πρώτος όρος γι’ αυτό είναι  εμπέδωση μιας δημοκρατίας στην οποία αναπτύσσονται συνεχώς τα δικαιώματα και οι ελευθερίες. Σ’ όλο τον κόσμο οι λαοί έχουν δημιουργήσει την έντιμη ιστορία της ανθρωπότητας. Και στη χώρα μας θα τη δημιουργήσει ο ίδιος ο λαός. Κανείς δεν πρέπει να έχε αμφιβολία γι’ αυτό… («Ποντίκι», 15 Μαϊου 1987).