Τρία χρόνια παρέα με την τρόικα

Η Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ Κ. Λαγκάρτ ομιλεί: «έλαβα μια επιστολή από τον κ. Χάρη Γεωργιάδη, τον υπουργό Οικονομικών της Κύπρου, με την οποία με ενημερώνει για την απόφαση της κυβέρνησής για τον τερματισμό της διευθέτησης του διευρυμένου πιστοδοτικού μηχανισμού (Extended Fund Facility, EFF) από την 7η Μαρτίου 2016. Θα ήθελα να συγχαρώ τον λαό και την κυβέρνηση της Κύπρου για τα επιτεύγματά τους στο πλαίσιο του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής, το οποίο είχε αποτέλεσμα μια εντυπωσιακή αντιστροφή της πορείας της οικονομίας τα τελευταία τρία χρόνια. Η Κύπρος κατέγραψε ανάπτυξη με ρυθμό 1,5% του ΑΕΠ, ανέκτησε την πρόσβαση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές και δημοπράτησε επιτυχώς ομόλογα εκφρασμένα σε ευρώ τους τελευταίους 21 μήνες. Το τραπεζικό σύστημα είναι πλέον πολύ πιο στέρεο και η διευθέτηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων επιταχύνεται, δημιουργώντας περιθώριο για πιο παραγωγικό δανεισμό. Η δημοσιονομική θέση αποκαταστάθηκε σε ένα πιο βιώσιμο δρόμο, ενώ το δημόσιο χρέος κινείται τώρα σταθερά πτωτικά».

Αναμφίβολα η είδηση αυτή είναι πολύ σημαντική καθώς η κυπριακή οικονομία γυρίζει σελίδα. Ιρλανδία, Πορτογαλία, Κύπρος δείχνουν ότι, κάτω από προϋποθέσεις, η επιστροφή στις αγορές είναι εφικτή. Η αλλαγή σελίδας στην Κύπρο επιβάλλει να δούμε ξανά τη συνολική πορεία μας. Τι έγινε, τι αποφύγαμε να κάνουμε, τι μπορούμε να κάνουμε για να δώσουμε αναπτυξιακή δυναμική στην κυπριακή οικονομία.

Α. Η αδυναμία πρόβλεψης των εξελίξεων, η αδυναμία να λάβουμε έγκαιρα αποφάσεις, το παιχνίδι με το χρόνο, η αντικατάσταση της πραγματικής πολιτικής με την αναβλητικότητα, έχουν τεράστιο κόστος. Η Κύπρος πληρώνει ακριβώς αυτά. Ο αρμόδιος Υπουργός Οικονομικών Χ. Σταυράκης, αντί να εισηγηθεί λύσεις, δήλωνε στη Βουλή ότι η κρίση δεν μας αφορά. Σήμερα σιωπά και κανένας δεν τον ερωτά οτιδήποτε. Πιθανώς να νομίζει ότι έτσι θα περάσει η μπόρα…

Β. Η καλή προετοιμασία, η επιμελής γνώση του εδάφους, οι διαβουλεύσεις με όσους παράγουν πολιτική πριν τις συναντήσεις Κορυφής, ή στο Eurogroup, είναι όσο ποτέ αναγκαία. Για παράδειγμα μερικά πρόσωπα γνώριζαν καλά τις πιθανές λύσεις τον Μάρτιο του 2013 και η κυπριακή κυβέρνηση θα μπορούσε να διαβουλευτεί μαζί τους πριν τη τελική απόφαση. Δεν το έπραξε και βρέθηκε προ εκπλήξεων. Συμπέρασμα: αν μια κυβέρνηση δεν έχει άμεση επαφή με το επιτελείο Ντράγκι, στο μέλλον να γνωρίζει ότι χωρίς αυτό δεν μπορείς να κάνεις καλή διαπραγμάτευση…

Γ. Αξιοποίηση της ειδικής γνώσης, έγκαιρη διαμόρφωση εναλλακτικών λύσεων. Όταν λ.χ. το ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης, επηρεάζει αριθμούς που ισοδυναμούν με το 20% του δικού σου ΑΕΠ, δεν ψηφίζεις μόνο. Ζητάς ανταλλάγματα και μόνο αφού τα λάβεις, εγκρίνεις το πρόγραμμα.

