2004: Επιλογές στρατηγικής της Τουρκίας
Α. Η «παραδοσιακή» στρατηγική της Άγκυρας όπως αυτή εκδηλώθηκε σε Κοπεγχάγη και Χάγη δεν φαίνεται να είναι το καθοδηγητικό πλαίσιο πορείας για την Άγκυρα. Συνεχείς συσκέψεις, μικτές συναντήσεις στρατού- κυβέρνησης, συναντήσεις Ερντογάν – Τ/Κ πολιτικών,. Παρουσία Ρ. Ντεντκτάς στην Άγκυρα, σύνοδος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας (23/1/04) φαίνεται οδηγούν σε ορισμένες νέες αποφάσεις.
Β. Άμεσος στόχος είναι να μην είναι στην Άγκυρα όλο το κόστος από τυχόν νέα αποτυχία των συνομιλιών. Ακόμα και το «μισές» ευθύνες του αποδέχεται εφόσον αυτό ευνοεί την με ολιγότερο κόστος «υπέρβαση» της 1ης Μαϊου.
Γ. Τα βασικά κέντρα ισχύος στην Άγκυρα συμφωνούν να μην «κινηθεί» οτιδήποτε αξιόλογο στο Κυπριακό, εάν δεν διασφαλίσει η Τουρκία (προηγουμένως, ή ταυτόχρονα) χρονοδιάγραμμα για έναρξη ενταξιακών συνομιλιών με την Ε.Ε.
Κατά συνέπεια ο Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2004 είναι χρόνος κλειδί για τις εξελίξεις σε Κυπριακό και ευρωτουρκικές σχέσεις (Οκτώβρη, τελική έκθεση Προόδου για την Τουρκία από το επιτελείο Φερχόϊγκεν).
Δ. Τα βασικά στοιχεία συγκλίνουν σε μια νέα αξιολόγηση των επιλογών της Άγκυρας.
– Το χρονικό και πολιτικό πλαίσιο της λύσης στο Κυπριακό να συμβαδίζει κατά στάδια και εν παραλλήλω με την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας.
– Επιχείρηση για συμφωνία σε πλαίσιο λύσης στο Κυπριακό μέσα στο 2004. Διαπραγμάτευση για Σχέδιο Ανάν στη βάση των προτάσεων του τουρκικού ΥΠΕΞ και των «αντιπροτάσεων» του Γενικού Επιτελείου. Βασική επιδίωξη θα είναι η κατοχύρωση της περισσότερης διζωνικότητας με σκληρούς όρους για ασφάλεια / εγγυήσεις.
– Διασύνδεση Κυπριακού – ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας. Η Τουρκία θα κινηθεί στο σχέδιο «δίνω Κύπρο ,παίρνω ΕΕ» και εφαρμογή του κατά στάδια. Ενισχύεται αυτή η στροφή της Τουρκίας για λύση με την απουσία ισχυρών κινήτρων στην Ε.Ε. για περαιτέρω πίεση στην Άγκυρα, και έτσι η φόρμουλα να παράγει «διπλή πρόοδο» σχέδια και λύση, «σταδιακή ένταξη ολοκλήρωση του πρώτου»με ασφαλιστικές δικλείδες την σταδιακή απόσυρση του τουρκικού στρατού.
Ε. Στοιχεία που προωθούν τον νέο τουρκικό στόχο είναι:
– Μείωση της οροφής για τον αριθμό των Ε/Κ στο Τ/Κ «component state». Από 21% του Σχεδίου Ανάν στο 15%.
– Ισχυρότερη διζωνικότητα με «ευθυγράμμιση» της γραμμής στο έδαφος ανάμεσα στα δύο «συνιστώντα κράτη».
– Αύξηση του μίνιμουμ αριθμού στη Γερουσία για έγκριση νόμου από την Τ/Κ πλευρά. Από 10 στους 24 Τ/Κ γερουσιαστές που εισηγείται το σχέδιο Ανάν, να γίνει 13 στις 24 (50% συν 1).
– Επιμήκυνση χρόνου αποχώρησης του κατοχικού στρατού από 29 μήνες που εισηγείται το σχέδιο Ανάν σε 40 μήνες στη βάση νέων προτάσεων του Τουρκικού γενικού επιτελείου.
– Ισχυροποίηση της τουρκικής θέσης με επαφές κορυφής. Ερντογάν με Σρέντερ,
Πρόντι, Μπους, Ανάν. (Ιαν. 2004). Νέες χρήσεις της βάσης στο Ινσιρλίκ από τις ΗΠΑ. Συμφωνία Ισραήλ – Τουρκίας για αγορά νερού από το Ισραήλ (3% των αναγκών του σε νερό χρήση του νερού ως πολιτικού εργαλείου από την Τουρκία). Τουρκία – ισχυρή «πλατφόρμα»διακίνησης, ενεργειακών πηγών.
Στ. Αυτός ο «δίδυμος χειρισμός» (Κυπριακό – σχέσεις Τουρκίας /Ε.Ε) είναι για την Άγκυρα ασφαλέστερο εργαλείο για να εμποδίσει νέες αποτυχίες της στην Ε.Ε., θέτοντας το Κυπριακό στο επίπεδο του «αμυντικού /επιθετικού» εργαλείου της με την προώθηση της λύσης κατά στάδια.
Αυτή η νέα τουρκική θέση πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα. Είναι ένας νέος χειρισμός που πιθανώς να έχει τη στήριξη των ΗΠΑ, και ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών. Το σημαντικότερο είναι εάν θα υπάρχει μια πιο «ευνοική» τάση απέναντι σε Τουρκία από Ουάσιγκον και Βρυξέλλες ως μια θετική – υπό τις περιστάσεις – και στην οποία Λευκωσία και Αθήνα θα κληθούν να πάρουν οριστικές θέσεις μέσα στο προσεχές δίμηνο (αμέσως μετά τις βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα).
Ζ. Είναι μείζον στρατηγική στόχος για την Τουρκία η απόκτηση χρονοδιαγράμματος για ένταξη στην Ε.Ε. Κατά συνέπεια ο χρόνος πριν από το Δεκέμβριο του 2004 είναι ο πιο σημαντικός χρόνος για την Άγκυρα και προς αυτό το στόχο θα «υποταχθεί» και η διαχείρηση της επίλυσης του κυπριακού. Ο Τ. Ερντογάν κρινόμενος με πολιτικούς όρους από Ουάσιγκτον / Βερολίνο/ Παρίσι/ Λονδινο δεν θα αφεθεί με άδεια χέρια τον Δεκέμβριο. Είναι επιθυμία τους να κερδίσει επιπλέον πόντους απέναντι στο Γενικό Επιτελείο και τον Ρ. Ντενκτάς..