Ηγέτες και ηγέτες…
Οι αναφορές, η μνήμη, ο διάλογος για τον Γιάννο Κρανιδιώτη είναι αναγκαίος. Η εθνική απώλεια το επιβάλλει. Ταυτόχρονα αυτές οι αναφορές είναι και ένα τμήμα μιας ενδοσκόπησης, ενός προβληματισμού σε βάθος χρόνου, γιατί έτσι γινόμαστε καλύτεροι, έτσι κερδίζουμε πείρα, γνώσεις, κριτική ικανότητα. ,Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, το επιτελείο του Γ. Κρανιδιώτη στην Αθήνα σε συνεργασία με την κυπριακή γραφειοκρατία (βασικά το Γραφείο Προγραμματισμού) υλοποίησαν με επιτυχία το σχέδιο για την Τελωνειακή Ένωση Κύπρου – ΕΟΚ. Αυτό έγινε μέσα σε δύσκολο πολιτικό κλίμα (1987). Την επόμενη χρονιά είχαμε προεδρικές εκλογές. Όσοι υποψήφιοι ενδιαφέρονταν να κάνουν ανοίγματα στην τότε ηγεσία του ΑΚΕΛ – με σαφή άρνηση στις ευρωπαϊκές εξελίξεις – αντιμετώπισαν την Τελωνειακή Ένωση με μικρούς στόχους. Η ΠΕΟ με το περίφημο φίδι της, και από πίσω η ΔΕΟΚ, απλώς καταστροφολογούσαν…
Το 1990 ο Θ. Πάγκαλος και ο Γ. Κρανιδιώτης ήρθαν στη Λευκωσία. Σε ομιλία τους σε ανοικτή συγκέντρωση στελεχών του Σ.Κ. ΕΔΕΚ (οίκημα ΔΕΟΚ) προσπάθησαν να πείσουν για το αυτονόητο. Να μην κάνει και η ΕΔΕΚ τα λάθη που έκανε το ΠΑΣΟΚ στην προ του 1981 αντιεοκική ρητορεία του…
Το 1995 η περίφημη συμφωνία της 6ης Μαρτίου (Τ.Ε. Τουρκίας – Ε.Ε. και η Κύπρος χρονοδιάγραμμα για έναρξη ενταξιακών συνομιλιών) δεν έτυχε υποστήριξης από τις κατεστημένες κομματικές ηγεσίες.
Τα τρία δείγματα είναι χάριν της ιστορική τεκμηρίωσης, για να αναδειχθεί το πρωτεύον. Ο Γιάννος Κρανιδιώτης υπήρξε πρωτοπόρος στον πολιτικό σχεδιασμό, τολμηρός σε όσα πίστευε, επίμονος σε όσα υπηρετούσαν το εθνικό συμφέρον. Δεν έκανε πίσω, επειδή στη Λευκωσία για άλλα πίεζαν ή για άλλα πήγαιναν (π.χ. Αδέσμευτοι). Θα μπορούσε τότε να επιλέξει τον εύκολο δρόμο, ως φέρελπις πολιτικός. Εκείνος διάλεξε να πολιτευτεί στα δύσκολα, τα (τότε) μη δημοφιλή, να δημιουργήσει στο πολυσύνθετο μωσαϊκό των Βρυξελλών, ένα σοβαρό δρόμο για το μέλλον της Κύπρου. Η εκτίμηση που τύγχανε στο διεθνή στίβο έχει τη δική της εξήγηση: δεν θεωρούσε ότι ήταν αυτονόητη υποχρέωση των ξένων να έχουν το κυπριακό στο μαξιλάρι τους. Δεν κούραζε τους συνομιλητές του με αναφορές μόνο στην «ελληνική ιδιαιτερότητα». Επιχειρούσε να δημιουργήσει πάνω στην παραγωγική σχολή των κοινών συμφερόντων, της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, των ισορροπιών που αλλάζουν το πεπρωμένο των λαών. Το 1995 (6/3) είναι καταγεγραμμένο ως το πιο σημαντικό έτος στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας μετά το 1974. Αυτή η εξέλιξη είναι η μόνη, χειροπιαστή, και βέβαιη κίνηση προς τα εμπρός. Αλλάζει τις στρατηγικές ισορροπίες στο κυπριακό, είναι κατά τη φράση του Γιάννου Κρανιδιώτη ο «καταλύτης» για τις εξελίξεις που θα έρθουν.
Αυτό κάνει τη διαφορά, εδώ ξεχωρίζουν οι πολιτικοί της ρουτίνας από τους πολιτικούς της μεταρρυθμιστικής δημιουργίας. Εδώ ξεχωρίζουν οι ηγέτες από τους πραματευτές της πολιτικής. Η ιστορία ενδιαφέρεται και για τις μικρές αρνήσεις. Κυρίως, όμως, ενδιαφέρεται για τις λεωφόρους των θετικών πράξεων, των σχεδίων που έφεραν αποτελέσματα, των έργων που είχαν μέσα τους όραμα, ήθος, εργατικότητα, πάθος.
Σε αυτές τις λεωφόρους που θα έρθουν, ιδιαίτερα η νέα γενιά της Κύπρου, έχει μπροστά της ένα δημιουργικό παράδειγμα για το δικό της μέλλον. Σε μια εποχή όπου οι εκπτώσεις έχουν συχνά ζήτηση, η δράση του Γιάννου Κρανιδιώτη είναι μια άλλη πρόταση πορείας. Καθώς η Κύπρος θα μπαίνει στην ευρωπαϊκή οικογένεια, η μνήμη του θα είναι ισχυρή. Ο πρωταγωνιστής θα είναι απών, αλλά όλοι θα γνωρίζουμε πως εκείνος έγραψε ιστορία…
Εφημερίδα, ΣΗΜΕΡΙΝΗ, 1999