Για τα 50 χρόνια της Κυπριακής δημοκρατίας
Με εκδηλώσεις μνήμης το κυπριακό κράτος θυμάται τα 50 χρόνια από την ίδρυσή του με επίκεντρο την 1η Οκτωβρίου συμβατική ημέρα της επετείου της ανεξαρτησίας. Η πραγματική επέτειος, αυτή στις 16 Αυγούστου 1960 άλλαξε σε μια προφανή προσπάθεια να γίνει πιο πλατιά γνωστή η επέτειος με σχολικές και άλλες εκδηλώσεις. Τι είναι εκείνο που μπορεί να σταθεί ως διαχρονικό μήνυμα για τα 50 χρόνια Κυπριακής Δημοκρατίας; Θεωρώ ως σημαντικότερο μήνυμα τη διασύνδεση της επετείου με τη σημερινή Κύπρο, την πρόκληση ελευθερίας που συνιστά το άλυτο κυπριακό.
Θεωρώ ότι η εξέλιξη του 1959 και 1960 κάτω από τις τότε ισορροπίες ισχύος υπήρξε μια σημαντική αλλαγή. Η Κύπρος από αποικία του Στέμματος μπόρεσε να δημιουργήσει ένα ανεξάρτητο κράτος. Δεν ήταν η εξαρχής αυτή η θέληση των ε/κ. Ήταν ομως προϊόν της ανάγκης να βρει η Κύπρος καλύτερη στέγη στον κόσμο σε μια εποχή διεθνών ανακατατάξεων μετά τον τετραετή αντιαποικιακό αγώνα της ΕΟΚΑ. Η πρόοδος ήταν σημαντική και η Κύπρος πήρε με επιτυχία την σκυτάλη της ανάπτυξης και της προόδου σε σημαντικούς τομείς (οικονομία, παιδεία, γεωργία, πολιτική χειραφέτιση, κοινοβουλευτική δράση).
Είναι αναντίλεκτο το γεγονός ότι σε κρίσιμες στιγμές στα 50 χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας κυριάρχησε ο εμπειρισμός, ο συναισθηματικός λόγος, η αντίληψη ότι το δίκαιο «θα επικρατήσει» των συμφερόντων και έτσι η Κύπρος θα επιβάλει τις απόψεις της. Δύο γεγονότα επιβεβαιώνουν τον κανόνα: η πρόταση για αλλαγή των 13 σημείων στο Σύνταγμα του 1960 και το πραξικόπημα κατά του προέδρου Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974. Με την πρώτη κίνηση οι τ/κ αποχώρησαν από τους κρατικούς θεσμούς δημιουργώντας κλίμα για το «ταξίμ», και με την δεύτερη κίνηση δόθηκε το πρόσχημα για την τουρκική εισβολή. Έτσι άλλαξαν οι συσχετισμοί δύναμης και οι ε/κ έχασαν το στρατηγικό πλεονέκτημα που τους έδωσε η Ζυρίχη και το Λονδίνο. Η Τουρκία έλεγξε στρατιωτικά το 37% της Κύπρου και δημιούργησε νέα ισορροπία ισχύος στην Α. Μεσόγειο.
Τρεις ημερομηνίες σφράγισαν ως κορυφαίες στιγμές τα 50 χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας: πρώτα η ίδρυσή της στις 16 Αυγούστου 1960, μετά η τουρκική εισβολή στις 20 Ιουλίου 1974 και τέλος η ένταξη στην ΕΕ την 1η Μαίου 2004. Οι τρεις ημερομηνίες βεβαιώνουν την πορεία της Κύπρου από την ομφαλοσκόπηση με το Κίνημα των Αδεσμεύτων έως την ωρίμανση του πολιτικού της συστήματος με την ένταξη στην ΕΕ. Το τελευταίο στοιχείο βεβαιώνει ότι η Κύπρος άλλαξε, η πρόοδος είναι εμφανής σε πολλούς τομείς αλλά και οι προκλήσεις παραμένουν ακέραιες. Θεωρώ ως κορυφαίο πρόκληση εκείνην του αγώνα για να κάνουμε τον προοδευτικό ορθολογισμό κεντρικό στοιχείο της πολιτικής μας ζωής. Στο κυπριακό, στην οικονομική μας ανάπτυξη, στην εκπαιδευτική μας πραγματικότητα και στην πολιτιστική μας καλλιέργεια. Η δημιουργία του Πανεπιστημίου Κύπρου (1990), του ΤΕΠΑΚ στη Λεμεσό και τριών ιδιωτικών Πανεπιστημίων στη Λευκωσία δείχνουν την προοδευτική αλλαγή που για χρόνια καθυστέρησε.
Ορισμένα πρόσωπα σφράγισαν με την παρουσία τους την Προεδρία της Δημοκρατίας τα πενήντα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας: ο Μακάριος, ο Γ. Κληρίδης, ο Σ. Κυπριανού, ο Γ. Βασιλείου, ο Τ. Παπαδόπουλος, ο Δ. Χριστόφιας. Μερικοί την υπηρέτησαν με τον τρόπο της εποχής τους (Μακάριος, Κληρίδης, Κυπριανού, Παπαδόπουλος). Ο Δ. Χριστόφιας εξακολουθεί να αντιμετωπίζει το δικό του στοίχημα της επίλυσης. Ένα πρόσωπο συνέβαλε με την νηπιακή πολιτική του κρίση στην οπισθοδρόμηση και την καταστροφή: ο Γ. Γρίβας.
Σήμερα η προσπάθεια για συνολική επίλυση συνδέεται πλήρως με τις αναφορές στα επετειακά. Ο στόχος της απαλλαγής της Κύπρου από τον κατοχικό στρατό και η ανάπτυξη της ενωμένης Κύπρου μέσα στο ευρωπαϊκό περιβάλλον, αποτελεί την πιο σημαντική κομμάτι του αφιερώματος στα 50 χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σήμερα η συμμετοχή στην ΕΕ προσφέρει νέα πλεονεκτήματα στους τομείς της γεωπολιτικής, της ασφάλειας, της ανάπτυξης και της αναζήτησης συμμαχιών. Είναι στο χέρι της Κύπρου να αξιοποιήσει πλήρως τη συμμετοχή της στην πιο προοδευτική κοινότητα κρατών και λαών στον κόσμο.