“Ύμνος και θρήνος”. Για την Κύπρο;

Η ιστορική διαδρομή της Κύπρου προσφέρει κάθε τόσο την ευκαιρία να κάνουμε αναφορές στο χθες, δίνει αφορμές για να δουλέψει η μνήμη, η δέσμευση με τα παρελθοντικά γεγονότα. Αυτό για ένα μέρος όπως η Κύπρος αποτελεί μια αναπόφευκτη διαδικασία. Είναι όμως η πλήρης απάντηση στα δεδομένα; Αν διαβάσει κανείς τις κυριακάτικες ομιλίες στα μνηνόσυνα –ειδικά αυτά σε επετειακές αναφορές- σε όλη την ελεύθερη Κύπρο, θα διαπιστώσει ότι εξελισσόμαστε σε μια κοινωνία με τις κεραίες της στραμμένες στο χθες. Υπουργοί, βουλευτές, παράγοντες, κυριολεκτικά γυρίζουν όλη την Κύπρο για να εκφωνήσουν ομιλίες, να υμνήσουν ήρωες, να αναφερθούν στο μεγαλείο των πράξεών τους. Βλέπω ότι και οι τ/κ ακολουθούν τις πρακτικές που τους δεσμεύουν με το παρελθόν: στις 8 Αυγούστου, 2000 τ/κ μετέβησαν με λεωφορεία στα Κόκκινα για να κάνουν εκδήλωση για τις μάχες του 1964. Ο αριθμός είναι εκπληκτικός: ποια εκδήλωση που θα αφορούσε κάτι για το μέλλον θα κινητοποιούσε αντίστοιχο αριθμό τ/κ;

Το πρόβλημα είναι σημαντικό γιατί όλα τα κόμματα συμμετέχουν στο παιχνίδι, όλα αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο τη λήξη «μνήμη». Το τελευταίο διάστημα τα πράγματα χειροτερεύουν: οι κομματικοί εκπρόσωποι αξιοποιούν το βήμα που υπάρχει σε κάποιο μνημόσυνο και το μετατρέπουν σε κομματικό βήμα, είτε να υμνήσουν μια γραμμή στο κυπριακό, είτε να επιτεθούν σε κάποια άλλη. Σταδιακά το πολιτικό θερμόμετρο ανεβαίνει και αυτό επηρεάζει ακόμα και τα μνημόσυνα! Οι αψιμαχίες είτε οργανωμένες, είτε της στιγμής, αυξάνονται και το εκκλησιαστικό βήμα τείνει να εξελιχθεί σε κομματικό φόρουμ. Εάν μετατρέψουμε και τα μνημόσυνα σε μικρα «εθνικά συμβούλια», τότε θα έχουμε και κάποιες ζητωκραυγές μέσα στις εκκλησίες. Εάν συνεχίσουμε έτσι, δεν θα είμαστε μακριά από αυτό.

Η πολιτική μας κουλτούρα περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό μας, τον μικροκομματισμό μας, γιατί αδυνατούμε να διαγράψουμε ιδέες για το αύριο, να δώσουμε ελπίδες, κίνητρα, δυνάμεις για το μέλλον. Η στασιμότητα εκφράζει την εικόνα μιας πραγματικότητας που αισθάνεται «άνετα» με το παρελθόν και «δυσκολεύεται» με το μέλλον. Το πρόβλημα, συνεπώς, έχει δύο διαστάσεις: πρώτο, η ποιότητα, οι κατευθύνσεις της μνήμης και, δεύτερο, η απαλλαγή από την μικροκομματική λογική και η ένταξή της σε ένα σχέδιο ελάχιστης συναίνεσης για το αύριο. Σε μια «πεπατημένη», δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Μπορούμε να θέσουμε ερωτήματα. Ίσως, κάτω από τις παρούσες συνθήκες, να είναι το πιο παραγωγικό βήμα. Έστω ένα βήμα.

Ο τίτλος του άρθρου ανήκει (ως παραλλαγή) στον ποιητή Γ. Ρίτσο. Μπορεί να αξιοποιηθεί;

Λάρκος Λάρκου