Για την Έκθεση Ιδεών στις Ενιαίες

Η Ελληνική Προεδρία στην Ε.Ε. και η Κυπριακή Δημοκρατία
(Με αφορμή θέμα των Ενιαίων Εξετάσεων στην “Έκφραση-Έκθεση”)

Το μάθημα της “Έκφρασης-Έκθεσης” προκαλεί συνήθως συζητήσεις, διάλογο, γεννά διαφορετικές γνώμες. Συνδεόμενο άμεσα με την ιδεολογία, αξιοποιείται συχνά για να αξιολογηθεί ο “έλεγχος αφομοίωσης” κυρίαρχων στην εκπαίδευση και την κοινωνία απόψεων, μα και ιδεολογημάτων.

Πρόσφατα δόθηκε στα πλαίσια των ενιαίων απολυτήριων εξετάσεων των λυκείων (2 Ιουνίου 2003) ως 1ο θέμα το εξής:

“Η Ελλάδα προεδρεύει κατά το α’ εξάμηνο του 2003 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι δε χρέος του παγκόσμιου Ελληνισμού να της συμπαρασταθεί, ώστε αυτή να διακριθεί σε όλους τους τομείς”.

Να γράψετε ένα υπόμνημα προς τον Υπουργό Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας στο οποίο να σχολιάζετε την πιο πάνω θέση και να προτείνετε τρόπους με τους οποίους ο Ελληνισμός της Κύπρου μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου αυτού”.

Αντιπαρερχόμαστε προς το παρόν τα φιλολογικά, παιδαγωγικά και εξεταστικά προβλήματα που προκαλούνται από την αιτούμενη διαπραγμάτευση: λ.χ. η ασαφής φράση άδηλου συντάκτη σε εισαγωγικά? επίσης, το ότι ως υπόμνημα μάλλον θεωρείται το σημείωμα με σκέψεις και προβληματισμούς -εκτενές ή μη-, αλλά όχι κατ’ ανάγκην κείμενο “ανάπτυξης επικοινωνιακού λόγου” κλπ? επιπλέον, παιδαγωγικό και δεοντολογικό ζήτημα, καθώς σχετική συζήτηση δεν προηγήθηκε στην κοινωνία ή και στην εκπαίδευση, για την “κυπριακή συμβολή στην προώθηση της ελληνικής προεδρίας”. Μπορεί μια “έκθεση” στις εξετάσεις να είναι μόνο με επινοήσεις; Να προκύπτει τοποθέτηση για τόσο σοβαρό θέμα από το πουθενά; Στο σημείωμα αυτό, με αφορμή και μόνο το θέμα των εξετάσεων, ως πολίτες καταγράφουμε σκέψεις για όσα γενικότερα βλέπουμε να εκτυλίσσονται στις δημόσιες τοποθετήσεις ή αποσιωπήσεις σε σχέση με την κατανόηση του πεδίου “Κύπρος- Ευρώπη -Ελλάδα-επίλυση του Κυπριακού”.

1. Πριν απ’ όλα, μας ενδιαφέρει η σε βάθος και συγκεκριμένη ερμηνεία με πολιτισμικά και πολιτικά κριτήρια των στάσεων, απόψεων, προβληματισμών και ενεργειών, που εντοπίζονται στο μέσο Έλληνα πολίτη της Κύπρου για τη θέση και το ρόλο της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν είμαστε βέβαιοι εάν αυτό που δημοσίως ζητείται από τους νεαρούς, εδώ από τους μαθητές, υπήρξε αντικείμενο δημόσιας παρέμβασης των ενήλικων πολιτών και των αρμοδίων! Είναι εντυπωσιακό και δηλωτικό μιας παγιωμένης στην κοινωνία μας νοοτροπίας το ότι συνεχίζει να τίθεται και πάλι στο 2003 ένα κρίσιμο ζητούμενο σε μια βάση δήθεν “ηθικοπλαστική”, δήθεν “ελληνοκεντρική”, απλουστευτικά και χωρίς φαντασία. Ωστόσο, κρατώντας την ελληνική και κυπριακή πολιτιστική σκευή μας, είμαστε πλέον και θεσμικά μέρος της Ενωμένης Ευρώπης, ισότιμοι Ευρωπαίοι πολίτες, σε μια διαδικασία που τυπικά ολοκληρώνεται το Μάϊο του 2004.

2. Μέσα στις δοσμένες κρίσιμες καταστάσεις στην ευρύτερη περιοχή και στην Κύπρο στους μήνες της Ελληνικής Προεδρίας, για μας το καίριο και ουσιώδες είναι όχι απλώς η (οσονούπω λήξασα) “επιτυχής” Ελληνική Προεδρία, αλλά η επιτυχής ευρωπαϊκή πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας και ΟΛΟΥ του κυπριακού λαού η ευημερία και ειρηνική ζωή, η διεύρυνση της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο! Στα λόγια τουλάχιστον φαίνεται αυτό ακριβώς να απασχολεί όλες τις πολιτικές δυνάμεις της Κύπρου και της Ελλάδας, κρίνοντας από τους χαιρετισμούς στο 10ο Παγκύπριο Συνέδριο του ΔΗΣΥ (25/5)! Μένει να εμπεδωθεί στην καθημερινή δημιουργία.

