Η Ευρώπη μετά το Χίτλερ

Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου είναι αφεαυτής μια δυνατή ευκαιρία για κριτικές παρατηρήσεις πάνω στον νέο κόσμο Σε στιγμές που η μνήμη λειτουργεί πιο έντονα, οι αναφορές στο ιστορικό πρόσωπο έχουν βαρύτερη αξία. Η τελική κατάρρευση του χιτλερικού ναζισμού, έδωσε στην Ευρώπη τη δύναμη να γυρίσει σελίδα. Έτσι η Ευρώπη του πολέμου και των διαιρέσεων, αντικαταστάθηκε μέσα σε 60 χρόνια από την Ευρώπη της συνεργασίας, της κοινής δράσης και της αλληλεγγύης. Η ιστορική αξία της Ε.Ε. δεν είναι μόνο το πώς ένωσε τα ευρωπαϊκά έθνη, αλλά το να σκεφθεί κανείς το πως θα ήταν η Ευρώπη, σήμερα, εάν δεν είχε συντελεστεί το εγχείρημα του Κοινού Ευρωπαϊκού Σπιτιού. Η ουσία της Ε.Ε. βρίσκεται στη δυνατότητα ενός συλλογικού ελέγχου πάνω στις δυνάμεις που έφεραν μέσα τους το σπέρμα της διάλυσης. Εάν μόνο γι’ αυτό – 60 χρόνια ειρήνης στην καρδιά της Ευρώπης – κριθεί η Ε.Ε. τότε ας βαθμολογηθεί με πολύ καλό βαθμό, χωρίς αυτό να σημαίνει πως η περιφερειακή Ευρώπη – Βαλκάνια είναι στο ίδιο επίπεδο ασφάλειας. Τα προβλήματα άλλου τύπου έχουν και άλλες εξηγήσεις, π.χ. διάκριση της Ευρώπης σε πολλές ταχύτητες, μη ισόρροπη ανάπτυξη, οικονομικές αποστάσεις.

Στο μεταπολεμικό πεδίο, η διαίρεση σε «δύο Ευρώπες» υπήρξε μια αφύσικη παραποίηση της ιστορίας, όπου οι δύο υπερδυνάμεις υπέταξαν τη «δική τους» Ευρώπη στην τροχιά του ψυχρού πολέμου, της κούρσας των εξοπλισμών, της κατασκοπίας, των δικτατοριών. Η Α. Ευρώπη μέσα από το σχήμα του «υπαρκτού σοσιαλισμού» δοκίμασε στο πετσί της την κακοποίηση κάθε έννοιας δημοκρατίας, στο όνομα του «λαού», ή ακριβέστερα των προλεταρίων. Η έκπληξη, ωστόσο, ήρθε το 1999 – 91 από εκείνες τις χώρες που φαίνονταν «πειθαρχημένες» και «σταθερές». Οι λαϊκές εξεγέρσεις στην Α. Ευρώπη, η προηγούμενη και καθολική κατάρρευση των δικτατορικών καθεστώτων στη Ν. Ευρώπη, διαμόρφωσαν και ένα γενικού κύρους αξίωμα. Το δημοκρατικό σύστημα με βάση τις δυτικοευρωπαϊκές αξίες κυριαρχεί στην Ευρώπη, από τον Ατλαντικό έως τα Ουράλια. Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη έζησε και ζει το πιο ακραίο της όνειρο. Κορυφαίοι διαμορφωτές του μέλλοντός της (Μονέ, Σουμάν, Σπινέλι), έθεσαν το θεωρητικό πλαίσιο της νέας Ευρώπης, αυτής που πρώτα θα δαμάσει το γερμανικό μινώταυρο και ύστερα θα αναπτύξει τη συνεργατική της διάσταση.

Η πορεία δεν ήταν εύκολη. Ο όμιλος των δέκα κορυφαίων Ευρωπαίων έκανε σταδιακά πράξεις προς τον κοινό στόχο. Ο Ντε Γκολ, ο Βίλι Μπράντ, ο Ντούμπτσιεκ, ο Χ. Κολ, ο Φ. Μιτεράν, ο Μ. Γκορμπατσόφ, ο Ε. Μπερλίγκουερ, ο Ούλαφ Πάλμε,ο Άλτο Μόρο και ο Ζακ Ντελόρ, ήταν οι πολιτικοί με αίσθηση των εξελίξεων, αυτοί που με το έργο τους έδωσαν φτερά στην ιδέα της οικοδόμησης μιας νέας Ευρώπης, μέσα σε πλαίσια συνεργασίας και ανάπτυξης. Όσοι έκτισαν πάνω στην καχυποψία και το διχασμό, πέρασαν στο περιθώριο της ιστορίας. Όσοι, όμως, διείδαν με σαφήνεια το λαϊκό αίσθημα και κατάφεραν να το συζεύξουν με τις μεταβαλλόμενες ισορροπίες ισχύος, καταγράφονται στις ιστορικές σελίδες της ευρωπαϊκής ορχήστρας, ως οι διαμορφωτές εξελίξεων. Η μεταπολεμική Ευρώπη δεν έγινε, ως δια μαγείας αγγελική. Έχει τις δικές της δυσκολίες, αλλά – επιτέλους – είναι μια ήπειρος που δεν ταλαιπωρεί τον πλανήτη με την εξαγωγή της παγκόσμιας καταστροφής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δικαιούται και η Κύπρος να είναι τμήμα αυτής της κοσμογονίας. Με γνώμονα τη σκέψη του Αλτιέρο Σπινέλι: «Η Ευρώπη δεν είναι πρόσκληση σε γεύμα, είναι χώρος γα αγώνες, για να οικοδομήσουμε το κοινό μας πεπρωμένο …».

Λάρκος Λάρκου

ΣΗΜΕΡΙΝΗ, 1999