Ο χρόνος και οι ανατροπές

Ο χρόνος που λαμβάνεται μια απόφαση παίζει αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη του κυπριακού. Προηγούνται, η κατανόηση της πραγματικότητας, η πρόβλεψη για πιθανές εξελίξεις, οι εκτιμήσεις για κινήσεις που πιθανόν να επιλέξουν οι βασικοί παίκτες, ώστε η απόφαση να λαμβάνεται κάτω από τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Με αυτές τις προϋποθέσεις, το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα θα καθίσταται, έτσι, συγκριτικά, πιο επωφελές. Επισκοπούμενο θέμα οι εξελίξεις στο κλασσικό κυπριακό, τα ενεργειακά και οι ευρωτουρκικές σχέσεις.

Α. Δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι ο χρόνος ολοκλήρωσης της κοινής πρσπάθειας Αναστασιάδη-Ακιντζί μπορούσε να ήταν το 2016. Υπήρχε ισχυρή δυναμική. Ο ΟΗΕ (Μουν, Έιντε), η ΕΕ (Γιούνκερ, Βαν Νούφελ) και οι ΗΠΑ (Ομπάμα, Μπάιντεν) έδωσαν σημαντική ώθηση στη συνολική προσπάθεια. Ο Π. Βαν Νούφελ επέβλεπε ώστε οι συγκλίσεις να συνάδουν με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο. Σημειώνω ότι για πρώτη φορά στις διακοινοτικές συνομιλίες τ/κ ηγέτης αποδέχθηκε την κανονική συμμετοχή της ΕΕ, τόσο στις συνομιλίες, όσο και στις τρεις συνόδους για την Κύπρο. Στην κορυφή αυτής της διαδικασίας υπήρξε η πρωτοβουλία του ΓΓ του ΟΗΕ Α. Γκουτέρες να καταθέσει στις 30 Ιουνίου 2017 τις κατευθύνσεις του για ένα νέο πλαίσιο λύσης. Θεωρώ και τα έξι σημεία του Πλασίου ως πολύ σημαντικά, αλλά κρίνω ως πιο σημαντικά τα δύο πρώτα κεφάλαια, τα οποία έχουν ως εξής:

Σημείο 1: «Σχετικά με την Ασφάλεια, νομίζω ότι θα πρέπει να ξεκινήσουμε να αναγνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε ένα καινούριο σύστημα εγγυήσεων, όχι την συνέχιση του παλιού. Πιστεύω ότι χρειαζόμαστε τον τερματισμό του μονομερούς επεμβατικού δικαιώματος και της Συνθήκης Εγγυήσεως. Αυτή πρέπει να αντικατασταθεί από ένα στιβαρό σύστημα διασφαλίσεων: το οποίο να είναι πολυμερές/διεθνές με τη συμμετοχή αρκετών χωρών (διεθνής διάσταση). Οι εγγυήτριες δυνάμεις δεν μπορούν να εφαρμόσουν και να εποπτεύουν τους εαυτούς τους».

Σημείο 2: «Σχετικά με τα στρατεύματα, θα πρέπει να υπάρξει μια δραστική μείωση από την πρώτη ημέρα. Και μετά σε ένα χαμηλό αριθμό, αντίστοιχο με αυτό που προβλέπει η παλαιά Συνθήκη Συμμαχίας (χρονοδιάγραμμα για να φτάσουμε τα επίπεδα των στρατευμάτων του 1960 και μηχανισμός επιβεβαίωσης για να επιβλέπει, χρειάζεται να συμφωνηθεί). Σε ότι αφορά το θέμα της ύπαρξης ρήτρας λήξεως ισχύος (sunset clause), ή της ύπαρξης ρήτρας επανεξέτασης (review clause), αυτό είναι κάτι που πρέπει να συζητηθεί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο».

Αυτά τα σημεία, αποτελούν μια σημαντική επιτυχία όλης της Κύπρου, θέτουν το μέλλον του νησιού μέσα στην ευρωπαϊκή θεσμική λειτουργία με έναν πραγματικά σύγχρονο τρόπο. Αυτή η επιτυχία εγκαταλείφθηκε από τον Ν. Αναστασιάδη και στη θέση της μπήκε μια περιπλάνηση δύο ετών στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα. Το 2017 η διαδικασία ήταν κάτω από την εποπτεία του ΟΗΕ (Γκουτέρες) και της ΕΕ (Γιούνκερ). Σήμερα η ΕΕ απέχει και ο ΟΗΕ δουλεύει στο ναδίρ.

