Τρεις φορές πρόσφυγες

Κατά παράξενο τρόπο, φώτα της δημοσιότητας γύρισαν στους πρόσφυγες και την εκκρεμότητα με ότι ονομάζουμε προσφυγικό. Η σύμπτωση βοήθησε: οι κάτοχοι αξιογράφων παίρνουν υποσχέσεις για αποζημιώσεις, οι κουρεμένοι καταθέτες του 2013 συζητείται να  πάρουν αντιστάθμισμα. Το ερώτημα έρχεται αβίαστα: πώς όλοι οι άλλοι κερδίζουν κάποια οφέλη, και οι πρόσφυγες όχι;  Συνεπώς κάτι πρέπει να γίνει!

Αν δεν είναι πλέον πολύ αργά, βρίσκω το θέμα να ανήκει στον σκληρό πυρήνα της πολιτικής, γιατί δεν είναι εύκολο να είσαι τρεις φορές πρόσφυγας:

Πρώτη φορά, η οργάνωση και ο στόχος, δεύτερη φορά, ο ιδιοτελής κομματισμός, και τρίτη φορά,  η πλήρης απουσία και η παγερή σιωπή!

Πρώτη φορά πρόσφυγας: αμέσως μετά την εισβολή, το προσφυγικό κίνημα εξ ορισμού σήμαινε κινητοποίηση, συμβολή στη διαπραπραγματευτική διαδικασία, συστηματική οργάνωση για να εκφράσει τη θέληση για επίλυση και επιστροφή. Οι πρόσφυγες θα έπρεπε να είναι ο κατ’ εξοχήν χώρος έκφρασης της διπλωματίας των μαζικών φορέων. Το πολιτικό πλαίσιο του αιτήματος για επίλυση καθορίστηκε από την πολιτική ηγεσία το 1977, εγκρίθηκε από αλλεπάλληλα ψηφίσματα του ΟΗΕ και απέκτησε περισσότερη ύλη με τις ομόφωνες αποφάσεις Εθνικού Συμβουλίου τον Ιανουάριο του 1989 επί προεδρίας Βασιλείου.

Δεύτερη φορά πρόσφυγας: το πιο πάνω πλαίσιο ηττήθηκε κατά κράτος από τον ιδιοτελή κομματισμό και τον πλήρη έλεγχο κάθε κίνησης στο επίπεδο της Παγκύπριας Ένωσης Προσφύγων.  Έτσι η ΠΕΠ εξελίχθηκε από παρεμβατική Ένωση στα πρώτα χρόνια μετά την εισβολή, σε εικονική ένωση, εξαντλώντας τη δράση της στις μικροδιευθετήσεις στους συνοικισμούς και τις αυτοστεγάσεις, ώστε «οι δικοί μας να πάρουν πρώτοι και γρήγορα σπίτι». Ο ασφυκτικός έλεγχος της ΠΕΠ και των επαρχιακών της γραφείων (τουλάχιστον από δύο κόμματα)  υπήρξε τόσο ισχυρός ώστε από την πολλή ασφυξία έσβησε ως πολιτική αξία. Δεν υπάρχει εδώ και χρόνια, άρα δεν έχει τη θέση που της αρμόζει στη δημόσια συζήτηση, καθώς μη έχοντας πολιτική βαρύτητα και αν ακόμα μιλήσει μάλλον θα προκαλέσει θυμηδία. Ποιος γνωρίζει αν υπάρχει ΠΕΠ; Ποιος αναγνωρίζει αν υπάρχει πρόεδρος και Επιτροπή;

Τρίτη φορά πρόσφυγας: με το έλλειμα ηγεσίας στους πρόσφυγες, τα αλλεπάλληλα προβλήματα και τελικά στην παγερή σιωπή! Η ηγεσία (και όταν υπήρχε) ήταν δοτή, προϊόν κομματικής αλχημείας, άρα δεν μπορούσε να εκφράσει τις αγωνίες, ή τις διεκδικήσεις των προσφύγων. Μια δοτή ηγεσία δεν μπορούσε να εμπνεύσει τους πρόσφυγες. Τι θα μπορούσε να γίνει;

Πρώτο, η ΠΕΠ να παραμένει σταθερός πρωταγωνιστής σε ανοικτές, μαζικές εκδηλώσεις υπέρ της επίλυσης, ανεξάρτητα και πέρα από τον εκάστοτε πρόεδρο. Με τη μαζικότητά της δράσης της, με την επιρροή της να επηρεάζει τα κέντρα στα οποία λαμβάνονται αποφάσεις, ώστε να διεκδικεί λύση με συνέπεια και θάρρος.

