Η επιτροπή και οι Τουρκοκύπριοι

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με σχετική ανακοίνωσή της με τη συμπλήρωση έξι χρόνων στο πρόγραμμα ενίσχυσης της ΕΕ προς την τουρκοκυπριακή κοινότητα θεωρεί «ότι έχει αποδώσει απτά οφέλη στην τ/κ κοινότητα και έχει ενεργήσει καταλυτικά στην προσπάθεια προσέγγισής της με την ΕΕ. Από το 2006 οι χορηγήσεις στο πλαίσιο του προγράμματος ενίσχυσης της ΕΕ προς την τουρκοκυπριακή κοινότητα έχουν ανέλθει συνολικά σε 292 εκατομμύρια ευρώ».

Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ στο ΚΥΠΕ «το πρόγραμμα εφαρμόζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είτε απευθείας είτε σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς. Ο κανονισμός του Συμβουλίου για τη σύσταση μέσου χρηματοδοτικής στήριξης για την προαγωγή της οικονομικής ανάπτυξης της τουρκοκυπριακής κοινότητας (αριθ. 389/2006) άρχισε να ισχύει στις 10 Μαρτίου 2006».

Σύμφωνα με πολιτικό σκεπτικό της Επιτροπής «το πρόγραμμα αποσκοπεί στη διευκόλυνση της επανένωσης της Κύπρου με ενθάρρυνση της οικονομικής ανάπτυξης της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Ειδικότερα, επικεντρώνεται στην οικονομική ολοκλήρωση της νήσου, στη βελτίωση των επαφών μεταξύ των δύο κοινοτήτων και με την ΕΕ, καθώς επίσης και στις προετοιμασίες για τη μετάβαση προς την έννομη τάξη της ΕΕ. Οι δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται μέσω του προγράμματος καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα, από έργα υποδομής, όπως η κατασκευή πειραματικής μονάδας ηλιακής ενέργειας και η αντικατάσταση αμιαντοσωλήνων νερού, έως μέτρα που προάγουν την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και τη συμφιλίωση, όπως η άρση του ναρκοπεδίου στην ουδέτερη ζώνη, η κατασκευή νέων σημείων διέλευσης της πράσινης γραμμής, η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και η στήριξη της δικοινοτικής επιτροπής αγνοουμένων. Προσφέρεται ενίσχυση σε σπουδαστές και διδακτικό προσωπικό για παραμονή διάρκειας μέχρι ενός έτους στο εξωτερικό, καθώς επίσης και επιδοτήσεις σε οργανισμούς της κοινωνίας των πολιτών, σε αγρότες, σχολεία, χωριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναλάβει τη δέσμευση να συνεχίσει αυτό το έργο που επηρεάζει προς το καλύτερο την καθημερινή ζωή των τουρκοκυπρίων και συμβάλλει στην προετοιμασία για επανένωση στη νήσο».

Μερικά παραδείγματα υλοποίησης αυτής της πολιτικής παραθέτει η Επιτροπή:

1. Η αντικατάσταση σπασμένων αμιαντοσωλήνων σε διάφορες πόλεις ολοκληρώθηκε το 2011 και είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική βελτίωση της υδροδότησης των πόλεων αυτών. Στο βόρειο τμήμα της Λευκωσίας σημειώθηκε ουσιαστική μείωση ως προς την απώλεια ύδατος και η συνολική παροχή ύδατος στο βόρειο τμήμα της Λευκωσίας μειώθηκε από 0,67 σε 0,40 m3/ημέρα/μετρητή κατανάλωσης.

2. Στον τομέα της ενέργειας, η πειραματική μονάδα ηλιακής ενέργειας πέρασε στη φάση λειτουργίας. Πρόκειται για την πρώτη μονάδα αυτής της κλίμακας στην Κύπρο.

3. Σε συνεργασία με το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) αναβαθμίστηκαν δημόσιοι χώροι και πλατείες σε διάφορα παραδοσιακά χωριά της «Βόρειας Κύπρου» (π.χ. Καλυβάκια/Kalavac, Καμπυλή/Hisarkoy, Λουρουτζίνα/Akincilar, Κορμακίτης/Kormacit, Τρεμετουσιά/Erdemli).

4. Ένα εμβληματικό έργο από άποψη πολιτιστικής κληρονομιάς είναι η αναστήλωση του Αγίου Νικολάου (Bedestan) και η απόδοσή του σε νέα χρήση ως πολιτιστικό κέντρο στο βόρειο τμήμα του περιτειχισμένου μέρους της Λευκωσίας. Το έργο αυτό εγκαινιάστηκε το 2004 και ολοκληρώθηκε το 2009.

5. Στήριξη σε μέτρα που προάγουν τη συμφιλίωση, την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και τη δικοινοτική συνεργασία. Ως τέτοιο σημειώνεται η διάνοιξη δύο σημείων διέλευσης, στον Λιμνίτη/Yesilirmak (τον Οκτώβριο 2010) και της οδού Λήδρας/Lokmaci (τον Απρίλιο 2008) που χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα ενίσχυσης.

6. Πρόγραμμα ενίσχυσης αποτέλεσε την κύρια πηγή χρηματοδότησης του Κέντρου Αποναρκοθέτησης που εφαρμόζει το πολυετές έργο άρσης ναρκοπεδίου στην ουδέτερη ζώνη. Το έργο ολοκληρώθηκε πριν από την προγραμματισμένη ημερομηνία το 2011 (εκτός από την εκκαθάριση τεσσάρων ναρκοπεδίων).

