Η επέτειος της 6ης Μαρτίου 1995

Η επέτειος έχει πολλαπλή σημασία. Στις 6 Μαρτίου 1995 η Ε.Ε. έδωσε διπλή ώθηση στις κυπροτουρκικές υποθέσεις. Η Κύπρος πήρε το χρονοδιάγραμμα για την έναρξη ενταξιακών συνομιλιών (6 μήνες μετά το τέλος της Διακυβερνητικής Διάσκεψης) και η Τουρκία πήρε την Τ.Ε. με την Ε.Ε. Σε αυτές τις πολιτικές πρακτικές θα αναζητήσει κανείς την ουσία με την οποία οι ισχυροί της Ευρώπης αντιμετωπίζουν τις μελλοντικές εξελίξεις. Η πρόοδος σε σχέση με την Κύπρο, συνοδεύεται με ανάλογο βήμα προς τα εμπρός στις τουρκοκοινοτικές σχέσεις! Αυτός είναι ο ουσιώδης τρόπος με τον οποίο, επιχειρείται – και τώρα – να υπερπηδηθούν αδιέξοδα, κακοπιστίες, συνολικές πολιτικές ισορροπίες. Άρα, οι ισχυροί της Ε.Ε. και οι ΗΠΑ αναζητούν ένα νέο συμβιβασμό, πολύ πιο ισχυρό από εκείνον της 6ης Μαρτίου 1995, στον οποίο θα ικανοποιούνται και ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή μας. Διότι η πραγματική Τρόικα της Ε.Ε. (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία), έχει τα δικά της συμφέροντα στην περιοχή και ουδείς μπορεί να αγνοήσει παμπάλαιες αρχές της διπλωματίας, τις οποίες δεν μπορεί να «ελέγξει» η υπό συζήτηση και υπό διαμόρφωση ΚΕΠΠΑ (Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλεια στην Ε.Ε.).

Ο υπεύθυνος της εξωτερικής πολιτικής στο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας Καρλ Λάμερς (24/2), με έντονο τρόπο δημοσιοποίησε τη γερμανική στρατηγική για την επόμενη δεκαετία. Οι Γερμανοί θέλουν «νέες μορφές στις σχέσεις της Ε.Ε. με τα νέα μέλη» στις οποίες οι νέες μορφές θα δίνουν επιπλέον δικαιώματα στα υποψήφια μέλη έστω και εάν δεν πληρούν το «κοινοτικό κεκτημένο». Ένα ειδικό καθεστώς θα συνδέει αυτά τα κράτη (λ. χ. Τουρκία) όπου το πολιτικό συμφέρον της Γερμανίας θα το θεωρεί «επιβεβλημένο». Για την Κύπρο έσπευσε να δηλώσει ότι «το πρόβλημα εκεί είναι στο εάν η πλήρης ένταξη της Κύπρου είναι εφικτή χωρίς την επίλυση του Κυπριακού…».

Αυτό το σκεπτικό ωθεί τη γερμανική εξωτερική πολιτική σε νέες διευθετήσεις (μια νέα 6η Μαρτίου) και στις οποίες η Γαλλία – η σχετική έκπληξη για τις ελληνικές θέσεις – απλώς «υπακούει» στα γερμανικά σχήματα και πρακτικές. Αυτοί οι συσχετισμοί δυνάμεων, δεν πρέπει να μας προκαλούν απορίες. Το Παρίσι θεωρεί ως πρώτιστο στόχο του τη διατήρηση του γαλλογερμανικού άξονα ως εκείνου του στοιχείου που θα κρατήσει τον Σιράκ στην πρώτη σειρά των εξελίξεων, ιδιαίτερα μετά τη διεύρυνση της Ε.Ε. προς τις χώρες της Κεντρικής – Ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ). Κάτω από αυτά τα δεδομένα, η «γερμανοποίηση» της εξωτερικής πολιτικής στην Ε.Ε. συντελείται με γοργούς ρυθμούς γι’ αυτό και οι δηλώσεις Καρλ Λάμερς πρέπει να αναλύονται πολύ σχολαστικά. Η κόντρα των τριών (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία) προς τη Λευκωσία και την Αθήνα εμπεριέχει ακριβώς αυτό το στοιχείο: ένα σαφές μήνυμα ότι μέσω της αναφοράς τους στη συμμετοχή των Τ/Κ στη διαδικασία της ένταξης, μπλοκάρουν τις εξελίξεις για να επιτευχθεί η τριγωνική ισορροπία (Κύπρος, Τουρκία, Ελλάδα).

