Διάσωση και προπαγάνδα

Γιατί το ελληνικό πείραμα διάσωσης απέτυχε; Τι πήγε στραβά; Όπως έχω γράψει αρκετές φορές, αυτή η επιλογή που εφαρμόστηκε από το 2009 του τύπου «πάτημα στο κομπιούτερ, κάτω οι μισθοί κάτω οι συντάξεις» ήταν καταδικασμένη να αποτύχει. Ένα ζήτημα ήταν η λάθος συνταγή, άλλο ζήτημα είναι η αποδοκιμασία αυτής της πολιτικής χωρίς καμμιά αντιπρόταση.

Η βάση της συζήτησης είναι απλή: η Ελλάδα δεν μπορούσε να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές. Το 2009 όλα τα στοιχεία ήταν σαφή, η Ελλάδα δεν μπορούσε να δανειοδοτήσει τις ανάγκες της. Η ανάγκη για μια διαφορετική πολιτική ήταν ακόμα πιο αναγκαία με στόχο την επιστροφή στις αγορές και την επιστροφή στην κανονικότητα.

Η ανάγκη απαιτούσε έναν διαφορετικό σχεδιασμό και μια καθαρή στόχευση. Είτε προσφυγή στη «συνταγή» του ΔΝΤ, είτε στην επεξεργασία μια διαφορετικής πολιτικής με επίκεντρο τις διαρθρωτικές αλλαγές και την αναπτυξιακή διάσταση. Οι εμπειρίες από το ελληνικό ζήτημα λένε την πλήρη πραγματικότητα: η «συνταγή» που υιοθέτησαν, οι, κατά καιρούς, ελληνικές κυβερνήσεις μαζί με την τρόικα, από το 2011 και μετά, αποτελούσαν μια συνταγή χωρίς αναπτυξιακό πλάνο, μια συνταγή που δεν έπρεπε να υιοθετηθεί. Χρειαζόταν άλλη λύση και αυτό ήταν το ζητούμενο για όσους ενδιαφέρονταν για τη λύση και όχι την ανακύκλωση της κρίσης. Όπως έχω γράψει και άλλες φορές αυτή η διαφορετική πολιτική θα μπορούσε να περιλαμβάνει ως «ναυαρχίδα» της ένα εκτεταμένο πρόγραμμα για διαρθρωτικές αλλαγές, που συνοπτικά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν:

στοχευμένη πολιτική μείωσης των ελλειμμάτων του δημοσίου, κλείσιμο άχρηστων οργανισμών, αξιοποίηση της περιουσίας του δημοσίου, οριστικό τερματισμό της πρακτικής των «κλειστών επαγγελμάτων», εκτεταμένο προγράμμα μετοχοποιήσεων, επιλεγμένο προγράμμα αποκρατικοποιήσεων σε τομείς που το ελληνικό κράτος συσσώρευε δις από ελλείμματα, ισχυρή θέληση για καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, ενίσχυση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, μέτρα υπέρ της διαφάνειας και ελέγχου του πολιτικού χρήματος.

Αυτή η πρόταση που περιγράφω μετέφερε την κύρια ευθύνη για την έξοδο από την κρίση σε μια μεταρρυθμιστική πολιτική πρόταση γιατί έδινε λύσεις σε κρίσιμα ζητήματα: μπορούσε να δώσει λύσεις με επιστροφή στις αγορές, είχε αναπτυξιακή διάσταση, δημιουργούσε νέες θέσεις εργασίας, προστάτευε τις πιο αδύναμες κοινωνικές δυνάμεις, στήριζε στην εποχή της κρίσης το κοινωνικό κράτος, καθώς έδινε έμφαση στη μεταρρύθμιση του κράτους και τις διαρθρωτικές αλλαγές.

Στις καθημερινές συζητήσεις υπάρχει μια άλλη άποψη που πιστεύει ότι για όλα φταίνει οι πολιτικές της λιτότητας, της φτωχοποίησης, η στραβή πολιτική των τροικανών. Αυτή η ανάλυση, παρά το ότι καταλήγει σε σωστές διαπιστώσεις, στερείται κάθε σοβαρότητας γιατί αποφεύγει να απαντήσει στο κρίσιμο ερώτημα πώς μπορείς να πληρώνεις τα χρέη σου καθώς είσαι εκτός αγορών και ταυτόχρονα να μπορείς να έχεις αναπτυξιακό ρυθμό. Στερείται κάθε σοβαρότητας για ακόμα ένα λόγο: επίμονα αποφεύγει να κάνει αναφορά στο για δεκαετίες ανεπτυγμένο πελατειακό κράτος, στις απίστευτες στρεβλώσεις στο ελληνικό δημόσιο, στο συντεχνιακό φαινόμενο που επέβαλε τις ευκαιριακές ρυθμίσεις εις βάρος των πιο αδύνατων. Στερείται κάθε σοβαρότητας για έναν ακόμα λόγο: ντύνεται το μανδύα του «φιλολαϊκού», την ίδια στιγμή που δεν προτείνει τίποτε για να ξεπεραστεί η κρίση, δεν έχει καμμιά πρόταση για να ξεπεραστούν οι παθογένειες του ελληνικού αναπτυξιακού σύστήματος, και, δυστυχώς, χαϊδεύει τα αυτιά στο όνομα των αδικημένων της κρίσης, την ίδια στιγμή που με την απουσία κάθε πρότασης, τους στέλλει πιο βαθειά στο κοινωνικό περιθώριο.

Αυτό το φαινόμενο δεν είναι ασυνήθιστο στην ιστορία των λαών: συντηρητικές πολιτικές ντύνονται το μανδύα του προστάτη των αδικημένων, υπόσχονται να τετραγωνίσουν τον κύκλο στον αγώνα κατά της φτώχειας και όταν τους δοθεί μια ευκαιρία, κατά κανόνα, σπρώχνουν τις εξελίξεις βαθύτερα στο γκρεμό και φέρνουν την φτωχοποίηση στον πιο τραγική μορφή της. Παρά τις ηχηρές διακηρύξεις της, αποτελεί μια συντηρητική πολιτική καθώς δεν συμβαδίζει με την αναγκαία πολιτική για το μετασχηματισμό του αναπτυξιακού προτύπου και του εκσυγχρονισμού του κοινωνικής οργάνωσης.

Συχνά οι προπαγανδιστές της κλειστής κοινωνίας εμφανίζονται με «φιλολαϊκές» κορώνες με μόνο στόχο την αποδυνάμωση της αναγκαίας αναζήτησης για μια ανοικτή κοινωνία, που επιδιώκει νέες κατευθύνσεις για την πολιτική ζωή μιας χώρας. Μια πολιτική που ενδιαφέρεται για την πρόοδο, βασίζεται σε μια ισχυρή οικονομία και ένα αποτελεσματικό κράτος, επιδιώκει την αναδιαμόρφωση του κοινωνικού προτύπου για να μπορεί να πραγματοποιήσει ένα σχέδιο ανάπτυξης και δικαιοσύνης.