3. Και ακόμα πιο σημαντικό, σχετικό με την πολιτική μας κουλτούρα, είναι το ερώτημα: ποιες είναι οι προτεραιότητες που η ίδια η Ελληνική Κυβέρνηση έθεσε και έπραξε (ως γνωστόν η Προεδρία ολοκληρώνεται σε λίγες ημέρες…) για να είναι “διακεκριμένη σε όλους τους τομείς η προεδρία” της; Πόσο αυτές απασχόλησαν τον Κύπριο πολίτη; Πώς και πόσο κατανοήθηκαν από τους ιθύνοντες και τους πολίτες αυτές οι προτεραιότητες, όταν μέρος τους ακουμπούσε και τη ζωή μας (ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε.); Μήπως κάτι που η προεδρεύουσα χώρα, η Ελλάδα, δεν θέλησε να είναι η προεδρία της, κυκλοφορεί στο νου πολλών Κυπρίων και ετέθη ως θέμα στις εξετάσεις των μαθητών;;;! Παρά τις όποιες επιμέρους διαφορετικές εκτιμήσεις, η ελληνική προεδρία και ειδικότερα ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης, έδειξαν με επίμονο, συστηματικό αγώνα, με πολλά ταξίδια και επαφές πώς πρέπει να εργάζεται ο σοβαρός, σύγχρονος αποτελεσματικός Ευρωπαίος Νεοέλληνας. Να αποβάλει την ομφαλοσκόπηση, την ενδημούσα εσωστρέφεια. Να πάψουμε να μιλούμε μόνο με τον εαυτό μας και τον δίκαιο καημό μας.

4. Ο Κ. Σημίτης έπραξε ακριβώς το αντίθετο από αυτόν τον “ελληνοκεντρικό” πανικό που εμφιλοχωρεί στις συζητήσεις ή και ως θέμα της “έκθεσης ιδεών”. Δούλεψε για τα κοινά συμφέροντα των 15 + 10 χωρών, μίλησε με τη γλώσσα του κοινού ευρωπαϊκού συμφέροντος, προσπάθησε να έχουν κοινή φωνή οι 15 + 10 στα μεγάλα ζητήματα. Χωρίς να αξιολογούμε αυτή τη στιγμή χειρισμούς ή αποτελέσματα, είναι εμφανές ότι ο Κ. Σημίτης πάλεψε για να πείσει πολλούς Νεοέλληνες (άρα και πολλούς Ε/Κ) πως δε μπορείς να προωθείς τα συμφέροντα σου μόνο με το να μιλάς γι’ αυτά. Και οι άλλοι εταίροι έχουν προβλήματα (συλλογικά ή εθνικά), άρα ομιλώντας ή έχοντας γνώμη και για τους άλλους, προωθείς και τα δικά σου ιδιαίτερα εθνικά προβλήματα. Είναι βασικό στοιχείο, το οποίο μάλλον δεν έγινε πλήρως κατανοητό ή αποδεκτό από πολλές πλευρές στην Κύπρο κι ας τίθεται, όπως τίθεται, για ανάλυση στους εξεταζόμενους μαθητές. Αλλά, ευτυχώς για όλους μας, το κατανοούν οι 15 της Ε.Ε., και είναι αυτός ένας σημαντικός λόγος που η Κύπρος πήγε μέχρι την 16η Απριλίου 2003 και θα προχωρήσει παραπέρα.

5. Δεν είναι ακριβώς σαφές το τι θα μπορούσε να κάνει ένα μη (πλήρες) κράτος – μέλος (η Δημοκρατία μας) προς ενίσχυση, καθώς προεδρεύει η Ελλάδα για 6 μήνες. Τέτοια θέματα όπου πολυεθνικά σχήματα, όπως η Ε.Ε., συνδιαλέγονται, συμβιβάζονται, αποφασίζουν και προχωρούν, δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται με το πρίσμα του εθνικού “αυτισμού”, της εθνικής “ιδιαιτερότητας”, της ομφαλοσκόπησης. Προεδρία της Ε.Ε. σημαίνει ευθύνες παγκόσμιας βαρύτητας, διαπραγμάτευση του συλλογικού, του ευρωπαϊκού συμφέροντος, σημαίνει ανοικτή ευρωπαϊκή δράση και όχι περιχαράκωση.

6. Σίγουρα, όμως, δηλώθηκε με έργα κατά την επίσκεψη Κ. Σημίτη στην Κύπρο (18-19 Απριλίου 2003) η πλήρης διαφωνία της προεδρεύουσας Ελλάδας με την τυπική, επιφανειακή προσέγγιση μερίδας της Ε/Κ κοινής γνώμης ή και του εξεταζόμενου θέματος στην “έκθεση ιδεών”. Πέρα από τον ισχυρό συμβολισμό της, η επίσκεψη “σφραγίστηκε”, με την συνάντηση πολλών Τουρκοκύπριων πολιτικών με τον Κ. Σημίτη στην οικία του Έλληνα Πρέσβη στην Λευκωσία Χρ. Παναγόπουλου. Τι δείχνει αυτό; Ότι στην παρούσα συγκυρία, ο βασικός στόχος ήταν η ανάπτυξη μιας επικοινωνίας με την Τ/Κ κοινότητα, η οποία νομικά καλύπτεται από την υπογραφή της 16ης Απριλίου 2003.

