Απο την κακοδιοίκηση στη νομική ισχύ

Η Χ. Γεωρκάτζη είναι Γενική Ελέγκτρια (ΓΕ) της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 1998. Γνωρίζει όσο ελάχιστοι την κυπριακή πραγματικότητα, συντάσσει ετήσιες εκθέσεις για τον τρόπο διαχείρισης του δημόσιου χρήματος στη δημόσια υπηρεσία, στους ημικρατικούς οργανισμούς και στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Η έως τώρα δραστηριότητα της υπηρεσίας της οποίας προίσταται, της παρέχει το δικαίωμα να κρίνει με ιδιαίτερη εγκυρότητα τα πράγματα. Κατέκτησε με το έργο της υψηλό κύρος και αξιοπιστία. Στις 26 Απριλίου κατέθεσε στην τριμελή Ερευνητική Επιτροπή για την οικονομία που ερευνά τις αιτίες που οδήγησαν την κυπριακή οικονομία στην καταστροφή. Μερικά βασικά σημεία από την κατάθεση της Χ. Γεωρκάτζη είναι τα πιο κάτω όπως καταγράφηκαν σε σχετικό ρεπορτάζ του ΚΥΠΕ:

1. ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ: «Δυστυχώς οι εισηγήσεις και οι επισημάνσεις του Γραφείου δεν τυγχάνουν της απαραίτητης προσοχής. Παρατηρούμε ότι ο αρμόδιος Υπουργός ή ο Πρόεδρος ενός ΔΣ Ημικρατικού Οργανισμού έχει την τάση να αναθέτει σε συνεργάτες του τον χειρισμό των απαντήσεων. Υπάρχει μια συνήθης απάντηση που δίνεται ότι η εισήγηση θα εξεταστεί στο μέλλον. Δεν υπάρχει διαφωνία συνήθως με την εισήγηση. Υπάρχει παραπομπή στο μέλλον. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου οι εισηγήσεις ύστερα από πολλή επιμονή έγιναν αποδεκτές». Παράδειγμα από την κατάθεσή της: υπάρχουν 160.000 ανεκτέλεστα εντάλματα με αξία 135 εκατομμυρίων ευρώ από τα οποία τα περισσότερα οφείλονται στο κράτος. Καταθέτει ότι «αυτά είναι εντάλματα που μπορεί να εκκρεμούν για 10 χρόνια ίσως και περισσότερο». Ανέφερε επίσης ότι «μέσα από έλεγχο που διεξήγαγε το Γραφείο ένας μεγάλος αριθμός ενταλμάτων αφορούσε μέλη της Αστυνομίας, δημόσιους υπαλλήλους, δημόσια πρόσωπα αλλά και πως δεν ευσταθούσαν οι αιτιάσεις της Αστυνομίας σε σχέση με προβλήματα στην επίδοση των ενταλμάτων».

Β. ΦΟΡΟΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ: Η ΓΕ ανέφερε ότι «μέσα από τους ελέγχους του Γραφείου διαπιστώθηκε ότι άτομα των οποίων ο τρόπος διαβίωσης και τα περιουσιακά τους στοιχεία καταδεικνύουν ότι έχουν εισοδήματα που θα έπρεπε να δηλωθούν και να καταβάλλουν τον οφειλόμενο φόρο, είναι άγνωστα στο Τμήμα Εσωτερικών Προσόδων (ΤΕΠ), δεν έχουν φορολογικό φάκελο, είτε καταβάλλουν φορολογικές δηλώσεις για εισοδήματα πολύ χαμηλότερα από τα πραγματικά τους. Σημείωσε πως μέσα από δειγματοληπτικό έλεγχο που διεξήγαγε το Γραφείο, προέκυψαν στοιχεία για συγκεκριμένους φορολογούμενους, οι οποίοι είτε ήταν ιδιοκτήτες σκαφών αναψυχής είτε πολυτελών αυτοκινήτων είτε ακίνητης περιουσίας μεγάλης αξίας είτε λήπτες επιδοτήσεων από τον ΟΓΑ μεγάλων ποσών και οι οποίοι είτε ήταν άγνωστοι στο ΤΕΠ είτε δήλωναν πολύ μικρά εισοδήματα». Αριθμοί από την κατάθεση της ΓΕ: «καθυστερημένα έσοδα του κράτους ύψους 1,6 δισεκατομμυρίων ευρώ από τα οποία γύρω στα 950 εκατομμύρια είναι βεβαιωμένοι φόροι και οφείλονται στο ΤΕΠ με την είσπραξη τους να εκκρεμεί για πολλά χρόνια. Από αυτό το ποσό τα 380 εκατομμύρια ευρώ είναι ανεπίδεχτοι είσπραξης φόροι είτε διότι η εταιρεία έχει πτωχεύσει είτε διότι απεβίωσε ο οφειλέτης και για άλλους λόγους».

