Εξουσία και Πολίτης: Αρχές της Εταιρικής Σχέσης σε μια κοινωνία πολιτών

Είναι πλέον κοινός τόπος να λεχθεί πως η πατρίδα μας βρίσκεται στο μεταίχμιο δύο κόσμων. Ο παραδοσιακός από τη μια και ο απαιτητικός καινούριος από την άλλη. Ο παραδοσιακός είχε πασίγνωστα πολιτικά χαρακτηριστικά: παροχολογίες, γενικές διακηρύξεις που ικανοποιούν όλους, αναντιστοιχία λόγων και έργων, εθνική υπερηφάνεια χωρίς αντίστοιχη κοινωνική ισχύ, αρχηγικά πρότυπα δράσης στο κομματικό σκηνικό. Ο καινούριος κόσμος είναι διαφορετικός, άρα χρειαζόμαστε διαφορετικά εργαλεία ανάλυσης για να τον αντιμετωπίσουμε. Όχι απλά να γράφουμε γι΄αυτόν, αλλά να τον αντιμετωπίσουμε με έργα, με σχέδια δράσης, με πρωτοβουλίες σε κυβερνητικό και μη κυβερνητικό επίπεδο. Ο κόσμος αυτός είναι ολοένα και πιο γνωστός, είναι οικουμενικός άρα εξόχως εθνικός.

Η ανάπτυξη της πληροφορικής, του διαδικτύου, η κατάργηση του προστατευτισμού, τα ανοικτά σύνορα, το ηλεκτρονικό εμπόριο, η τηλεϊατρική, η επανάσταση της πληροφορίας. Όλα μαζί συνθέτουν το πιο μεγάλο στοίχημα για τη Κυπριακή Δημοκρατία γιατί είναι συνώνυμα με την ένταξη στην Ε.Ε. το 2004.

Κατά συνέπεια, όλα τα στοιχεία που συναποτελούν την κοινωνική μας δομή έχουν την υποχρέωση να κινηθούν διαφορετικά, να θέσουν νέες προτεραιότητες, να αλλάξουν την ανάλυση τους. Η εξουσία με τη παραδοσιακή της έννοια αλλάζει. Χάνει εθελοντικά δυνάμεις που διαχέονται σε υπερεθνικά σχήματα (Ευρωκοινοβούλιο, Συμβούλιο Υπουργών, Επιτροπή), γι΄ αυτό το ζήτημα της εξουσίας γίνεται πιο πολύπλοκο, πιο απαιτητικό.

Την ίδια περίοδο ο πολίτης αισθάνεται τις δυνάμεις της πληροφορικής να τον καθιστούν απόλυτο κυρίαρχο των ατομικών λύσεων. Οι σχέσεις πολίτη-κράτους, πολίτη-κόμματος, πολίτη-ψυχαγωγίας, πολίτη με πολίτη, πολίτη-εκπαίδευσης είναι σε νέα βάση. Νέα κοινωνικά πρότυπα οικοδομούνται με υλικά παγκόσμιας δικτύωσης. Αυτή η γιγαντιαία μεταβολή στο παγκόσμιο χωριό εμπεριέχει κινδύνους, ρίσκο, δυσκολίες. Αυτό όμως που ενδιαφέρει ένα κοινωνικό σύνολο δεν είναι η άρνηση ή οι καταγγελίες. Αυτές οι εξελίξεις είναι και μια πρόκληση για θετικές δράσεις, συστηματικές προσπάθειες για να τρέξουμε στον κόσμο της πληροφορικής με γρήγορους ρυθμούς. Η παγκοσμιοποίηση προσφέρει ευκαιρίες, νέες λύσεις, είναι μια ισχυρή δυνατότητα για όσα κράτη και λαούς μπορούν να σχεδιάσουν με αυτοπεποίθηση. Οι ευθύνες ενός σοβαρού κράτους είναι να οργανώσει τις δομές του για να αντιμετωπίσουν αυτά τα νέα δεδομένα.