7. Μάλλον από την πολιτική πλευρά, η Ελληνική Προεδρία δε φιλοδόξησε να διακριθεί “σε όλους τους τομείς”, όπως εκτιμάται στο θέμα των ενιαίων εξετάσεων. Έθεσε προτεραιότητες, έθεσε ορισμένους συγκεκριμένους στόχους για ένα εξάμηνο, και τους ανακοίνωσε δημόσια ο Γ. Παπανδρέου τον περασμένο Δεκέμβριο. Εάν μια χώρα φιλοδοξεί να πετύχει σε όλους τους τομείς απλώς θα αποτύχει πανηγυρικά. Είναι αναπόφευκτο ακόμα και για τις πιο μεγάλες χώρες. Πώς, τότε, θα μπορέσουν να προτείνουν επιτυχώς σφαιρική κάλυψη του θέματος και άνευ υποκρισίας οι νεαροί μαθητές στα Λύκεια της Κύπρου;

8. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν είναι ένας “αυτόματος” ΥΠΕΞ του Ελληνισμού της Κύπρου. Είναι ως ΥΠΕΞ της Κυπριακής Δημοκρατίας ο υπουργός που πρέπει να έχει ευθύνες και δράσεις για όλους τους Κυπρίους (Ελληνοκύπριους, Τουρκοκύπριους, Μαρωνίτες κ.α.). Μήπως, κατά συνέπεια η όποια θέση που περιορίζεται σε μια “έκθεση ιδεών” παραπέμπει στο πρώτο σκέλος (ως “ο ΥΠΕΞ των Ελληνοκυπρίων”), την ίδια στιγμή που ο προεδρεύων του ευρωπαϊκού Συμβουλίου Κ. Σημίτης αξιολόγησε διαφορετικά τις συναντήσεις του στη Λευκωσία; Το όλο ζήτημα μήπως επιβεβαιώνει τη δύναμη της αδράνειας στην πολιτική σκέψη πολλών Ε/Κ; Με τέτοιες προσεγγίσεις δεν προχωράει η σκέψη μας. Μένουμε καθηλωμένοι στην αμυντική λογική ενός αμήχανου Ελληνισμού που θεωρεί τον εαυτό του ως απειλούμενο κέντρο του κόσμου, που μπορεί στα χαρτιά (έστω, στις “εκθέσεις ιδεών”) να λύνει τα πάντα, ενώ η πραγματικότητα μένει ακίνητη. Έτσι, δεν βοηθούμε τους μαθητές, όλους τους νέους μας, να προχωρήσουν. Τους κρατάμε στάσιμους, δέσμιους της ακινησίας και συχνά της απουσίας σοβαρής γνώσης του περιβάλλοντος κόσμου μας.

9. Η συνολική Ελληνική Προεδρία, η επίσκεψη της Επιτρόπου Άννας Διαμαντοπούλου στην Κύπρο (24 Μαΐου 2003) και η επικείμενη άφιξη του Γκ. Φερχόϊγκεν (19 Ιουνίου 2003) στη Λευκωσία κινούνται σε συγκεκριμένους κοινούς άξονες: πιο γρήγορη ενσωμάτωση της Κυπριακής Δημοκρατίας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι (κάλυψη ελλειμμάτων για τους Ε/Κ, πρώτα βήματα για τους Τ/Κ), ενίσχυση διαπραγματεύσεων και κοινού μέλλοντος. Το να καλλιεργούνται απλουστεύσεις, ψευδαισθήσεις, παρανοήσεις ιδίως στους νέους ανθρώπους (λ.χ. μια συναυλία θα βοηθήσει την ελληνική προεδρία!) είναι μια ανώφελη συντηρητική τροχιά και μια αναχρονιστική προσέγγιση.

10. Το όλο ζήτημα παραμένει ευρωπαϊκό. Πώς προάγεις τον εθνικό και τον τοπικό πολιτισμό; Πώς αφομοιώνεις και συγχρόνως συνδιαμορφώνεις το πολιτισμικό και πολιτικό πλαίσιο συνύπαρξης στο πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό πλαίσιο της Ε.Ε.; Πώς συμμετέχεις ουσιαστικά στην Ε.Ε., απεγκλωβίζοντας την κοινωνία των πολιτών από παρωχημένα στερεότυπα; Πώς ξεπερνάς παραδοσιακές αγκυλώσεις, πώς δουλεύεις σε ένα νέο οικοδόμημα με νέα πολιτικά υλικά, σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση των κοινωνικών αγώνων, των δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες και των προωθημένων οραματισμών;

Υπογράφουν φιλόλογοι
Aρμεύτη Μαρίνα
Ζαφειρίου Λεύκιος
Λάρκου Λάρκος
Μύαρης Γιώργος
10/06/2003