3 ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ: Η ΓΕ ανέφερε ότι «υπάρχουν οργανισμοί οι οποίοι έχουν κλείσει τον κύκλο ζωής τους εδώ και πάρα πολλά χρόνια, ενώ για άλλους έχουν ληφθεί και αποφάσεις από το Υπουργικό Συμβούλιο ότι πρέπει να τερματιστούν οι εργασίες τους, ωστόσο υπάρχει μόνο κωλυσιεργία και συνεχίζει το προσωπικό να υποαπασχολείται και το κράτος να καταβάλλει μισθούς».

4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Η ΓΕ ανέφερε ότι «αν μια κυβέρνηση δαπανά πολύ περισσότερα απ’ όσα εισπράττει, οπότε χρειάζεται να δανειστεί για να καλύψει τις ανάγκες της, σχολιάζουμε το θέμα της αύξησης του δημοσίου χρέους και αφού το επισημάνουμε υποδεικνύουμε ότι τα τελευταία χρόνια υπήρχε μια πολιτική βραχυχρόνιου δανεισμού για την κάλυψη μακροχρόνιων αναγκών». Σε παρατήρηση του Προέδρου της Επιτροπής ότι το 2007 υπήρχε πλεόνασμα 3%, το 2008 0,9% ενώ το 2009% υπήρξε έλλειμμα 6%, η κ. Γιωρκάτζη σημείωσε «πως απ’ όσο προκύπτει από τις εκθέσεις του Γραφείου, υπήρχε αύξηση των δαπανών και μείωση των εσόδων γι’ αυτό και το πλεόνασμα μετατράπηκε σε έλλειμμα. Θεωρούμε ότι μέσα από τον έλεγχο που διενεργούμε στο Υπουργείο Οικονομικών ότι υπήρχαν υπηρεσιακά σημειώματα που υπεδείκνυαν το πρόβλημα και εισηγούντο τη λήψη μέτρων».
5. ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ: Η ΓΕ ανέφερε ότι «ένας τομέας στον οποίο υπάρχει η πιθανότητα διαφθοράς είναι ο τομέας των προσφορών. Μέσα στις εκθέσεις υπάρχει μια σειρά αναφορών σε διαδικασίες προσφορών όπου είτε φωτογραφίζονται συγκεκριμένοι προσφοροδότες, είτε γίνεται κατακύρωση με ένα τρόπο που δεν εξοικονομεί χρήματα στο δημόσιο, είτε αγοράζονται υλικά αναλώσιμα πέραν των αναγκών.
6. ΕΝΟΙΚΙΑ: Ο τομέας των ενοικίων όπου δαπανά το κράτος 30 εκατομμύρια ευρώ ετησίως και σε μερικές περιπτώσεις όπου δαπανηρά κτίρια εξαιτίας κακού προγραμματισμού παρέμειναν άδεια για πολλούς μήνες καμιά φορά και χρόνια με το κράτος να καλείται να καταβάλει τα ενοίκια. Επίσης δημιουργούμε ιδρύματα και οργανισμούς που στελεχώνουμε με ακριβοπληρωμένο προσωπικό για να εκτελέσουν κάποιο έργο το οποίο χρόνια μετά διαπιστώνουμε ότι δεν θα γίνει. Όπως το Ίδρυμα Πολιτισμού».
7. ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ: Η ΓΕ ανέφερε ότι «μεγάλες αδυναμίες παρατηρούνται στον τομέα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όπου παρατηρείται πλεονάζων προσωπικό και «ότι γίνονται προσλήψεις στη βάση πολιτικών κριτηρίων. Όλα αυτά τα στοιχεία της αναξιοκρατίας, των κομματικών παρεμβάσεων δημιουργούν ένα κλίμα πάρα πολύ αρνητικό. Ειδικότερα σε σχέση με την πρόσληψη των ωρομίσθιων εργατών στο δημόσιο η ΓΕ είπε «ότι η γνώμη της είναι πως ο τρόπος πρόσληψης του είναι πολύ χαλαρός και σε αυτόν υπεισέρχονται πολιτικά και κομματικά κριτήρια».
8. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ: Η ΓΕ ανέφερε στη συνέχεια ότι «το γεγονός ότι το 96% περίπου των δημοσίων υπαλλήλων αξιολογούνται με το χαρακτηρισμό «εξαίρετος», με ευθύνη των προϊσταμένων και του εκάστοτε διευθυντή, αποτελεί ένα φαινόμενο που δεν προάγει την αξιοκρατία, καθώς δεν υπάρχει μέτρο μετά για την προαγωγή του πλέον άξιου».
9. ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ: ΗΓΕ αναφέρθηκε και στο πρόβλημα της γραφειοκρατίας λέγοντας ότι αυτή «δεν οφείλεται μόνο σε πολύ λεπτομερείς νόμους και έλλειψη ευελιξίας αλλά δυστυχώς και σε μια νοοτροπία του προσωπικού να μην αποξενωθεί από τις εξουσίες του, να επιδεικνύει σε κάθε στάδιο της διαδικασίας την εξουσία του ο κάθε λειτουργός και να μην σέβεται τον πολίτη και να τον χειρίζεται ως τον πελάτη του». Ανέφερε ακόμη ότι η γραφειοκρατία έχει να κάνει με την ευθυνοφοβία, την απόσειση ευθυνών, τη μετακύληση ευθύνης και πως η γραφειοκρατία εκτείνεται σε όλους τους τομείς και «αποτελεί ένα από τους λόγους που φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση».
10. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η Χ. Γεωρκάτζη έκανε το εξής καταληκτικό σχόλιο για την πορεία της κυπριακής οικονομίας: «σε μια χώρα όπου η ανοχή, η αναξιοκρατία, η ευθυνοφοβία, η απόσειση ευθύνης, μερικές φορές η απαξίωση των νόμων και σίγουρα η απαξίωση των θεσμών θεωρώ πως μια ανθρώπινη τραγωδία όπως ήταν το Μαρί και μια οικονομική τραγωδία όπως είναι η σημερινή κατάσταση ήταν περίπου προδιαγεγραμμένη».

