Ε.Ε. και Κυπριακό
Η συζήτηση για το ρόλο της Ε.Ε. στο κυπριακό δεν είναι καινούργια. Το θέμα βγήκε ξανά στην επικαιρότητα έπειτα από τις παρεμβάσεις του πρέσβη των ΗΠΑ Μ. Κλόσον και του Λόρδου Χάνεϊ στο «Σεμινάριο της Λάρνακας» (8/2). Οι Κλόσον και Χάνεϊ «παρουσιάστηκαν υπέρμαχοι της άποψης ότι η Ε.Ε. πρέπει να μείνει μακριά από τη διαδικασία λύσης στο κυπριακό παρόλο που η Κύπρος είναι μέλος, και η Τουρκία είναι σε διαπραγμάτευση ένταξης. Ο πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών ανέφερε πως μόνο τεχνική στήριξη μπορεί να παράσχει η Ε.Ε. στις προσπάθειες για λύση σημειώνοντας πως το πρόβλημα θα παραμείνει αποκλειστικά στα χέρια των Ην. Εθνών»
(ο Φιλελεύθερος, Κ. Βενιζέλος 10/2/2005)
Το ζήτημα είναι εξαιρετικά σημαντικό και διαπερνά τη συνήθη επικαιρότητα. Είναι θέμα ευρύτερων ευρωπαϊκών ισορροπιών, συνεπώς, διαπερνά το στενό κυπριακό με πολύπλευρο τρόπο (Κύπρος – Μ. Ανατολή, ρόλος Ε.Ε. στην Α. Μεσόγειο, Ευρωμεσογειακή Συνεργασία).
Η Ευρωπαϊκή προοπτική της Κύπρου ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 εμπεριείχε ακριβώς αυτό το στόχο. Το Κυπριακό να γίνει ένα ευρωπαϊκό ζήτημα όπου στο ευρωπαϊκό έδαφος, η Τουρκία παραβιάζει θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες.
Αυτή η βασική διαπίστωση πέρασε από τρία βασικά στάδια.
- Προσπάθεια έναρξης διαπραγματεύσεων για την Τ.Ε. Κύπρου – Ε.Ε. (αρχές δεκαετίας του ’80).
- Ορισμός χρονοδιαγράμματος για έναρξηενταξιακώνσυνομιλιών (μέσα δεκαετίας ’90).
- Αποσύνδεσης της ένταξης από την προηγούμενη λύση (1999).
Το μεγάλο χρονικό διάστημα από το 1999 έως την ένταξη (2004) παρείχε σημαντικές δυνατότητες για να ενταχθεί το ευρωπαϊκό σύστημα στις προσπάθειες για λύση στο κυπριακό. Πρωτοβουλίες υπήρξαν, ψηφίσματα πέρασαν, και συνοπτικά είχαν ως εξής:
Ομόφωνη έγκριση από το Ευρωκοινοβούλιο(1996) πρότασης του Γ. Κρανιδιώτη για – Ευρωπαική Διάσκεψη για το Κυπριακό,
– Ευρωπαϊκό σχέδιο λύσης του κυπριακού,
-Διορισμός ευρωπαίου συντονιστή στο κυπριακό.
Ταυτόχρονα και σε άλλα επίπεδα υπήρξαν το 2000 σημαντικές προτάσεις που είχαν ως στόχο « να προσφέρουν.. .κίνητρα παρέμβασης της ΕΕ στην Κύπρο έξω από το παραδοσιακό μοντέλο αντιμετώπισης του κυπριακού..» όπως,
– Σχεδιασμός μιας αποστολής τύπου Πέτερσμπερκ (ευρωπαική ειρηνευτική αποστολή) με έμφαση στο σκέλος που αφορά τις αστυνομικές δυνάμεις ως εγγυητές εφαρμογής της λύσης.
