Επίσκεψη Μπάϊντεν με “μοχλό” την Αμμόχωστο
Η επίσκεψη Μπάιντεν στην Κύπρο (21-23/5) είναι αναμφίβολα η πιο σημαντική εξέλιξη στις διεργασίες για την αναζήτηση λύσης στο κυπριακό στον παρόντα κύκλο τους. Εδώ και καιρό η πληροφόρηση έκανε λόγο για επίσκεψη Τ. Κέρι στη Λευκωσία με στόχο την ανακοίνωση μιας σημαντικής εξέλιξης σχετικά με την Αμμόχωστο στο πλαίσιο της προώθησης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Η Ουάσιγκτον άλλαξε απόφαση και ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τ. Μπάιντεν έχει λάβει την απόφαση να είναι εκείνος που θα επισκεφθεί την νήσο και οι συνεργάτες του προετοιμάζουν τις λεπτομέρειες, ενώ θα ακολουθήσει και επίσκεψη Κέρι.
Το κύριο ερώτημα συνδέεται με τους στόχους αυτής της επίσκεψης, της υψηλότερης σε επίπεδο που έχει επιλέξει να κάνει η Ουάσιγκτον από το 1962 -επίσκεψη αντιπροέδρου Λ. Τζόνσον. Κάτω από τις σημερινές συνθήκες εκτιμώ ότι η επίσκεψη εξελίσσεται πάνω σε τρία επίπεδα:
Α. Είναι θεμιτό να υπολογίσει κανείς ότι η απόφαση ελήφθη πιθανότητα γιατί θα ανακοινωθεί κάτι ουσιαστικό σχετικά με την Αμμόχωστο. Η παλαιότερη πρόταση για ένα «μεγάλο πακέτο» κρίθηκε ατελέσφορη, ενώ φαίνεται ότι έχει συμφωνηθεί ένα μίνι πακέτο: 1. Είσοδος στα Βαρώσια ειδικών για στατικές μελέτες και έλεγχο της κατάστασης σχετικά με τις υποδομές, τα κτίρια, δρόμους κλπ. 2. Ανακοίνωση της πρόθεσης των ΗΠΑ να στηρίξουν οικονομικά το εγχείρημα της ανοικοδόμησης της περίκλειστης πόλης. 3. Αποφάσεις για αποναρκοθέτηση ενταγμένες στην πολιτική των ΜΟΕ.
Β. Ενδέχεται η Ουάσιγκτον να εκτιμά ότι η παρούσα έλλειψη προόδου στις επαφές Μαυρογιάννη-Οζερσάι πιθανόν να οδηγήσει την όλη διαδικασία σε εκτροχιασμό, συνεπώς η επίσκεψη Μπάιντεν μπορεί να έχει ως κεντρικό στόχο την στήριξη ενός μομέντουμ με «υποσχέσεις». Αυτή η εκδοχή είναι βάσιμη καθώς οι συνομιλίες βρίσκονται σε στασιμότητα και οι προβλέψεις κάνουν λόγο για αναζήτηση εξωτερικής υποστήριξης η οποία θα τις «υπερκεράσει» με νέο υλικό όπως για παράδειγμα αυτό με την Αμμόχωστο και με την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων ως «καταλύτη» τόσο για την Κύπρο όσο και την συμβολή τους στο χάρτη της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ.
Γ. Να επαναβεβαιώσει τον ηγετικό ρόλο των ΗΠΑ στην Μ. Ανατολή και την ευρεία Ανατολική Μεσόγειο καθώς αποτελεί ένα αναντίλεκτο γεγονός ότι αυτές κρατούν ανοικτή την προβληματική ειρηνευτική διαδικασία σχετικά με το μεσανατολικό καθώς κάθε άλλη ανάμειξη προσφέρει ελάχιστα («κουαρτέτο» από ΗΠΑ, ΕΕ, ΟΗΕ, Ρωσία) ή και καθόλου (ΟΗΕ).
Σε αυτή την συγκυρία ορισμένοι εξωτερικοί παράγοντες επενεργούν θετικά στην όλη συλλογιστική γύρω από το κυπριακό. Το πρώτο συνδέεται με την ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής στην Τουρκία μετά τις δημοτικές εκλογές στη χώρα αυτή στις 30 Μαρτίου, την επαναβεβαίωση της πολιτικής ισχύος του Τ. Ερτογάν καθώς και την σχετικά ομαλή διαδικασία εκλογής του στην προεδρία της Τουρκίας τον προσεχή Αύγουστο. Το δεύτερο, συνδέεται με τη γενικότερη κατάσταση στις διεθνείς σχέσεις με αφορμή την κρίση γύρω από την Ουκρανία. Η καθυστερημένη αντίδραση της ΕΕ και των ΗΠΑ γύρω από τα ζητήματα της ενεργειακής πολιτικής της Δύσης, ανέδειξε το πλεονέκτημα Πούτιν έναντι χωρών με εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, καθώς και το έλλειμμα στρατηγικής της ΕΕ γύρω από πιθανές εναλλακτικές ενεργειακές επιλογές.
Σε αυτή την οπτική εντάσσεται η προσπάθεια της κυπριακής κυβέρνησης για την κατασκευή τερματικού στο Βασιλικό αλλά και «συντάσσεται» με την άποψη που βρίσκει ισχυρή διεθνή υποστήριξη ότι το φυσικό αέριο στην κυπριακή ΑΟΖ μπορεί να αποκτήσει ακόμα πιο μετρήσιμο χαρακτήρα με την επίλυση του κυπριακού, γεγονός που θα επιτρέψει τη μεταφορά του στις ευρωπαϊκές αγορές μέσα από αγωγούς που έχουν τη βάση τους στη Νότια Τουρκία. Αυτή η προσέγγιση βρίσκει θετική ανταπόκριση από την πλευρά του Ισραήλ που δεν θέλει να βάλει όλα τα αυγά του σε κανενός το «ένα καλάθι», συνεπώς ενδιαφέρεται για τριπλή λύση όπως τα δικά του πλωτά μέσα, το Βασιλικό και το Τσεϊχάν. Η προσπάθεια για ομαλοποίηση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο και σύντομα θα ανακοινωθεί η υπογραφή της τελικής συμφωνίας.
Στο εσωτερικό μέτωπο οι αντιδράσεις ποικίλλουν. Στην πραγματική άσκηση εξωτερικής πολιτικής η επίσκεψη Μπάιντεν είναι μια θετική εξέλιξη στην προσπάθεια που καταβάλλει ο πρόεδρος Αναστασιάδης στο κυπριακό. Η μεγάλη πλειοψηφία της κυπριακής κοινής γνώμης ενδιαφέρεται να δει πρόοδο και χειροπιαστό αποτέλεσμα. Οι συνθήκες είναι ώριμες για αυτό.