Η παιδεία είναι στη βάση κάθε αξιόπιστου σχεδιασμού. Η αντιμετώπιση του ψηφιακού αναλφαβητισμού είναι ζήτημα άμεσης προτεραιότητας. Πολίτης χωρίς γνώσεις του ηλεκτρονικού ρίσκου είναι σταδιακά ένας πολίτης χωρίς ευκαιρίες στη ζωή του, ένας περιθωριοποιημένος πολίτης, χωρίς τύχη στην αγορά εργασίας. Η Κύπρος είναι ουραγός στις επενδύσεις στη νέα τεχνολογία, από τις τελευταίες στον κατάλογο των έξι υπό ένταξη κρατών στην Ε.Ε.

Το ζήτημα της αξιοκρατίας θα αναδειχθεί σε κύριο στοιχείο στις σχέσεις εξουσίας-πολίτη. Το πελατειακό σύστημα είναι τροχοπέδη για την ανάπτυξη της κοινωνίας και, γι΄αυτό η θεσμική υπέρβαση του είναι κύριο στοιχείο για την θεσμική ενσωμάτωση μας στην Ε.Ε.

Η διανομή λαφύρων από τα κόμματα στους ψηφοφόρους-πελάτες χαρακτηρίζει το σημερινό μας σύστημα σε όλα τα κόμματα. Κάθε αλλαγή, κάθε βελτίωση του είναι επωφελής για το πολιτικό μας σύστημα. Ορισμένες εισηγήσεις είναι σε θέση να προωθήσουν βελτιώσεις και αλλαγές. Γι΄ αυτό και καταθέτω ορισμένες:

α. Διαχωρισμός του κράτους από το κάθε φορά φιλοκυβερνητικό κόμμα, τα μέλη ενός φιλοκυβερνητικού κόμματος δεν έχουν περισσότερα προνόμια από όσα έχει συνταγματικά ο κάθε πολίτης, είτε ανήκει σε φιλοκυβερνητικό είτε σε αντιπολιτευτικό κόμμα.

β. Συμβάλλει στην ανάπτυξη από κάθε άποψη, η αντιπαράθεση μεταρρυθμιστών και λαϊκιστών μέσα σε διάφορα κόμματα. Βοηθά στην αυτογνωσία του κομματικού φαινομένου, ώστε τα πελατειακά κόμματα να εξελιχθούν σε κόμματα προγραμμάτων και όχι γενικόλογων συνθημάτων.

γ. Περισσότερη πληροφόρηση, κριτικός λόγος ώστε ο θεσμικός συνδικαλισμός να διεκδικήσει λύσεις που θα βελτιώσουν ή θα αλλάζουν τις πελατειακές συναλλαγές. Εάν τα κενά γεμίζουν με αποδεκτά συστήματα δράσης, τότε θα μειωθεί αισθητά ο «ενδιάμεσος» ρόλος των πολιτευτών.

δ. Περισσότερη πληροφόρηση κριτικός λόγος για ότι είναι ευρωπαϊκή πρόκληση για μας. Φιλελευθεροποίηση σε ποικίλους τομείς, ανταγωνισμός που υποχρεώνει σε θεσμικές αλλαγές, περισσότερη συμμετοχή στα κόμματα. Η πρόσφατη ψήφιση νόμου από την κυπριακή Βουλή για την ποινικοποίηση του ρουσφετιού, ουδέν πρόβλημα θα λύσει. Η μείωσης της έντασης του ρουσφετιού είναι αποκλειστικό θέμα πολιτικής βούλησης θεσμικής μεταρρύθμισης και όχι νομοθετημάτων που επισημοποιούν τη διγλωσσία και δεν πείθουν κανένα

ε. Η συμβολή των Μ.Μ.Ε. στο να γίνεται συστηματικός διάλογος επί των πιο πάνω θεμάτων είναι απαραίτητη. Η ρήξη με τη συνήθεια χρειάζεται κριτικούς πολίτες.

