Δώδεκα χρόνια Ευρωτουρκικής φαγούρας!

Το θέμα επανέφερε στην ατζέντα στις 22 Αυγούστου ο Ευρωπαίος Επίτροπο αρμόδιος για τη Διεύρυνση Γιοχάνες Χαν. Ζήτησε να αλλάξει στάση η ΕΕ σχετικά με την ενταξιακή πορεία της Aγκυρας στη Suddeutsche Zeitung με το εξής σκεπτικό:

«Πιστεύω ότι έχει έρθει η ώρα οι χώρες μέλη να συζητήσουν ποιες θα είναι οι στρατηγικές επιπτώσεις αυτής της συμπεριφοράς. Μακροπρόθεσμα απλώς το να αποφεύγουμε το ζήτημα δεν αποτελεί πολιτική στρατηγική. Η ανάμειξη του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις εθνικές εκλογές μιας χώρας καθώς και τα αιτήματα έκδοσης φερόμενων πολιτικών αντιπάλων του είναι απαράδεκτα». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ «οι αποπομπές και οι συλλήψεις χωρίς νομική βάση που γίνονται στην Τουρκία μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016 αποδεικνύουν ότι η τουρκική ηγεσία «προφανώς δεν είναι διατεθειμένη να αναθεωρήσει την πορεία της, η οποία την φέρνει ολοένα και πιο μακριά από την Ευρώπη», (ΚΥΠΕ, ΑΠΕ/ 22 Αυγούστου).

Ο ίδιος αυστριακός Επίτροπος Γιοχάνες Χαν για το ίδιο θέμα στις 27 Απριλίου «κάλεσε τους ηγέτες της ΕΕ να ξανασκεφτούν τις σχέσεις με την Άγκυρα. Περιμένω μια εντολή από τους ΥΠΕΞ για να ερευνήσουμε νέες διευθετήσεις που θα αντικαταστήσουν την ενταξιακή διαδικασία με την Άγκυρα, η οποία διαδικασία πρέπει να ανασταλεί με την έγκριση μιας ισχυρής πλειοψηφίας από τα κράτη-μέλη. Η παρούσα κατάσταση δεν είναι βιώσιμη, ούτε για αυτούς, ούτε για εμάς», («Χουριέτ», 27/4).

Στις 3 Σεπτεμβρίου έγινε προεκλογική τηλεοπτική συζήτηση ανάμεσα στην Α. Μέρκελ και τον Μ. Σουλτς για τις επερχόμενες εκλογές στη Γερμανία. Η καγκελάριος Μέρκελ δήλωσε ότι «θα ζητήσει τον τερματισμό της ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία με την ΕΕ. Γεγονός είναι πως πως η Τουρκία δεν πρέπει να γίνει μέλος της ΕΕ. Θα μιλήσω με τους συνεδέλφους μου στην ΕΕ αν μπορούμε να φτάσουμε σε κοινή θέση για τερματισμό των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Τα σχόλια Μέρκελ ήρθαν μετά τον αιφνιδιασμό της από την υπόσχεση Σουλτς ότι αν εκλεγεί καγκελάριος στις 24 Σεπτεμβρίου θα θέσει τέρμα στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία: «θα προτείνω στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον τερματισμό των διαπραγματεύσεων για την ένταξη. Κατά πόσο το πετύχουμε από όλες τις χώρες δεν γνωρίζω. Θα αγωνιστώ γι’ αυτό».

Το Reuters συνεχίζει:
«Λίγο ενωρίτερα η Μέρκελ είχε πει «δεν έχω την πρόθεση να διακόψω τις διπλωματικές σχέσεις με την Τουρκία επειδή έχουμε εκλογική καμπάνια… αλλά όταν ο συντονιστής έθεσε ερώτηση σχετική με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ν. Τραμπ, η καγκελάριος ξαφνικά γύρισε στο τουρκικό θέμα ρίχνοντας το βάρος στον τερματισμό των συνομιλιών». Το Reuters υπενθυμίζει ότι «το πράσινο φως δόθηκε το 2005 πριν η Μέρκελ γίνει καγκελάριος  και πάντοτε η καγκελάριος έλεγε ότι θα σεβαστεί την απόφαση, αναφερόμενη στις διαπραγματεύσεις ανοικτού-τέλους» (Reuters, 4 Σεπτεμβρίου 2017).

Κατά ένα παράδοξο τρόπο ο γερμανός ΥΠΕΞ Σ. Γκάμπριελ δήλωσε στις 28 Απριλίου όταν οι Ευρωπαίοι ΥΠΕΞ συζητούσαν το ίδο θέμα ότι «είναι αυστηρά εναντίον της διακοπής της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας. (Μια τέτοια απόφαση) θα ήταν μένα μια πλήρως λανθασμένη αντίδραση».

