Τρία Ευρωτουρκικά σενάρια.

Οι εξελίξεις είναι σημαντικές και η αγνόησή τους δεν συνιστά σώφρονα πολιτική στάση. Ο γάλλος πρόεδρος Ν. Σαρκοζί μιλώντας στο συνέδριο του κόμματός του «Ένωση για το Λαϊκό Κίνημα» (UMP) στις 5 Φεβρουαρίου 2008 υποστήριξε ότι η Τουρκία μπορεί να συνδεθεί με την ΕΕ με μία «Προνομιακή Εταιρική Σχέση». Και συμπλήρωσε: «Θέλω να είμαι φίλος της Τουρκίας αλλά δηλώνω ότι η Τουρκία δεν έχει τη θέση της στην Ευρώπη, πολύ απλά επειδή εκτείνεται στη Μικρά Ασία… όλα τα γειτονικά προς την Ευρώπη κράτη, δεν έχουν τον προορισμό να εισέλθουν στην ΕΕ. Αν διευρύνουμε την ΕΕ επ’ αόριστον, τότε θα σκοτώσουμε την πολιτική Ευρώπη».

Στο ίδιο συνέδριο η γερμανίδα καγκελάριος ‘Ανγκελα Μέρκελ σημείωσε ότι τα δύο κόμματα – το UMP και το δικό της, η Ένωση των Χριστιανοδημοκρατών (CDU)- συμφωνούν στο γεγονός ότι «θέλουν να προτείνουν στην Τουρκία μία Προνομιακή Εταιρική Σχέση και όχι μία ισότιμη ένταξη».

Ο τέως πρωθυπουργός της Ελλάδας Κώστας Σημίτης σε ομιλία του στο Κέμπριτζ στις 7 Φεβρουαρίου 2008 διατύπωσε την άποψη ότι «η καλύτερη λύση είναι το πλαίσιο των Ειδικών Σχέσεων με την Τουρκία και μέσα από τις ειδικές σχέσεις και η Ελλάδα μπορεί να λύσει μερικά από τα προβλήματά της στη Νοτιοανατολική Ευρώπη».

Οι ειδήσεις αυτές σηματοδοτούν μια πιο σαφή προσπάθεια ώστε το ευρωτουρκικό ζήτημα να τεθεί πάνω σε μια νέα βάση. Εκτιμώ ότι η συζήτηση δεν θα κλείσει συντομα. Προέχει η επιλογή/εκλογή νέας ηγεσίας (Πρόεδρος ΕΕ, Πρόεδρος Επιτροπής, Ύπατος Εκπρόσωπος για την Εξωτερική Πολιτική/Άμυνα).

Προέχει επίσης η επικύρωση της Νέας Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης από τα κράτη μέλη ώστε μέσα στο 2009 να τεθεί σε εφαρμογή.

Στη συνέχεια, μάλλον το 2010, ίσως να τεθεί προς συζήτηση το θέμα που αφορά μια νέα συνεννόηση με την Τουρκία υπό το φως των δεδομένων που η τότε συγκυρία θα έχει διαμορφώσει. Σήμερα διαμορφώνονται νέοι συσχετισμοί που επαναφέρουν στη μνήμη μας τα κείμενα της 3ης Οκτωβρίου 2005.

Στην τότε συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας (παράγραφος 7) με το οποίο αρχίζουν οι ενταξιακές συνομιλίες σημειώνεται «η δυνατότητα της Ένωσης να απορροφήσει την Τουρκία με παράλληλη διατήρηση της δυναμικής της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης… στόχος η ένταξη, αλλά οι διαπραγματεύσεις είναι ανοικτού τέλους και δεν μπορεί να δοθεί προηγούμενη εγγύηση για την έκβασή τους…μπορεί να εξετασθεί η χρήση μακρών μεταβατικών περιόδων, εξαιρέσεων, ειδικών διευθετήσεων ή μόνιμων ρητρών διασφάλισης, δηλαδή ρητρών που είναι μονίμως διαθέσιμες ως βάση για τη λήψη μέτρων διασφάλισης…»

Το κείμενο αυτό βοηθά στο να προγεγγίσουμε με υποθέσεις εργασίας το όλο ζήτημα. Σε τρία σενάρια:

Σενάριο πρώτο,

Καθώς θα εξελίσσεται η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, να αναζητηθεί μέσα από αυτά τα διπλωματικώς ασαφή ή κείμενα διπλής ανάγνωσης, μια νέα ερμηνεία της Συμφωνίας της 3ης Οκτωβρίου 2005. Έτσι να υπάρχει μια «διαρκής διαπραγμάτευση» καθώς η ΕΕ δεν θα μπορεί να «απορροφήσει» νέες χώρες. Οι ευρωεκλογές του 2009 αποτελούν ένα σημαντικό τεστ που μπορεί να αποτυπώσει την έκταση της συνέχειας ή της αλλαγής σε βασικές χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Σκανδιναβικές Χώρες). Η κοινή γνώμη, μεταξύ άλλων, θα δώσει το δικό της «σήμα» και γι’ αυτό το ζήτημα.

Σενάριο δεύτερο,

Το σχετικά αισιόδοξο για την Τουρκία. Να συνεχίσει δηλαδή η Τουρκία την προσπάθεια «ανοικτού τέλος». Εάν η Τουρκία βελτιώσει τους ρυθμούς της ενταξιακής προσαρμογής της, πιθανώς να οδηγηθούν τα πράγματα στη δημιουργία μιας «Σχέσης Μερικής Συμμετοχής». Να αναζητηθούν πυλώνες συμμετοχής της στην ΕΕ (π.χ. οικονομία, ανάπτυξη, ασφάλεια), και πυλώνες μη συμμετοχής της (π.χ. εκλογές για ευρωκοινοβούλιο). Η ΕΕ ιστορικά έχει διακριθεί στον τομέα της δημιουργίας νέων λύσεων που να ικανοποιούν τις διάφορες απόψεις…

Σενάριο τρίτο,

Η συζήτηση αφορά συχνά την στάση της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία.Το ανάποδο έχει και αυτό τις δικές του πιθανότητες: η κυβέρνηση Ερτνογάν αυτή την περίοδο επιλέγει την τακτική της «ήσσονος προσαρμογής», η κόπωση είναι εμφανής. Είναι πιθανόν εάν βρεθεί κάτω από υπερβολική «πίεση», να ζητήσει εκείνη την Ειδική Σχέση, προωθώντας ένα σενάριο που ικανοποιεί το σύστημα εξουσίας στη χώρα με αποδοχή του ενός σκέλους της πορείας (λ.χ. συμφωνία στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις) και απόρριψης του άλλου σκέλους (εκδημοκρατισμός, ελευθερία γνώμης/έκφρασης), αφήνοντας τα δύσκολα σε επόμενη πολιτική περίοδο…