Τουρκία-Ισραήλ: νέα ρήξη, παλιές εκκρεμότητες

Η Τουρκία ανακοίνωσε στις 9 Απριλίου περιορισμούς στις εξαγωγές της στο Ισραήλ μέχρι να υπάρξει εκεχειρία στη Γάζα. Το Υπουργείο Εμπορίου της χώρας  ανακοίνωσε  τα 54 προϊόντα της απαγόρευσης: σίδερο, μάρμαρα, χάλυβας, αλουμίνιο, τσιμέντο, υλικά για κατασκευές κλπ. Ο Ισραηλινός ΥΠΕΞ Israel Katz δήλωσε ότι η Άγκυρα «παραβιάζει μονομερώς τις εμπορικές συμφωνίες της με το Ισραήλ» (πηγή: Reuters, 9/4)

Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας πέρασαν, κυριολεκτικά, από σαράντα κύματα:

1. Στα χρόνια του παγκόσμιου διπολισμού η κεμαλική Τουρκία κρατούσε αδιάσπαστο το δεσμό με το Τελ-Αβίβ- δύο χώρες κάτω από την ομπρέλα των ΗΠΑ. Τρία πραξικοπήματα στην Τουρκία και δύο πόλεμοι του Ισραήλ με αραβικές χώρες, δεν επηρέασαν το αδιατάρακτο της στρατηγικού τύπου συνεργασίας τους

2. Το 2010 Ισραηλινοί κομάντος σκότωσαν 9 τούρκους πολίτες πάνω στο πλοίο Mavi Marmara, το οποίο προσπαθούσε να σπάσει το μπλόκο που επέβαλε το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας-πρωθυπουργός και τότε ο Β. Νετανιάχου. Γι’ αυτό και διακοπή διπλωματικών σχέσεων για πολλά χρόνια με όρους να απολογηθεί το Ισραήλ και να πληρώσει αποζημιώσεις στους συγγενείς όσων έχασαν τη ζωή τους στην επίθεση των κομάντος. Κάτι που έγινε, μετά από παρέλευση μεγαλου χρονικού διαστήματος.

3. Αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από τον Ν. Τραμπ. Το αποτέλεσμα, όπως σημειώνει το Reuters στις 17/8/18, «Τουρκία και Ισραήλ, οι δύο περιφερειακές δυνάμεις, απέσυραν τους πρεσβευτές τους το 2018 εξαιτίας της εξόντωσης 60 παλαιστινίων από ισραηλινές δυνάμεις στις διαμαρτυρίες κατά της μεταφοράς της πρωτεύσουσας»

4. Αλλά το 2022 η θεαματική μεταβολή: Ισραήλ και Τουρκία ανακοίνωσαν στις 17/8/22 την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων τους-ανταλλαγή πρεσβευτών και γενικών προξένων. Ο τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ Γ. Λαπίντ δήλωσε πως «βελτιώνοντας τις σχέσεις, εμβαθύνουμε τους δεσμούς ανάμεσα στους δύο λαούς, διευρύνουμε τους οικονομικούς, εμπορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς και ενισχύουμε την περιφερειακή σταθερότητα» (Πηγή, Xaaretz, 17/8). Ύστερα η επίσκεψη του προέδρου του Ισραήλ Isaac Herzog τον Μάρτιο του 2022 στην Τουρκία. Ακολούθησε η επίσκεψη του ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μ. Τσαβούσογλου στην Ιερουσαλήμ, μετά η επίσκεψη Γ. Λαπίντ ως (τότε) ΥΠΕΞ στην Άγκυρα και η ανακοίνωση σχετικά με πιθανή μετάβαση Ερτογάν στο Ισραήλ μετά την πρώτη- και σίγουρα τελευταία- συνάντησή του με τον Β. Nετανιάχου στις 20/3/23.

5. Πόλεμος στη Γάζα: Η Τουρκία κράτησε και κρατεί σθεναρή στάση υπέρ της παλαιστινιακής υπόθεσης. Στις 29/10 ο ΥΠΕΞ του Ισραήλ Ελί Κοέν ανακάλεσε τους διπλωματικούς εκπροσώπους της χώρας του στην Τουρκία. Ο ΥΠΕΞ Χ. Φιντάν επανειλημμένα μίλησε υπέρ της δημιουργίας Παλαιστινιακού κράτους με βάση τα ψηφίσματα των ΗΕ-ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ, ενώ εάν τα μέρη συμφωνήσουν σε κάποια φόρμουλα από διεθνείς εγγυήσεις, η Άγκυρα, σύμφωνα με τις δηλώσεις του, θα μπορούσε να ήταν ένας από τους εγγυητές του Παλαιστινιακού κράτους. Παρά την φιλοπαλαιστινιακή της στάση, η Τουρκία δεν διέκοψε/μείωσε τις εμπορικές της σχέσεις με το Ισραήλ. Η απόφαση της 9^ης Απριλίου ήρθε μόλις το Ισραήλ «απέρριψε αίτημα της Τουρκίας να λάβει μέρος στην από αέρος αποστολή βοήθειας στη Γάζα» (Πηγή, Reuters). Ο Χακκάν Φιντάν την ίδια μέρα ανακοίνωσε «αντίποινα, κατά Ισραήλ, βήμα με βήμα και χωρίς καθυστέρηση» (Πηγή: Χουριέτ 9/4). Πρώτα ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας ανακοίνωσε ότι «η βοήθεια που έστειλε η Τουρκία στην Αίγυπτο για να διανεμηθεί στη Γάζα μέσω θαλάσσας και αέρα ξεπέρασε τους 42,000 τόνους». Επιπρόσθετα ενημέρωσε ότι «το 9^ο πλοίο με βοήθεια στους παλαιστινίους είναι καθ’ οδόν προς την περιοχή» (Πηγή, «Χουριέτ» 9/4).

6. Μια εκλογική λεπτομέρεια με…υλικό από την Γάζα. Σύμφωνα με εκτίμηση του Reuters «η στάση του Τ. Ερτογάν απέναντι στο Ισραήλ και τον πόλεμο στην Γαζα ήταν αποφασιστικός παράγων για τις απώλειες που κατέγραψε το κόμμα του στις δημοτικές εκλογές στις 31/3. Το Νέο Κόμμα της Ευημερίας κέρδισε ψήφους, υποστηρίζοντας πιο σκληρή στάση της Τουρκίας στη Γάζα». Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται ότι «το ΡΛΚ και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης υποστήριξαν την απόφαση για περιορισμό των εξαγωγών στο Ισραήλ, αλλά θεώρησαν ότι η απόφαση δεν ήταν «αρκετή». Το ΡΛΚ υποστήριξε τον πλήρη τερματισμό του εμπορίου με το Ισραήλ, ενώ άλλα κόμματα ζήτησαν από την κυβέρνηση να μπλοκάρει τον εναέριο χώρο και τα λιμάνια στα αεροπλάνα και πλοία που οδεύουν πρός Ισραήλ».

7. Η εξέλιξη των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας περνά πλέον μέσα από την εξέλιξη του πολέμου στη Γάζα. Κανένα κόμμα στην Τουρκία δεν θα στηρίξει ξανά διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, όσο ο πόλεμος συνεχίζεται.

Λάρκος Λάρκου