Η εξήγηση για αυτή την αντίφαση ανάμεσα σε Α. Μέρκελ και Σ. Γκάμπριελ, καθώς και ανάμεσα στους δύο κορυφαίους του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Μ. Σουλτς και Σ. Γκάμπριλ, δείχνει πως η αυτή η συγκεκριμένη εκλογική ατμόσφαιρα θυμίζει γνωστές «βαλκανικές» συμπεριφορές, δηλαδή να παίζεις με το θυμικό μερίδας ψηφοφόρων. Μια ειδικότερη παρατήρηση για το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα: αυτό το κόμμα κάτω από την ηγεσία του Β. Μπραντ και του Χ. Σμιτ άνοιξε νέους δρόμους για την ευρωπαϊκή Ήπειρο. Ο επόμενος σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Σρέτερ και σε συνεργασία με τους Πράσινους του Γ. Φίσερ έθεσε στόχους συνδυάζοντας τη διεύρυνση της ΕΕ με τον εκδημοκρατισμό των χωρών της Α. Ευρώπης και την επίλυση ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής στη Ν. Ευρώπη. Εργάστηκε με συνέπεια, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε όχι, είχε όμως, μια στρατηγική για το μέλλον της ΕΕ όπως έκαναν, σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο,  οι Β. Μπραντ και Χ. Σμιτ. Αυτό που έκανε ο Μ. Σουλτς στην τηλεοπτική συζήτηση στις 3 Σεπτεμβρίου, ίσως, ως σύμπτωμα, εξηγεί γιατί παραμείνει με σταθερότητα κάτω από τη σκιά της Μέρκελ.

Το θέμα μπήκε στη θεσμική ατζέντα των Υπουργών Εξωτερικών «27» στη Βαλέτα στις 28 Απριλίου. Η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ενωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας Φ. Μογκερίνι δήλωσε ότι «η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά τι πρέπει να κάνει για την επανέναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της. Απαριθμώντας τα κριτήρια που καλείται να εκπληρώσει η Άγκυρα, αναφέρθηκε σε ζητήματα που εκτείνονται από τον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέχρι τις σχέσεις καλής γειτονίας. Σε δηλώσεις στη Βαλέτα η κ. Μογκερίνι τόνισε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκάθαρο ενδιαφέρον σε μια Τουρκία δημοκρατική, ασφαλή, με σταθερή κατάσταση και οικονομική άνθηση. Τα κριτήρια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων είναι απολύτως ξεκάθαρα, επισημαίνοντας ότι πρόθεση της ΕΕ δεν είναι να κάνει οτιδήποτε που μπορεί να βλάψει την Τουρκία », (ΡΙΚ, 29 Απριλίου).

Η δήλωση της Φ. Μογκερίνι δείχνει ότι η ΕΕ σκέφτεται με έναν πιο σύνθετο τρόπο, η δήλωσή της ανήκει στη ρεαλιστική εκτίμηση των πραγμάτων. Η συνέχιση των διαπραγματεύσεων είναι σημαντική και για τα δύο μέρη, εφόσον η Τουρκία εκπληρώνει τις προϋποθέσεις, που τίθενται για κάθε υποψήφιο μέλος. Η θέση Μογκερίνι ενισχύει τις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις μέσα στην Τουρκία, ώστε αυτές να έχουν έναν ισχυρό μοχλό στήριξης γύρω από το μέλλον της τουρκικής κοινωνίας. Στέλλει ένα σαφές μήνυμα στην παρούσα τουρκική ηγεσία ότι από αυτήν εξαρτάται η εγκυρότητα και το χρονικό πλαίσιο της ενταξιακής της πορείας. Αν θέλει να προχωρήσουν με καλύτερους ρυθμούς τα πράγματα, υπάρχουν οι γνωστοί από πριν όροι, αν μπορεί τότε χρειάζεται να υλοποιήσει τις γνωστές για κάθε υποψήφιο μέλος προϋποθέσεις, όπως καταγράφονται στις ετήσιες Εκθέσεις Προόδου της Επιτροπής και στη βάση της συμφωνίας της 3ης Οκτωβρίου 2005.

Η διαδικασία ανοικτού τέλους η οποία συμφωνήθηκε από τις δύο πλευρές στις 3 Οκτωβρίου 2005, λέει σχεδόν τα πάντα: είναι σημαντικό να υπάρχει επικοινωνία, δυνατότητες για συνεννοήσεις, καθαρές προϋποθέσεις. Στην περίπτωση της Τουρκίας η   επιβίβαση στο τρένο και η συντήρηση της πορείας στις ράγιες, αποτελεί το συμφωνημένο πλαίσιο για τη διαδικασία «ανοικτού τέλους». Όλα ήταν προφανή και οι δύο πλευρές το 2005 κατενόησαν το ακριβές νόημα της φράσης. Κάνουν πως δεν  καταλαβαίνουν το νόημά της όσοι έχουν εκλογές ή όσοι παραμένουν να σκέφτονται σε στυλ «αυστριακό»…

Λάρκος Λάρκου