Δ. Ασφαλώς η κυπριακή κοινωνία επέδειξε ωριμότητα, τα κόμματα, τα συνδικάτα και οι κοινωνικοί εταίροι ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις μιας πολύ δύσκολης συγκυρίας. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, το πρόγραμμα απέδωσε γιατί πολλοί παράγοντες έδειξαν ότι είχαν επίγνωση της κρισιμότητας του διλήμματος του 2013.

Ε. Το εφαρμοσθέν πρόγραμμα στην Κύπρο απέδωσε όσα καταγράφει η Κ. Λακάρτ: «ο τραπεζικό σύστημα είναι πλέον πολύ πιο στέρεο και η διευθέτηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων επιταχύνεται. Το δημόσιο χρέος κινείται τώρα σταθερά πτωτικά». Τι έλειψε σε αυτό το διάστημα; Στη δική μου κρίση έλειψε η διαμόρφωση ενός προγράμματος μεταρρυθμίσεων, ένα πραγματικό «κυπριακό σχέδιο» για την ανάπτυξη.

Στ. Ειδικότερα παραδείγματα που δημιουργούν αναπτυξιακό ρυθμό: 1. μεταφορά εξουσιών στο κατώτερο επίπεδο -από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στους Υπουργούς, από του Υπουργούς στους Επάρχους, από τους Επάρχους στους Διευθυντές Τμημάτων. 2. αποφασιστική προώθηση μιας πολιτικής συνένωσης δήμων και κοινοτήτων, τα 34 δημαρχεία είναι πάρα πολλά! 3. τολμηρή αξιοποίηση της μεγάλης περιουσίας του δημοσίου και της χαλίτικης γης που για δεκαετίες παραμένουν ένας αδρανής αναπτυξιακός γίγαντας. 4. οι μεγάλες αλλαγές όπως αυτές με το ΓΕΣΥ που να μην εξαρτώνται μόνο από την ατομική επίδοση ενός Υπουργού Υγείας. 5 αποδοχή της αρχής ότι καμμιά χώρα δεν θα μπορέσει να περάσει σε βιώσιμη ανάπτυξη αν δεν μεταρρυθμίσει το εκπαιδευτικό της σύστημα.

Ζ. Η συζήτηση σχετικά με την CYTA και την ΑΗΚ έδειξε ότι όταν καθυστερεί μια αλλαγή, όλα γίνονται πιο πολύπλοκα. Η λύση δεν βρίσκεται στις εμπνεύσεις της τρόικας, αλλά στην υιοθέτηση από την κυβέρνηση και τις συντεχνίες της πολιτικής της μερικής μετοχοποίησης με το πλειοψηφικό πακέτο στο δημόσιο. Αυτή ήταν και είναι η πιο ενδεδειγμένη λύση στην κυπριακή περίπτωση, χαθήκαμε στη μετάφραση και σήμερα δεν βλέπω εύκολη διέξοδο στην πολυπλοκότητα λύσεων που δεν μπορούν να δώσουν δυναμική σε δύο σημαντικούς οργανισμούς.

Η Κύπρος πέτυχε μια σημαντική αλλαγή, η έξοδος από το μνημόνιο είναι γεγονός. Ταυτόχρονα, να σκεφτούμε πάνω σε όλα τα άλλα που χρειάζονται να αλλάξουμε, να σκεφτούμε πόσα άλλα δεν πρέπει να επαναλάβουμε, και συνολικά να αντλήσουμε ένα ισχυρό μάθημα από την περιπέτεια με την τρόικα. Επιλογικά: είναι αναγκαία η διαμόρφωση ενός συνολικού σχεδίου για μεγάλες μεταρρυθμίσεις που θα καλύψουν την πραγματική οικονομία και θα δώσουν βάθος και αναπτυξιακό ρυθμό σε όλο το εύρος της. Ένα συνολικό αναπτυξιακό πρόγραμμα, σημαίνει, πρώτα, διαμόρφωσή του, μετά, διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους, ύστερα, αποφασιστικότητα και εποπτεία στην εφαρμογή του, και, οπωσδήποτε συμμετοχή προσώπων που συμβολίζουν μια μεταρρύθμιση και κινητοποιούν μια δυναμική. Μεταρρυθμιστική πολιτική σημαίνει σχέδιο, κοινωνική συμμετοχή, επικοινωνιακή υποστήριξη και πρόσωπα που θα την εκφράσουν στις βασικές της κατευθύνσεις.