Η Χ. Γεωρκάτζη επαναλαμβάνει κάθε χρόνο στις ετήσιες εκθέσεις της τις ίδιες περίπου διαπιστώσεις. Οι επισημάνσεις της ΓΕ αφορούν πλήθος από φαινόμενα κακοδιοίκησης στην κρατική μηχανή, την τοπική αυτοδιοίκηση και την ημιδημόσια υπηρεσία. Οι Εκθέσεις αντιμετωπίζονταν κάθε χρόνο πάνω στη βάση «έκθεση είναι, θα περάσει». Καμμία κυβέρνηση δεν έκανε το αυτονόητο, δηλαδή να περιβάλει τις εκθέσεις της Γ.Ε. με νομικό βάρος, περνώντας από τη Βουλή σχετικό νόμο, ώστε να έχουμε μια νομική διαδικασία επίβλεψης, ελέγχου και κυρώσεων για όσους αγνοούν τους κανονισμούς της χρηστής διοίκησης με την πολιτική ευθύνη στα εποπτεύοντα Υπουργεία. Ένα κράτος που σέβεται τους θεσμούς τους οποίους το ίδιο δημιούργησε, έχει την υποχρέωση να θωρακίσει την αποτελεσματική λειτουργία τους. Η πορεία προς την χρεοκοπίας της κυπριακής οικονομίας, η τραγική κατάσταση σε ημικρατικούς οργανισμούς και οργανισμούς ΤΑ, τα ελλείμματα στο δημόσιο τομέα δείχνουν ότι οι καλές διαπιστώσεις δεν έφεραν κάποια λύση. Δεν χρειάζεται καμμιά εξωτερική εισήγηση για να κάνουμε το αυτονόητο -χρειάζεται να λειτουργήσει η κοινη λογική και αυτό υπηρετεί ζωτικά συμφέροντα της κυπριακής κοινωνίας -χρηστή διοίκηση, σεβασμός στο δημόσιο χρήμα, βελτίωση της παρεχόμενης ποιότητας υπηρεσιών από το δημόσιο και ημιδημόσιο τομέα. Έτσι μπορεί να αλλάξουμε τα πράγματα και η διαπίστωση Γεωρκάτζη («ανοχή, αναξιοκρατία, ευθυνοφοβία») να πάρει μια διαφορετική κατεύθυνση.