7. Η ΕΕ είναι ο μοναδικός μεγαλύτερος δωρητής στις δραστηριότητες της Επιτροπής Αγνοουμένων, με συνολική συμμετοχή 6,5 εκατ. ευρώ. Δικοινοτικές ομάδες Κυπρίων επιστημόνων προβαίνουν σε εκταφές και ανθρωπολογική ανάλυση λειψάνων προερχόμενων από διάφορα σημεία ταφής προσώπων και από τις δύο κοινότητες που ευρίσκονται σε ολόκληρη τη νήσο.

8. Η ΕΕ συγχρηματοδοτεί την κατασκευή μιας νέας δικοινοτικής μονάδας επεξεργασίας αστικών λυμάτων στην Λευκωσία που αναμένεται ότι θα ολοκληρωθεί κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 και θα εξυπηρετεί και τις δύο κοινότητες στη Λευκωσία. Η κατασκευή μιας δικοινοτικής μονάδας επεξεργασίας αστικών λυμάτων συνιστά σημαντικό μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης που ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

9. Πρόγραμμα υποτροφιών δίνει τη δυνατότητα σε τουρκοκύπριους σπουδαστές και διδακτικό προσωπικό να συμμετάσχουν σε προγράμματα προπτυχιακού ή μεταπτυχιακού επιπέδου σε πανεπιστήμια άλλων κρατών μελών για διάστημα μέχρις ενός ακαδημαϊκού έτους. Από την έναρξη του προγράμματος υποτροφιών, το 2007, έχουν χορηγηθεί 500 υποτροφίες (schlolarships)».

Τα πιο πάνω πέρασαν ασχολίαστα, έμειναν ως μια ασήμαντη λεπτομέρεια στην ε/κ κοινωνία. Θεωρώ ότι η πιο πάνω ανακοίνωση της Επιτροπής δείχνει το μέγεθος για όσα μπορούσαν να γίνουν και δεν έγιναν και για όσα αφέθηκαν να προχωρήσουν χωρίς την ένταξή τους σε ένα πραγματικό αποτελεσματικό πλαίσιο. Αρκετά πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν διαφορετικά. Ειδικότερα:

1. Η Κυπριακή Δημοκρατία έπρεπε να ελέγχει κάθε πρόγραμμα προς την τ/κ κοινότητα. Να αποτελεί κάθε πιθανό πρόγραμμα μέρος μιας συναπόφασης της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Επιτροπή. Αυτό γινόταν στο παρελθόν. Ο Γ. Κρανιδιώτης πέτυχε την πολιτική της συναπόφασης. Άλλαξε ουσιαστικά το 2004 και το 2005. Έκτοτε προχωρούν όσα γράφει η Επιτροπή χωρίς έγκριση από την Κυπριακή Δημοκρατία, το αρμόδιο κράτος μέλος της ΕΕ.

2. Πέτυχε ο στόχος που θέτει η Επιτροπή; («η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναλάβει τη δέσμευση να συνεχίσει αυτό το έργο που επηρεάζει προς το καλύτερο την καθημερινή ζωή των τουρκοκυπρίων και συμβάλλει στην προετοιμασία για επανένωση στη νήσο»). Για παράδειγμα η εκλογή Έρογλου στην ηγεσία των τ/κ το 2010 μάλλον διαψεύδει την εκτίμηση της Επιτροπής. Ο Έρογλου είναι το αποτέλεσμα μιας ψηφοφορίας στους τ/κ, άρα φαίνεται να ενισχύονται οι χωριστικές τάσεις ανάμεσα τους.

3. Δυστυχώς κάτω από το βάρος άστοχων χειρισμών η Κυπριακή Δημοκρατία βγήκε έξω από την πολιτική της συναπόφασης. Βέβαιο δείγμα ότι έλειψε από τη Λευκωσία σε κρίσιμες φάσεις (π.χ. έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων ΕΕ-Τουρκίας, 3 Οκτωβρίου 2005) η διορατικότητα, οι χειρισμοί μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο και κυρίως η επεξεργασία μιας ευρωπαϊκής, «βόρειας» πολιτικής για το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου ώστε να εφαρμοστεί μια διαφορετική πολιτική με στόχο την συμβολή της ΕΕ στην επίλυση του κυπριακού.

4. Σήμερα αυτή η «μονομερής» πολιτική της Επιτροπής δεν φαίνεται να οδηγεί στη συγκρότηση μιας συνεκτικής πολιτικής που θα συμβάλει σε όσα επιδιώκουν οι συντάκτες της ανακοίνωσης. Η Λευκωσία είχε την κύρια και πρώτη ευθύνη να σχεδιάσει αυτή την πολιτική- η απουσία της, έδωσε το έναυσμα στην Επιτροπή να την αντικαταστήσει με μια μη σφαιρική, μια παραλληλόγραμμη πορεία.

5. Η επίλυση του κυπριακού δεν μπορεί να συντελεστεί όταν δεκάδες κομμάτια του είναι ασύνδετα, όταν λειτουργούν ανεξέλεγκτα, παράλληλα, αποσπασματικά. Αυτή η αποσπασματικότητα λειτουργεί εις βάρος κάθε συνολικής προσπάθειας γιατί τα ασύνδετα δημιουργούν μια κατάσταση πραγμάτων που δύσκολα μπορεί να συντονιστεί στο μέλλον. Μια κύρια παράμετρος της προσπάθειας μιας λύσης είναι να «συντονίζεις» και να «καθοδηγείς» σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό τα πολύπλοκα κομμάτια του συνόλου του.