στ. Η οργανωμένη παιδεία, σε όλες τις βαθμίδες έχει επίσης σημαντικότατο ρόλο να διαδραματίσει, κυρίως στον τομέα της διαμόρφωσης του αυριανού πολίτη. Χωρίς την εγγύηση της προοπτικής στο μέλλον, ότι οικοδομηθεί στο παρόν θα είναι μετέωρο .

ζ. Αναμόρφωση του πλαισίου διορισμών στα Δ.Σ. των ημικρατικών οργανισμών από κομματικές λίστες. Η διάχυση των διορισμών δημιουργεί απλώς πιο πολλές συγχύσεις. Η Κυβέρνηση έχει πολιτική, κρίνεται από αυτήν η αντιπολίτευση έχει διαφορετική πολιτική και επιδιώκει να την εφαρμόσει όταν ασκήσει εξουσία. Σήμερα, ποιός εφαρμόζει ποιού τη πολιτική; Με ποιά κριτήρια και με ποιούς στόχους;

η. Θεσμικές αλλαγές κυρίως στη Δημόσια Υπηρεσία και τη Παιδεία, που να αποσυνδέουν την προαγωγή από την ηλικία. Μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα (3-5 χρόνια), να κρίνεται ο υπάλληλος με βάση τα προσόντα του. Ώθηση στην ανανέωση, στις νέες ιδέες στην πρωτοτυπία.

Οι αλλαγές που έχουν επέλθει στη δομή των σύγχρονων κοινωνιών, επιφέρουν αναπόφευκτες αλλαγές και στην αποστολή του συνδικαλιστικού κινήματος. Η εισαγωγή της νέας τεχνολογίας, οι συντελούμενες αλλαγές στο διεθνή καταμερισμό εργασίας συνέπεια και των διεθνών πολιτικών εξελίξεων, καθώς και οι μεταβολές στη σχέση χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας, είναι παράγοντες που αναδιαρθρώνουν παγκοσμίως τις ταξικές διαστρωματώσεις και σχέσεις.

Όσα συμβαίνουν σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες, δεν μπορούν να αφήνουν αδιάφορο το κυπριακό συνδικαλιστικό κίνημα

Το συνδικαλιστικό κίνημα καλείται να διαδραματίσει διευρυμένο και πιο ευέλικτο ρόλο στο χώρο της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης. Ζητήματα πολιτισμού, ποιότητα ζωής, παιδείας, περιβάλλοντος και ανεργίας, αναζητούν ένα νέο συνδικαλιστικό λόγο και ρόλο στη διαμόρφωση των όρων αντιμετώπισης τους. Αυτή τη μετεξέλιξη αποζητούν και οι πλέον ανάγκες του συλλογικού αγώνα, λόγω του εθνικού θέματος, καθώς και οι ανάγκες άμβλυνσης φαινομένων «συντεχνιακού ανταγωνισμού» κατά τομείς εργασίας.

Πολύ χειρότερα, η κομματική εξάρτηση εκφυλίζει το γενικότερο ρόλο τους και τις καθιστά ουραγούς των κοινωνικών εξελίξεων. Η ενότητα του συνδικαλιστικού κινήματος για δεκαετίες παραμένει μόνο ένα σύνθημα. Η ενοποίηση του προϋποθέτει σοβαρές πολιτικές αποφάσεις, κάτι που τα παραδοσιακά κόμματα δεν είναι σήμερα σε θέση να τις πάρουν. Η απόλυτη εξάρτηση από τα κόμματα, η χρησιμοποίηση του ως βραχίονα άσκησης μικροπολιτικής, η συμμετοχή του στις εξυπηρετήσεις, οδηγεί το συνδικαλιστικό κίνημα σε αδιέξοδα.

Ένας νέος τύπος πολίτη δημιουργείται και είναι εκείνος που με αυτοπεποίθηση, γνώση και ταλέντο μπορεί να αντιμετωπίσει τα νέα δεδομένα. Είναι εκείνος που έχει στέρεη υποδομή, γνωρίζει τα εθνικά και κοινωνικά του χαρακτηριστικά, γνωρίζει και στηρίζει την εθνική διαφορετικότητα σε ένα πολυπολιτιστικό σύνολο, μέσα στην Ε.Ε.