Οι εσωτερικές αστάθειες στην Τουρκία – σύμφωνα με τις αναλύσεις των γερμανών – δεν επιτρέπουν αισιόδοξες συμπεριφορές. Για να μπορέσει, όμως, η Άγκυρα να εμφανιστεί πιο ελαστική στο Κυπριακό, έχει ανάγκη ενός ισχυρού μηνύματος ότι η Ε.Ε. θέλει την Τουρκία λίγο μέσα, και λίγο έξω από τα σύνορα της. Μαζί με αυτή την ανάλυση, έρχονται οι δυνατότητες ή οι αδυναμίες της ελληνικής πλευράς απέναντι σε συνολικές προσεγγίσεις. H 6η Μαρτίου 1995 προέβλεπε με πολλή σαφήνεια ότι η Τ/Κ κοινότητα θα έπρεπε να ενημερωθεί για τα οφέλη από την ενταξιακή διαδικασία. Επ’ αυτής της πτυχής, η Κυπριακή Κυβέρνηση δεν έλαβε τα απαιτούμενα μέτρα ούτε ανέλυσε με πληρότητα τη δυναμική των εξελίξεων. Έτσι, ούτε στοιχειώδη μέτρα (λ. χ. εκπομπές στο ΡΙΚ), ούτε εκδηλώσεις με πολλαπλή σημασία (λ. χ. κοινές εκδηλώσεις στο Λονδίνο) έχουν πραγματοποιηθεί με αποτέλεσμα οι «3» στην Ε.Ε. να έχουν ένα καλό άλλοθι για προειδοποιήσεις και εκβιασμούς.

Στην ευρωπαϊκή μας πορεία η Λευκωσία οφείλει να κινείται με αυτοπεποίθηση, με ευελιξία, με πολιτική ανοικτών οριζόντων. Να κάνει συστηματικά προτάσεις προς την Τ/Κ ηγεσία και την Τ/Κ κοινότητα, ώστε και όταν ο Ραούφ Ντενκτάς θα τις απορρίπτει, ο κερδισμένος στη μάχη των εντυπώσεων να είναι η Λευκωσία. Η ακινησία, η έλλειψη πρωτοβουλιών, ενισχύει την κακοπιστία εκείνων – κυρίως του Λονδίνου – που πιστεύουν ότι η Λευκωσία αναμένει το χρόνο της ένταξης, χωρίς να προωθεί ιδέες και κινήσεις για μείωση της έντασης ή για διαπραγματεύσεις επί της ουσίας του Κυπριακού. Έτσι, η κίνηση της «Τρόικα» την περασμένη εβδομάδα, εμπεριέχει και αυτό το κωδικό μήνυμα. Με διπλό μήνυμα και στη Λευκωσία και στον Ραούφ, θέλουν να επιταχύνουν τις διαδικασίες για έναρξη συνομιλιών επί της ουσίας του Κυπριακού. Να αρχίσει μια μακρά και επίπονη προσπάθεια, ώστε να ολοκληρωθεί ένας κύκλος διαπραγματεύσεων (έως το 1998).

Προτού αρχίσει η συμφωνημένη ενταξιακή διαδικασία (Άνοιξη του ’98), να υπάρχει – τουλάχιστον – ακτίνα συμφωνίας για τη συνολική λύση. Οι Τ/Κ κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα ενταχθούν στη συνολική πορεία για την ένταξη. Το στοίχημα της Ε.Ε. είναι δύσκολο, πολύπλευρο, αλλά ταυτόχρονα και γεμάτο από στοιχεία ελπίδας. Είναι μια διαρκής πρόκληση για τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας μας. Ειδικά, δε, στο εθνικό ζήτημα είναι η Ε.Ε. μια διαρκής σκακιέρα για ικανούς παίκτες, με δυνατότητες πρόβλεψης, ανάλυσης και νικηφόρους συμβιβασμούς. Μερικά πράγματα δεν θα είναι ευχάριστα, αλλά θα είναι θετικά και αισιόδοξα. Αυτό που προέχει για τη συνολική ελληνική στάση είναι ο διαρκής αγώνας, η συνεχής διπλωματική εγρήγορση, για να μπορέσουμε να μεγιστοποιήσουμε τα θετικά και να ελαχιστοποιήσουμε τα αρνητικά. Οι εκπλήξεις θα είναι πραγματικές, μόνο εάν αναλύσουμε την Ε.Ε. έτσι όπως είναι και όχι όπως οι ουτοπιστές θα ήθελαν να είναι…

Εφημερίδα, Ο ΑΓΩΝ, 1996