ΑΟΖ στα χρόνια της αστάθειας

Η «Χουριέτ» δημοσιεύει πληροφορίες στις 4 Φεβρουαρίου σύμφωνα με τις οποίες το σεισμολογικό σκάφος «Πολάρκους» που αγόρασε η Τουρκία από την Νορβηγία με 123 εκ δολ, αρχίζει έρευνες για τον εντοπισμό πετρελαίου και υδρογονανθράκων σε περιοχές που βρίσκονται «εντός της κυπριακής ΑΟΖ (τεμάχια 1,4,5,6,7 και 12), αλλά και έρευνες κοντά στο Καστελόριζο». Η Τουρκία ήδη διεξάγει έρευνες για εντοπισμό φυσικού αερίου και πετρελαίου σε συνεργασία με τη «Shell» στους κόλπους της Μερσίνας και της Αττάλειας. Πώς αντιδρά η Αθήνα στα ζητήματα που προκύπτουν από την οριοθέτηση ελληνικής ΑΟΖ και τις γενικότερες τουρκικές κινήσεις; Σύμφωνα με ρεπορτάζ από τον Α. Αθανασόπουλο στο αθηναϊκό Βήμα «στον πάγο μέχρι νεωτέρας φαίνεται ότι έχει τεθεί το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης, είτε για την κατάθεση συντεταγμένων για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας είτε για την ανακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Το Μέγαρο Μαξίμου εξετάζει με πολλή προσοχή τους πιθανούς κινδύνους και τις παρενέργειες που θα υπάρξουν αν τεθεί το σχέδιο για ΑΟΖ σε ισχύ και αναμένει το κατάλληλο περιβάλλον για να προβεί σε μια κίνηση στο γεωπολιτικό σκάκι που παίζεται στην περιοχή….στο Υπουργικό Συμβούλιο αναδεικνύονται διαφορετικές σχολές σκέψης: α) ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να κάνει απολύτως τίποτε, β) ότι οι όποιες κινήσεις πρέπει να γίνουν σε ύστερο χρόνο και γ) μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ, αγνοώντας τις περιπλοκές με την Τουρκία. Βασικό όπλο της Ελλάδας αποτελεί το ίδιο το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά μια κατάθεση με πίνακα των γεωγραφικών συντεταγμένων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και άρα μελλοντικής ΑΟΖ στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών θα έχει σοβαρές πολιτικές και νομικές προεκτάσεις».

Η ρευστότητα προκαλεί σχόλια. Κατά τον διεθνολόγο Φ. Σαββίδη «χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τους εταίρους μας στην Ε.Ε. και τους συμμάχους μας στο ΝΑΤΟ, μια τέτοια κίνηση θα δημιουργήσει τριβές και θα ενισχύσει το έλλειμμα αξιοπιστίας της χώρας. Θα μας βάλει, με άλλα λόγια, απέναντι από τους εταίρους μας. Θέλουμε, πράγματι, να βρεθούμε απομονωμένοι, σε μια στιγμή που η Ελλάδα χρειάζεται συμμάχους και στήριξη για να ορθοποδήσει; Είναι σοφή πολιτική να κάνουμε την Ελλάδα μέρος του προβλήματος σε μια ασταθή Ανατολική Μεσόγειο και με ανοικτά θέματα όπως το Κυπριακό;Πέραν τούτων, όμως, η ΑΟΖοποίηση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας θα δημιουργήσει προβλήματα και στις σχέσεις Ελλάδας-Κύπρου. Ιδιαίτερα ενόψει των αναμενόμενων εξελίξεων στο Κυπριακό, μετά τις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου. Πιθανές μονομερείς ενέργειες της Αθήνας, ειδικά εάν δεν υπάρχει προηγούμενη συνεννόηση με τη Λευκωσία, θα περιπλέξουν την κατάσταση και θα συμπαρασύρουν και την Κύπρο σε επικίνδυνα μονοπάτια. Επίσης, η όποια αναστάτωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού. Είναι πολιτικά σοφό να διαρραγεί το μέτωπο Ελλάδας-Κύπρου;» (The Book s Journal, τ. 28, Φεβρουάριος, 2013).

