Το ανατολικό τόξο σε δράση

Είναι ιστορικά βεβαιωμένο πως σε σκληρές περιόδους πολλές κοινωνίες αναπτύσσουν μια αμυντική συμπεριφορά, μια ισχυροποίηση αντανακλαστικών που ενδυναμώνουν το αίσθημα της συντήρησης και της αντοχής στο χρόνο. Συχνά αυτή η πρακτική παρέχει το έδαφος για κατασκευή ανεδαφικών «οραμάτων», που συχνά τρέφονται από την ανορθολογική σκέψη, τους ευσεβείς πόθους, διανθισμένους με δοξασίες προερχόμενες από το «ανατολικό τόξο». Η Κύπρος, για λόγους που συνδέονται με τη γεωγραφική της θέση, την παντοδύναμη επικυριαρχία που επέβαλλε στο δημόσιο διάλογο το άλυτο κυπριακό, την για πολιτικούς λόγους μεγάλη καθυστέρηση στη δημιουργία πανεπιστημίων, και την απόσταση από μεγάλα κινήματα ιδεών που γέννησε η Γηραιά Ήπειρος, αποτελεί σήμερα ένα χώρο όπου ο ανατολικές δοξασίες ανθίζουν με σχετικά μεγάλη ευκολία.

Ως εκ τούτου, μια κοινωνία με εμφανή τα σημάδια της ελλιπούς ανάπτυξής της, ενδίδει συχνά στις σκόπιμα καλλιεργημένες εντυπώσεις και στις μεταφυσικές εξελίξεις που συχνά τυγχαίνει να είναι ενδεδυμένες με ένα θρησκευτικό ή και εσχατολογικό μανδύα. Σήμερα είναι πολύ εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι δυνάμεις του ανατολικού τόξου διαθέτουν ισχυρές επιρροές στην κυπριακή κοινωνία, προωθώντας ένα δίκτυο παρεμβάσεων με την ανάπτυξη μιας διαφωτιστικής δραστηριότητας. Μοναστήρια με επιρροές από το Άγιο Όρος, όσιοι και άτομα με ειδικές αποστολές στην περιοχή του θρησκευτικού αισθήματος όπως οι γέροντες, δημιουργούν εντυπώσεις και προωθούν σενάρια για κοσμογονικές αλλαγές και σωτήριες επεμβάσεις που θα αναγεννήσουν τη νήσο και θα της δώσουν ότι «για χρόνια και καιρούς» ανέμενε. Καλλιεργούν την εντύπωση ότι έχουμε «σωτήρες», αλλά δεν τους αξιοποιούμε, προωθούν νέες παραλλαγές μύθων γύρω από το «ξανθό γένος» και επαναφέρουν βυζαντινού τύπου «αποκαλύψεις».

Στην ίδια κατηγορία εντάσσεται και η διακίνηση «αναλύσεων» του τύπου «η Τουρκία σύντομα καταρρέει» και από την κατάρρευσή της θα επωφεληθεί ο ελληνισμός. Παραθρησκευτικές «αναλύσεις», γέροντες με πλούσια φαντασία αναπαράγουν παντελώς αβάσιμες «θεωρίες» οι οποίες βρίσκουν απήχηση σε ένα τμήμα της κοινωνίας μας, γιατί προσφέρουν φρούδες ελπίδες σε έναν λαό που δεν μπόρεσε για δεκαετίες να κατακτήσει με το σπαθί μου μια στρατηγική ελευθερίας. Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος εσχάτως επανέλαβε δημοσίως τις θεωρίες αυτές, ότι η Τουρκία βρίσκεται κάτω από ειδικές περιστάσεις, μικραίνει και διαλύεται. Έτσι, με βάση όλες τις πιο πάνω δοξασίες, ο χάρτης επανασχεδιάζεται και μια νέα ελπίδα δίνει περιεχόμενα σε μια «Νέα Κύπρο».

Το «ανατολικό τόξο» επιχειρεί να αμφισβητήσει σημαντικές κατακτήσεις της νήσου όπως η ένταξη στην ΕΕ, καθώς είναι απέναντι σε κάθε σοβαρή ορθολογική παρέμβαση στη δημόσια σφαίρα της κοινωνικής εξέλιξης. Σε διάφορα επίπεδα της νήσου (γεωγραφικά, κοινωνικά, οικονομικά) είναι πολύ εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι δυνάμεις της οπισθοδρόμησης κατασκευάζουν έναν ειδικό ιδιωτικό χώρο με φανατικούς οπαδούς και σχετικά εδραιωμένα δίκτυα σχέσεων και κινητοποιήσεων. Αν η επίσημη Κυπριακή Εκκλησία δεν διαθέτει τέτοιες ικανότητες, ένα μέρος των υποδομών της αξιοποιείται από αγιορείτικες κοινότητες που επιχειρούν τη δημιουργία δικτύων με αδιαφανείς και συχνά αδιόρατες θρησκευτικές στοχεύσεις. Το ότι μια μονή του Αγίου Όρους με επικεφαλής δύο κυπρίους ηγουμένους, συνδέθηκε με «αναπτυξιακές» δραστηριότητες, δείχνει ότι ορισμένοι στόχοι παρέμειναν εξαιρετικά «γήινοι», λαμβανομένης υπόψη της τότε πολιτικής συγκυρίας στην Ελλάδα και της γενικότερης τάσης της κυπριακής εκκλησίας στο επιχειρείν.

Το ότι αυτά τα ζητήματα δεν τυγχάνουν της δέουσας σημασίας από τις δυνάμεις που ενδιαφέρονται για την αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η κοινωνίας μας, εξηγεί γιατί το «ανατολικό» τόξο βρίσκει πρόσφορο έδαφος και προωθεί ένα σενάριο. Δεν είναι εύκολο να μετρηθεί η απήχησή του καθώς εκδηλώνεται με έναν παρασκηνιακό τρόπο, και συχνά εμφανίζεται ως μια θρησκευτική «τάση». Σε μια κοινωνία με εμφανή την κόπωση απέναντι σε άλυτα προβλήματα, με εμφανή τάση απόρριψης των πάντων, είναι μια αρνητική εξέλιξη αυτό το κενό να έρθουν να καλύψουν, έστω ένα μέρος του, οι δυνάμεις που συνδέονται με τον ανορθολογισμό και τις διάφορες μεταφυσικές δοξασίες. Η κατάσταση είναι, έτσι ή αλλιώς δύσκολη. Η εκδοχή των πραγμάτων που συνδέεται με το ανατολικό τόξο ωθεί την κοινωνία μας στην αδυναμία επεξεργασίας σύνθετων λύσεων, άρα στην περιθωριοποίηση και την απόγνωση. Η απόσταση που μας χωρίζει από τον επιθυμητό κόσμο, δεν θα προκύψει μέσα από την πίστη σε δοξασίες αλλά μέσα από επίπονη, ορθολογική και ρεαλιστική ανάγνωση των όσων μας περιβάλλουν και έτσι στην επεξεργασίας μιας πολιτικής που ενδιαφέρεται να λύσει σύνθετα προβλήματα. Η άγονη παρελθοντολογία συνδέεται με με την σημερινή παρακμή. Η δημιουργική μνήμη και το καινούριο είναι υπόθεση όλων των δυνάμεων που θέτουν την κριτική σκέψη ως το αναγκαίο εργαλείο στην υπόθεση της μεταρρύθμισης και της ανάπτυξης της κυπριακής κοινωνίας.