– Η ανάπτυξη δραστηριότητας από μέρους του Υπάτου Εκπροσώπου της ΚΕΠΠΑ
Αυτές οι προτάσεις δεν είχαν την τύχη που έπρεπε να είχαν. Ίσως να μην είναι τώρα ο πιο κατάλληλος χρόνος για να αναλυθεί το γιατί αυτής της αποτυχίας. Είναι όμως αναγκαίο να υπογραμμισθεί πως η γνωστή φράση «η ΕΕ δεν θέλει να είναι βασικός παίκτης στο κυπριακό» είναι προϊόν μιας επιπόλαιης ανάγνωσης του θέματος. Οι εμπειρίες του 1988, του 1995, 1999, 2004 λένε ότι όταν έχουμε εφικτές προτάσεις, συστηματικές δράσεις, επιχειρήματα, επιμονή και πειστικότητα μπορούμε να αλλάζουμε ισορροπίες, αρνήσεις ή διαφωνίες.
Το 1997/98 οι 15 (πλην Ελλάδας) ήθελαν λύση και μετά ένταξη. Το 1999 ψήφισαν ομόφωνα και οι 15 το «πλαίσιο Κρανιδιώτη» στο Ελσίνκι – απρόσκοπτη ένταξη.
Συνεπώς και σήμερα το ζήτημα είναι απολύτως επίκαιρο. Η ΕΕ μπορεί να είναι ο δίδυμος παίκτης μαζί με τον ΟΗΕ – διαφορετικά οι προσπάθειες για λύση δεν θα σφραγισθούν από επιτυχία. Το ζητούμενο και σήμερα είναι να έχουμε πρωτοβουλίες, εισηγήσεις, ιδέες, ικανές να κινητοποιούν το ευρωπαϊκό σύστημα κατά τρόπο παραγωγικό. Οι ιδέες για εγγυήσεις εφαρμογής της λύσης, κείμενα από το ευρωπαϊκό σύστημα που είναι υλικό για προτάσεις / πτυχές της λύσης, εισηγήσεις που να προωθούν κοινά ευρωπαϊκά συμφέροντα των 25 μέσω της εξωτερικής πολιτικής της Κύπρου, είναι τρεις άξονες που θέλουν πρώτα – πρώτα εξειδίκευση και μετά συμμετοχή και πειστική παρουσίαση τους. Δεν είναι εύκολο έργο, ούτε υποστηρίζω ότι θα βρίσκουμε ενθουσιασμό και ανοικτές θύρες. Είναι έργο επίπονο, θέλει συνεπή στήριξη από την Αθήνα, συντονισμό ανάμεσα στην κυβέρνηση και τα κόμματα. Είναι όμως έργο που πρέπει να προωθηθεί με σταθερούς ρυθμούς. Η λύση στο κυπριακό ή θα είναι με σφραγίδα ΕΕ ή αλλιώς δεν θα υπάρξει.
Συνεπώς η θέση ότι η ΕΕ μπορεί να δώσει «μόνο τεχνική στήριξη» είναι στο βασικό της πυρήνα αδιέξοδη. Οι Ε/Κ εμπιστεύονται το πολιτικό πλαίσιο της ΕΕ. Το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ είναι υψηλά στις εκτιμήσεις των κυπρίων, είναι ο μόνος «παίκτης» στο διεθνές σύστημα που είναι σε θέση να δώσει αξιόπιστη σφραγίδα σε μια λύση. Ο ΟΗΕ δεν μπορεί να ξεπεράσει τον εαυτό του, άρα μαζί ΟΗΕ και ΕΕ μπορούν να δουλέψουν καλύτερα. Μόνο αυτή η ουσιώδης παραδοχή μπορεί να αλλάξει δεδομένες ισορροπίες και πολύχρονες καχυποψίες για το πως δουλεύει ο ΟΗΕ στο κυπριακό. Είναι θέμα μιας απλής συνεννόησης με την «ιστορία» του κυπριακού Οι διαδικασίες της λύσης μπορούν να λειτουργήσουν μόνο εάν ΕΕ δουλέψει ως ο «καταλύτης» της λύσης.