Όσοι λαοί, όσα έθνη δημιουργούν, δεν έχουν κανένα φόβο μπροστά στις εξελίξεις. Μπορεί να είναι παίκτες στο δικό τους βεληνεκές. Τα μεγέθη αλλάζουν μόνο όταν τα αλλάζεις. Οι φοβίες, οι εσωστρεφείς αναλύσεις, οι καταγγελίες έρχονται από συντηρητικές δυνάμεις διάφορων αποχρώσεων. Το μοτίβο τους όμως είναι κοινό. Χάσαμε την ταυτότητα μας, κάποιοι «κακοί» αποφάσισαν την ισοπέδωση και την ομοιομορφία, άρα να σώσουμε τη διαφορετικότητα μας με εθνική περιχαράκωση.

Οι πολίτες, τα έθνη με τη πλούσια πολιτιστική κατανομή είναι εκείνα που θα βιώσουν την εποχή μας με αυτοπεποίθηση. Με επίγνωση των δυσκολιών, αλλά και με πίστη πως όσοι είναι στη πρωτοπορία αυτού του αγώνα δημιουργούν και τις καλύτερες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη, τη πρόοδο, τις καλύτερες συνθήκες ζωής για τους δικούς τους πολίτες. Δημιουργούν πλάτες για τους πιο αδύνατους, ανοίγουν νέους ορίζοντες για τους περισσότερους.

Είναι βασική προϋπόθεση για μια νέα ποιότητα στις σχέσεις κράτους-πολίτη, η σταδιακή μείωση της παρεμβατικότητας των παραδοσιακών κομμάτων σε κάθε σφαίρα της κοινωνικής δραστηριότητας στην πατρίδα μας. Τα Κόμματα δεν έχουν την αποκλειστική ευθύνη για την ευτυχία των ανθρώπων, γι΄αυτό είναι μια χρήσιμη εξέλιξη τα κόμματα να μένουν στην βασική τους αποστολή και οι πολίτες να έχουν, έτσι, περισσότερη αυτονομία στη λήψη αποφάσεων στη Τοπική Αυτοδιοίκηση, το σχολείο, τον αθλητισμό, τη ψυχαγωγία. Τα κόμματα διαγράφουν πλαίσια εξέλιξης, προτάσεις για τις κύριες κατευθύνσεις του πολιτικού αγώνα, άρα δεν είναι καθόλου χρήσιμο να παρεμβαίνουν ως κηδεμόνες σε κάθε μικρή σφαίρα του κοινωνικού μωσαϊκού. Ίσως, έτσι να κερδίζουν όλοι: Tα κόμματα περισσότερη ποιότητα και οι πολίτες αυτόνομες, αποκεντρωμένες συμμετοχικές δράσεις.

Κάθε ευκαιρία είναι σημαντική για να πάει η πατρίδα μας προς τη μια, ή την άλλη κατεύθυνση. Τι επιλέγει, πως θέλει να προχωρήσει. Είναι γι’ αυτό που υποστηρίζω πως οι προεδρικές εκλογές του 2003 είναι από κάθε άποψη σημαντικές για τη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου. Το Κυπριακό, η ένταξη στην Ε.Ε. το 2004, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, ο εκσυγχρονισμός του οικονομικού και κοινωνικού μας συστήματος, η γρήγορη ενσωμάτωση στον κόσμο της πληροφορικής είναι η βάση πάνω στην οποία θα δοκιμαστούν οι πολιτικές δυνάμεις στην Κύπρο. Εάν είναι σε θέση να επιλέξουν τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη με περισσότερη δικαιοσύνη και κοινωνική συνοχή, η αν θα μείνουν δέσμιες του παρελθόντος, μετρώντας αριθμούς για τον ένα ή τον άλλο γύρο των εκλογών. Είναι ευθύνη κάθε υπεύθυνης πολιτικής δύναμης, κάθε ενεργού πολίτη να προσπαθήσει για τη πρώτη επιλογή. Είναι πράξη ευθύνης για το μέλλον της πατρίδας μας.