Στη δική μου κρίση τα πράγματα έχουν την εξής αξιολόγηση:

Κάθε οριοθέτηση απαιτεί διάλογο και συνεννόηση ανάμεσα στα παράκτια κράτη, πχ. διαπραγματεύσεις και συμφωνία Κύπρου-Αιγύπτου, Κύπρου-Ισραήλ. Σε διμερές επίπεδο προχώρησαν οι συμφωνίες και σήμερα υπάρχει αποτέλεσμα.
Μονομερείς ενέργειες δεν βοηθούν γιατί μονομερείς ενέργειες μπορεί να προκύψουν από διαφορετικές πλευρές, άρα δεν έχουν πρακτικό αποτέλεσμα, αφού θα αμφισβητούνται πολύπλευρα ή διμερώς.
Το θέμα της οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου-Ελλάδας είναι ιδιαίτερο λεπτό γιατί ένα μέρος από τη θαλάσσια ζώνη εφάπτεται ή και περιλαμβάνει άλλες χώρες με δικαιώματα σε ΑΟΖ -Τουρκία, Λιβύη, Αίγυπτος. Άρα απαιτείται διάλογος και συνεννόηση σε πολυμερές επίπεδο και ανίχνευση του εδάφους για πιθανή διεθνή μεσολάβηση πάνω σε συμφωνημένους όρους εντολής.
Αν Κύπρος και Ελλάδα προχωρήσουν σε από κοινού ανακήρυξη ΑΟΖ, ερήμην των υπολοίπων, θα δημιουργηθούν νέες περιπλοκές. Ποια θα είναι η διεθνής αποδοχή (international acceptance) μιας ανακήρυξης αν δεν υποστηρίζεται από ισχυρά πολιτικά και αμυντικά μέσα; Ποια θα είναι η αντίδραση της Αθήνας και της Λευκωσίας αν η Τουρκία παραβιάσει την οριοθετημένη ζώνη στηριγμένη στη λογική ότι είναι ενδιαφερόμενο μέρος;
Εάν Λιβύη και Αίγυπτος δεν συμφωνούν σε «διμερείς συμφωνίες» τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα, άλλωστε η Λιβύη δεν δείχνει πρόθυμη να προχωρήσει κάποιος διάλογος παρά τις συνεχείς ελληνικές εκκλήσεις.
Το φημολογούμενο το σχέδιο της Αθήνας για την κατάθεση συντεταγμένων για την ανακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), είναι μάλλον σενάρια επί χάρτου ή για εσωτερική κατανάλωση. Αυτό που χρειάζεται είναι η επανάληψη της προσπάθειας για λύση στο ζήτημα της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, από εκεί που έμειναν τα πράγματα το 2003, γεγονός που θα συμβάλει αποφασιστικά στην ωρίμανση λύσης και στο θέμα της ελληνικής ΑΟΖ.
Ζούμε σε μια πολύπλοκη θαλάσσια περιοχή. Σε ορισμένες πλευρές τα πράγματα λύνονται ομαλά με διμερείς συμφωνίες, σε άλλες χρειάζεται περισσότερος χρόνος, αναζήτηση λύσεων σε πιο σύνθετο περιβάλλον με απευθείας επαφές, ή και διερεύνηση της πιθανότητας για διεθνή μεσολάβηση. Και σε άλλες περιοχές του πλανήτη ορισμένες χώρες αντιμετωπίζουν παρόμοιας φύσης προβλήματα, η λύση, ωστόσο, έρχεται πιο κοντά με αξιοποίηση του διεθνούς δικαίου και της διπλωματικής οδού, με πολιτικές που βοηθούν στην ωρίμανση αμοιβαία αποδεκτών λύσεων.