Δεύτερο, ταυτόχρονα, και μέχρι τη συνολική επίλυση του κυπριακού, διεκδίκηση μιας δικαιότερης κατανομής των βαρών που προέκυψαν από την εισβολή, δημιουργία «ταμείου εξισορρόπησης», ειδική φορολογία υπέρ αυτού του ταμείου από τα υπερκέρδη που προέκυψαν μέσα στις δεκαετίες από την αγοραπωλησία γης, μέτρα που θα συνέβαλλαν στην αίσθηση ότι το κυπριακό αφορά ως ανοικτό πολιτικό μέγεθος όλους τους κυπρίους, άρα και η επίλυση αφορά ως στόχος, επίσης όλους.

Έτσι σήμερα όλα μοιάζουν «φυσιολογικά», δηλαδή το κίνημα των προσφύγων δεν υπάρχει στη δημόσια ατζέντα. Ο δημοσιογράφος Δ. Διονυσίου γράφει επ’ αυτού: «οι πρόσφυγες έχουν κυρίαρχο ηθικό δικαίωμα να είναι σίγουροι ότι οι πολιτικοί αυτής της χώρας διαπραγματεύονται το Κυπριακό με βάση τα συμφέροντα όλων των Κυπρίων και όχι μόνο με βάση τα συμφέροντα μιας κλίκας συμφεροντολόγων που λυμαίνονται την Κύπρο μετά το 1974. Μιλώ για όλους αυτούς που δήθεν επιτέλεσαν το οικονομικό θαύμα της Κύπρου, που μας οδήγησαν από φούσκα σε φούσκα (Χρηματιστήριο, αξία της γης, ουρανοξύστες και διαβατήρια), από κούρεμα σε κούρεμα σε κούρεμα, οδηγώντας στη φτωχοποίηση μετά τους πρόσφυγες και ολόκληρο τον κυπριακό λαό. Σχεδόν κανένας από αυτούς δεν θέλει λύση του Κυπριακού σήμερα, γιατί έμαθαν να κάνουν τις δουλειές τους μόνοι τους….οι πρόσφυγες οφείλουν να αναδειχθούν στην ήρεμη εκείνη πολιτική και ηθική δύναμη μέσα από τα σωματεία τους, για να μπορέσουν να αρθρώσουν έναν σοβαρό λόγο στο Κυπριακό. Μια σωστή λύση θα δώσει απάντηση  στα δίκαια αιτήματά τους. Να αποδοθεί κοινωνική δικαιοσύνη, για να σταματήσουν οι πρόσφυγες να επιχορηγούν τα τεράστια συμφέροντα που έχουν δημιουργηθεί στη Λεμεσό, την Πάφο και στην Αγία Νάπα. Φτάσαμε στο σημείο οι Αγιαναπίτες να μην θέλουν, λέει, να ανοίξει το οδόφραγμα της Δερύνειας γιατί χάνουν τουρίστες. Σκεφτείτε τι θα γίνει αν ανοίξει το Βαρώσι» (εφ. «Πολίτης» 26 Νοεμβρίου)

Σήμερα ο τεμαχισμός του κυπριακού σε χίλια κομμάτια οφείλεται, κατά ένα μέρος,  στην αδυναμία των προσφύγων να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να ασκήσουν πολιτική πίεση και να καθοδηγήσουν δραστηριότητες με στόχο την επίλυση του κυπριακού. Τι έκανε η ΠΕΠ πριν ή μετά το Κρανς Μοντάνα; Πού ήταν η ΠΕΠ πριν ή μετά τη Γενεύη; Τι έκανε η ΠΕΠ πριν ή μετά το Μοντ Πελεράν;

Κανένα προσφυγικό σώμα δεν είναι σε θέση να βγει μπροστά και να πει ποιες είναι οι προτεραιότητες μιας κοινωνίας με τα δικά μας χαρακτηριστικά. Λοιπόν, αν δεν έχεις κατεύθυνση, αν, κυρίως,  δεν κατακτήσεις με το σπαθί σου ισχυρή θέση στο δημόσιο διάλογο, στο τέλος, νομοτελειακά θα κυριαρχήσουν οι λογικές που εκφράζουν οι κάτοχοι των αξιογράφων. Αν το προσφυγικό δεν πρωταγωνιστεί, αν δεν κατακτά τη μερίδα του λέντος στην καθημερινή επικαιρότητα, δεν πρέπει να απορούμε γιατί είμαστε μια κοινωνία που δεν μπορεί να αξιολογήσει το κύριο, το πολιτικό, από το έλασσον ή το συντεχνιακό. Κάθε φορέας ή κίνημα, με τη δράση ή την αδράνειά του, ορίζει τις εξελίξεις και αξιολογείται εκ του αποτελέσματος!

Λάρκος Λάρκου