Β. Στα ζητήματα ενέργειας υπήρξε μια δυναμική που αντί να αξιοποιηθεί για να υποστηριχθεί ουσιωδώς η διαπραγμάτευση για την επίλυση, αντικαταστάθηκε με ευσεβείς πόθους, με τριμερείς συνααντήσεις και με διάφορες φανφάρες τύπου Λακκοτρύπη. Ο χρόνος υπήρξε ο κεντρικός παίκτης στο κυπριακό το 2017. Σήμερα αλλάζουν τα δεδομένα καθώς η διετία που πέρασε έπεισε πολλούς στο διεθνή στίβο ότι η ε/κ πλευρά δεν ενδιαφέρεται για λύση και, κυρίως, ότι πιστεύει πως εγκαταλείποντας τη διαδικασία λύσης, θα επιτύχει όλα τα άλλα όπως λ.χ. αξιοποίηση του φυσικού αερίου ή πιθανές συνέργειες με γειτονικά κράτη που θα την καθιστούσαν «οχυρό» της περιοχής. Η Λευκωσία επί δύο έτη έβαλε το κάρο μπροστά από το άλογο, και, δυστυχώς, οι συνέπειες είναι βαρύτατες (δύο πλοία της Τουρκίας επιχειρούν έρευνες, είτε στην Αοζ της («Φατίχ»), είτε στα χωρικά της ύδατα («Γιαβούζ»), ενώ δύο άλλα είναι καθ’ οδόν («Μπάρμπαρος», «Ορούκ Ρέις»).

Γ. Η Ευρωτουρκική Σχέση αποτελούσε κρίσιμης σημασίας εργαλείο πολιτικής με την αξιοποίηση του μέσω της «διπλωματίας των διασυνδέσεων». Σήμερα η συμφωνία της 5ης Οκτωβρίου 2005 δεν υφίσταται, καθώς νέοι συσχετισμοί σε χώρες-μέλη, και ο τρόπος αντιμετώπισης του κινήματος Γκουλέν από την τουρκική κυβέρνηση, οδήγησαν σε διαφοροποίηση της στάσης της ΕΕ.

Ένας «καταλύτης» έχει βαρύτητα όταν τον αξιοποιείς στον κατάλληλο χρόνο. Ο χρόνος δεν είναι εκεί, για οτιδήποτε και οποτεδήποτε. Έχει βαρύτητα όταν μπορείς να προβλέψεις τα στοιχειώδη και όταν είσαι σε θέση να πάρεις αποφάσεις.

Δ. Η σύγκριση δείχνει τις ανατροπές, τα προφανή του 2016/7 και αυτά του σήμερα. Ο χρόνος άλλαξε τα δεδομένα. Η ε/κ ηγεσία μη έχοντας πλέον καμμιά διεθνή συμμαχία και κανένα υποστηρικτή στη γραμματεία του ΟΗΕ, αποδέχεται εξ ανάγκης τις κινήσεις του ΟΗΕ. Ενδιαφέρεται για την έναρξη ενός ακόμα κύκλου συνομιλιών, αποφεύγοντας, ωστόσο, να μιλήσει για συνομιλίες «με την αίσθηση του επείγοντος», όπως ζητά ο ΓΓ και συμφωνεί μαζί του το ΣΑ του ΟΗΕ. Οι συζητήσεις για τους όρους αναφοράς μοιάζουν με έναν χιλιοπαιγμένο τακτικισμό: δεν συνιστά κανέναν όρον αναφοράς η παραπομπή σε συμφωνίες που έχουν υπογραφεί το 2014, ή η αναφορά σε συγκλίσεις που έχουν επιτευχθεί συν τω χρόνω, καθώς αυτές έχουν ήδη αξιοποιηθεί στην τελευταία «έκφραση» όλων των πιο πάνω με το «Πλαίσιο Γκουτέρες» το 2017.

Ο ε/κ ηγέτης επιδιώκει ακόμα μια φορά την καθυστέρηση της διαδικασίας, ώστε να εξαντλήσει και τη δεύτερη θητεία του χωρίς λύση δδο, και έτσι να αναδεικνύεται η υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων ως η «αναπόφευκτη διευθέτηση». Πρόκειται για μιαν ακόμα λανθασμένη εκτίμηση, πρώτο, γιατί ο Α. Γκουτέρες δεν είπε ακόμα την τελευταία του λέξη, δεύτερο, γιατί ο Ακιντζί διαθέτει σοβαρές πιθανότητες επανεκλογής το 2020, και, τρίτο, γιατί η Τουρκία στέλλει πλοία γύρω από την Κύπρο χωρίς καμμία πραγματική αντίδραση στον ορίζοντα….

Λάρκος Λάρκου